پایان سرگردانی محموله های صادراتی؟

به گزارش روزنامه خراسان، ترکمنستان گلوگاه دسترسی ما به آسیای مرکزی است، البته افغانستان را هم می‌توان در این جایگاه دید اما جایگزین کردن مسیر افغانستان یا دریای خزر برای دسترسی به کشورهای آسیای مرکزی همان‌قدر هزینه‌بر است که هند بخواهد به‌جای خط لوله نفت از ایران متوسل به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس شود. موقعیت استراتژیک این کشور باعث شده در بزنگاه‌های تاریخی شاهد گربه‌رقصانی ترکمنستانی‌ها برای تجارت و تجار ایرانی باشیم. تا پیش از بحران کرونا ورود و تردد محموله‌ها و کامیون‌های ترانزیتی به کشور ترکمنستان برای دسترسی به کشورهای آسیای مرکزی به‌صورت مستقیم و بدون واسطه بوده که البته در این مسیر هم سنگ‌اندازی‌های زیادی می‌شد. در دوران کرونا مرز این کشور روی تجار بسته شد و بعد از اتمام بحران کرونا رویه‌ای جدید برای تردد کامیون‌ها در نظر گرفته شد؛ مبنی بر این که کامیون‌ها باید محموله‌های تجاری خود را به‌صورت ترانشیپمنت در اختیار کامیون‌های ترکمنستانی قرار می‌دادند یعنی کامیون یدک خود را تحویل کامیون ترکمنستانی می‌داد و خود اجازه ورود و تردد در خاک این کشور را نداشت و محموله‌ها توسط کامیون‌های ترکمنی تحویل مقصد می‌شد و این روش گلایه‌ها و اعتراضات جدی را در پی داشت. بعد از دیدارهای دیپلماتیک سال گذشته و برگزاری جلسات متعدد بنابراین شد که رویه به حالت قبل از بروز بحران کرونا بازگردد و کامیون‌های ترانزیتی مستقیم محموله‌های خود را با تردد در جاده‌های کشور ترکمنستان به کشور مقصد تحویل دهند.

رئیس کمیسیون حمل‌ونقل، ترانزیت و امور مرزی اتاق مشهد در گفت وگو با خراسان رضوی دراین‌باره می‌گوید: روش ترانشیپمنت که بعد از اتمام بحران کرونا و بازگشایی مرز ترکمنستان انجام شد به‌رغم این که «هزینه‌ها» را برای «صاحبان کالاها» «کم» می‌کرد، برای شرکت‌های ایرانی مشکلاتی را به وجود آورده بود. هزینه‌ها به این دلیل پایین می آمد که کامیون ترکمن که محموله را ترانشیپ می‌کرد هزینه‌های حمل‌ونقل را به‌طرف ترکمنستانی پرداخت نمی‌کرد اما کامیون ایرانی باید 500 دلار هزینه تردد در خاک ترکمنستان پرداخت می‌کرد.

احمد زمانیان درباره مشکلات ترانشیپمنت کالا می‌گوید: وقتی کانتینرهای محموله‌ها تحویل کامیون ترکمنستان می‌شد شاهد گم‌شدن محموله بودیم، یا کالاها صدمه می‌دید و خسارت‌های زیادی به کالا وارد می‌شد. از طرفی کامیون‌های ترکمن بیمه هم نبودند و خسارتی اگر وارد می‌شد جبران آن بر عهده شرکت ایرانی بود به همین دلیل تلاش‌های زیادی صورت گرفت تا حمل کالاهای ترانزیتی به کشور ترکمنستان به‌صورت مستقیم و بدون ترانشیپمنت انجام شود و این کار مهم از «آبان» امسال به‌طور کامل عملیاتی خواهد شد و ترانشیپمنت کالاهای ترانزیتی حذف می‌شود.

وی می‌افزاید: این تصمیم مربوط به کالاهای ترانزیتی است و صادرکنندگان همچنان می‌توانند محموله‌های خود را به‌صورت ترانشیپمنت به کشورهای آسیای مرکزی حمل کنند و منعی دراین‌باره وجود ندارد.

رئیس کمیسیون حمل‌ونقل، ترانزیت و امور مرزی اتاق مشهد درباره مشکلات حذف ترانشیپمنت می‌گوید: مهم‌ترین مشکل دریافت روادید است و رانندگان کامیون‌ها برای ورود به خاک کشور ترکمنستان باید روادید داشته باشند که گاه فرایند صدور روادید تا یک ماه هم‌زمان می‌برد و اکثر کامیون‌ها الان ویزا ندارند و خود راننده‌های کامیون‌ها اکنون تمایل چندانی برای این کار ندارند. از طرفی حمل کالا به‌صورت مستقیم حدود 500 دلار هزینه هر محموله را برای تجار خارجی افزایش می‌دهد که ممکن است در ابتدا مقاومت کنند اما در یک فرایند دوماهه تمام این مسائل برطرف خواهد شد.

