احصای آسیب‌ها و چالش‌های حوزه دام سبک استان

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، احمد سلحشور، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق مشهد در ابتدای نشست با اشاره به جایگاه شاخص استان در تولید گوشت قرمز، گفت: متاسفانه طی سال‌های اخیر، به دلیل نبود مدیریت صحیح و افزایش افسارگسیخته قیمت نهاده‌های دامی، واردکننده گوشت شده‌ایم که این امر سبب خروج ارز از کشور می‌شود؛ در حالی که استان از ظرفیت بالایی در این بخش برخوردار است. به نظر می‌رسد اگر برای مشکلات و چالش‌های حوزه دام سبک تدبیری اندیشیده نشود، مانند گذشته در تامین گوشت قرمز با چالش جدی مواجه خواهیم شد.

او با اشاره به سیاست تخصیص ارز 28 هزار و 500 تومانی برای واردات نهاده‌های دامی گفت: بنده با این سیاست موافق نیستم، چرا که باور داریم ارز باید تک‌نرخی باشد و در مقابل، از حوزه تولید به‌ویژه در زمینه تامین سرمایه در گردش حمایت شود. در حال حاضر، چالش اساسی تولیدکنندگان، تامین سرمایه در گردش است؛ زیرا آنان در بخش‌هایی مانند برق، هزینه‌های کارگری و سایر نهاده‌ها با مشکلات جدی روبه‌رو هستند. افزون بر این، بحران آب نیز اجازه نمی‌دهد سطح زیرکشت محصولات کشاورزی مانند گذشته باشد و همین مساله رغبت کشاورزان به تولید نهاده‌های دامی را کاهش داده است. به‌گونه‌ای که در سال جاری شاهد کاهش ۵۰ درصدی سطح زیرکشت جو در استان بوده‌ایم؛ موضوعی که سیاست‌های وزارتخانه در حوزه واردات نیز در آن بی‌تاثیر نبوده است.

سلحشور در ادامه با تاکید بر لزوم به‌روزرسانی سامانه‌های حوزه کشاورزی با هدف ایجاد شفافیت برای جلوگیری از بروز چالش در تامین گوشت قرمز خاطرنشان کرد: پیش‌بینی می‌شود در نیمه دوم سال نسبت به نیمه نخست، واردات نهاده‌های دامی افزایش یابد. این در حالی است که بازرگانان مطالبات هنگفتی از دولت دارند و بانک مرکزی نیز در این حوزه به تعهدات خود عمل نکرده است. در برخی موارد مشاهده می‌شود که نهاده به مصرف رسیده، اما دولت هنوز ارز مربوط به آن را تخصیص نداده است؛ چراکه دولت، سویا را در اولویت تخصیص ارز نسبت به سایر نهاده‌های دامی قرار داده است.

وی خاطرنشان کرد: پیشنهاد می‌شود این مسأله از طریق اتاق بازرگانی، استانداری و مجمع نمایندگان پیگیری شود تا سهمیه ارز به‌درستی و بر اساس آمار و ارقام صحیح توزیع گردد.

رتبه نخست خراسان رضوی در زمینه جمعیت دامی سبک و سنگین در کشور

محمدمهدی یعقوب‌زاده، معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز در این نشست اعلام کرد: خراسان رضوی در پرورش گوسفند و بره رتبه نخست، در بز و بزعاله رتبه هشتم، در گاو اصیل صنعتی، گاو دورگ و گاو بومی رتبه هفتم و در شتر رتبه نهم کشور را به خود اختصاص داده است. مجموعاً این استان در سال ۱۴۰۳ از نظر جمعیت دامی سبک و سنگین، رتبه نخست کشور را دارا بوده است.

وی با اشاره به اینکه حدود ۱۰ درصد دام سبک استان متعلق به عشایر است، افزود: خراسان رضوی با تولید ۸۶.۲ هزار تن گوشت قرمز و ۱.۵ میلیون تن خوراک دام صنعتی، رتبه نخست کشور را در این حوزه‌ها کسب کرده است.

یعقوب‌زاده، مهم‌ترین چالش‌های تولید دام سبک در استان را کمبود علوفه و بالا بودن هزینه خوراک، پایین بودن بازده تولید، افزایش تلفات بره‌ها تا حدود ۲۰ درصد تا یک‌سالگی (به دلیل سقط جنین، بیماری‌ها، سوءتغذیه، ضعف مدیریت پرواربندی، تنش پس از شیرگیری، شرایط آب‌وهوایی و همخونی گله) عنوان کرد.

معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی خراسان رضوی خاطرنشان کرد: بازده تولیدمثل حدود ۷ دهم بره در سال، سرعت رشد پایین بره‌های پرواری (۱۵۰ تا ۲۰۰ گرم در روز)، درصد لاشه پایین (حدود ۴۵ درصد) و ضریب تبدیل خوراک نامناسب (۱۰ و بالاتر) از دیگر عوامل محدودکننده بهره‌وری در تولید دام سبک است.