زمانیان درباره این که ترانزیت مستقیم منجر به حذف کامیون‌های ترکمنستانی خواهد شد و ممکن است مقاومت ترکمنستانی‌ها را دراین‌باره شاهد باشیم می‌گوید: طبق توافق‌نامه‌های صورت گرفته الان ناوگان ترکمنی می‌توانند وارد ایران شوند و بارگیری کنند و محموله‌ها را ترانزیت کنند. از سویی ما روی محموله‌های صادراتی منعی برای ترانشیپمنت نداریم و ناوگان ترکمنستانی مسئله‌ای دراین‌باره ندارند و در جریان این توافق‌ها هستند و آن را پذیرفته‌اند.

رئیس انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی خراسان رضوی تأکید می‌کند: مواردی وجود داشته که محموله تحویل ناوگان ترکمنستانی داده و بار گم شده و اصلاً کسی در کشور ترکمنستان پیدا نمی‌شد که پاسخگوی این موضوع باشد و این خسارت متوجه شرکت‌های ایرانی بود اما با روش مستقیم ما می‌دانیم بار کجاست و چه زمانی به مقصد می‌رسد و مشمول بیمه هم می‌شود و امنیت آن بیشتر است.

اما رئیس اتحادیه صادرکنندگان  استان معتقد است صادرات و ترانزیت باید به دو شکل ترانشیپمنت و مستقیم در دسترس تاجر باشد. کاظم شیردل در گفت وگو با خراسان رضوی می گوید: قبلاً کامیون‌های ایرانی برای پیمایش هر کیلومتر در خاک ترکمنستان باید 1.5 دلار به این کشور پرداخت می‌کردند که هزینه 1500 دلاری برای هر محموله‌ به مقصد ازبکستان یا تاجیکستان بر دوش شرکت ایرانی می‌گذاشت و دولت ترکمنستان این عدد را حذف کرده است اما به تازگی کشور ازبکستان مقرر کرده است هر کامیون ایرانی  که می‌خواهد از این کشور گذر کند باید مبلغی را به‌عنوان«دازول» پرداخت کند.

وی می گوید: نباید روش‌های ترانزیت و صادرات را محدود کرد بلکه باید دید کدام روش برای صادرکننده یا شرکت ترانزیت کننده ایرانی به‌صرفه‌تر است و از آن استفاده کند. به‌هرحال صادرات مستقیم مزیت‌های خود را دارد و امنیت و سلامت کالا را تأمین می‌کند و ترانشیپمنت هم مزیت‌هایی دارد و این دو روش را باید خود شرکت صادرکننده یا ترانزیت کننده انتخاب کند و محدود به یک روش نباشیم.

ناظر گمرکات استان دلیل پیگیری برای ترانزیت مستقیم را جلوگیری از توقف غیرضروری کامیون‌های خارجی می‌داند. جعفری در گفت وگو با خراسان رضوی می گوید: یکی از مهم‌ترین دلایلی که پیگیر اجرای ترانزیت مستقیم به روش پیش از بحران کرونا هستیم رفع توقف کامیون‌های خارجی در محوطه گمرک است.

وی می افزاید: یکی از مشکلاتی که داریم این است که کامیون‌های ترانزیتی ترکیه که به مقصد کشورهای آسیای مرکزی بارگیری می‌کنند وقتی می‌خواهند وارد خاک ترکمنستان شوند ناچارند یدک خود را تحویل کامیون‌های ترکمنستانی دهند و محموله خود را ترانشیپ کنند. وقتی این کار انجام می‌شود کامیون‌های ترکیه در محوطه گمرکات استان توقف می‌کنند تا یدک آن‌ها توسط کامیون‌های ترکمنستانی عودت داده شود و این توقف‌های دو سه‌هفته‌ای محوطه‌های گمرک را اشغال می‌کند و مشکلات عدیده‌ای به وجودمی آورد به همین دلیل با پیگیری سازمان راهداری کشور توافقات انجام‌شده برای بازگشت به حالت ترانزیت مستقیم است.

ناظر گمرکات استان درباره زمان اجرای این توافق می گوید: هنوز هیچ زمان مشخصی برای اجرای این توافق به گمرک ابلاغ نشده است. بااین‌حال اجرای روش ترانزیت مستقیم به معنی این نیست که دیگر روش ترانشیپ حذف می‌شود بلکه این روش هم در کنار روش ترانزیت مستقیم صورت خواهد گرفت.