او همچنین گفت: هزینه حمل نهاده‌ها در خراسان رضوی به‌دلیل دوری از بنادر بالاتر از میانگین کشوری است. از سه نهاده اصلی (جو، ذرت و کنجاله سویا) تنها تولید جو در استان بخشی از نیاز دام‌ها را تامین می‌کرد که این میزان از ۵۵ درصد در سال‌های گذشته به ۲۵ درصد در سال جاری کاهش یافته است. در خصوص ذرت و کنجاله سویا تقریباً صد درصد نیاز استان از محل واردات تامین می‌شود و در تولید علوفه‌هایی مانند یونجه، کاه و ذرت علوفه‌ای نیز با کاهش سطح تولید و عملکرد روبه‌رو هستیم.

یعقوب‌زاده تاکید کرد: حفظ دام داشتی و منابع ژنی دام سبک، جلوگیری از کشتار دام داشتی، تامین آب شرب سالم و خوراک کافی برای کاهش تلفات و افزایش زنده‌مانی بره‌ها، تامین نقدینگی از طریق تسهیلات سهل‌الوصول یا قراردادهای پیش‌خرید دام امانی توسط دولت و تغییر الگوی کشت علوفه در سال آینده از اقدامات ضروری استان برای گذر از شرایط خشکسالی است.

وی همچنین از اقداماتی چون توزیع بیش از ۴۰۰ میلیارد تومان تسهیلات پرواربندی، اصلاح و تکمیل آمار دام سبک در سامانه پهنه کشاورزی (که تاکنون ۵۰ درصد دام‌ها ثبت شده‌اند)، توسعه حدود ۵۰ مرکز اصلاح نژاد مردمی در استان، استفاده از ظرفیت تشکل‌ها در اجرای امور به‌صورت سامانه‌ای و توسعه زنجیره تولید متناسب با اهداف تولید گوشت، شیر و پشم به‌عنوان برنامه‌های در دست اجرای جهاد کشاورزی خراسان رضوی نام برد.

لزوم ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت برای افزایش تولید جو

در ادامه نشست، محمدحسین جعفری، مدیرکل امور عشایر خراسان رضوی اظهار کرد: در حال حاضر قیمت گوشت برای تولیدکنندگان منطقی به نظر می‌رسد اما با توجه به کاهش مراتع ناشی از خشکسالی و آغاز فصل زمستان، تولید گوشت قرمز با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد. از این رو، ورود به حوزه تولید جو به‌عنوان یک ضرورت مطرح است.

او افزود: مهم‌ترین راهکار در این زمینه، افزایش تولید جو از طریق ارائه تسهیلات بانکی ارزان‌قیمت است. متاسفانه در سال جاری خبری از تخصیص تسهیلات تبصره ۱۵ نیست، در حالی که طبق قانون بودجه، تسهیلات تبصره‌های ۲ و ۱۵ پیش‌بینی شده است. جعفری در ادامه به چالش‌های گزارش‌شده در تامین علوفه اشاره کرد و گفت: فقدان شفافیت در قیمت‌گذاری و هویت خریداران، مشکلاتی جدی برای تشکل‌های سالم ایجاد کرده است. همچنین عرضه حداقلی علوفه در سامانه بازارگاه با خواسته تشکل‌ها در تضاد قرار دارد.

مدیرکل امور عشایر استان تصریح کرد: فرآیند تخصیص نهاده‌ها تا زمان دسترسی مصرف‌کننده یا تعاونی‌ها، ۱۰ تا ۱۵ روز به طول می‌انجامد. علاوه بر این، با توجه به تنوع نژاد دام سبک در استان، بازنگری در تخصیص نهاده‌هایی همچون ذرت، کنجاله و سویا ضرورت دارد. جو به تشکل‌ها داده شود تا به صورت کنسانتره در اختیار دامدار قرار گیرد.

لزوم هم‌افزایی برای مطالبه‌گری در خصوص افزایش سهمیه نهاده‌های دامی

سپس سعادت علی نیا، مدیرکل پشتیبانی امور دام خراسان رضوی اظهار کرد: تشکل‌های دامی باید در کنار تشکل‌های کشاورزی به سمت تولید قراردادی حرکت کنند. این اقدام از یک‌سو تکلیف کشاورز را برای سال آینده مشخص می‌کند و از سوی دیگر، اتحادیه‌های دامی با پیش‌خرید، دغدغه کمتری در تامین نهاده خواهند داشت.

وی با اشاره به ضرورت ساماندهی حوزه نهاده‌ها ادامه داد: با توجه به خشکسالی و محدودیت‌های سهمیه‌بندی، باید مسائل این حوزه از طریق استانداری و مجمع نمایندگان استان پیگیری شود تا بتوان سهمیه‌ای در حدود ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تن جو برای دام سبک استان تامین کرد. در این راستا، ظرفیت ۱۸ نماینده استان باید به‌کار گرفته شود.

علی نیا تاکید کرد: نهاده‌ها باید فرآوری شوند و تنها در این صورت است که از بروز مشکلات در تامین جلوگیری خواهد شد. از سویی، بررسی سامانه بازارگاه نشان می‌دهد که از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۴ آمار دقیقی درباره میزان تقاضای واحدهای تولیدی و صنعتی در دسترس نیست و مشخص نمی‌باشد این تقاضاها متناسب با ظرفیت واقعی واحدها بوده یا خیر.

مدیرکل پشتیبانی امور دام خراسان رضوی همچنین گفت: باید برای نهاده‌هایی که از بنادر وارد استان می‌شوند ارز ترجیحی تخصیص یابد، اما توزیع آن‌ها باید تحت مدیریت امور پشتیبانی دام قرار گیرد.

پیشنهاد تخصیص ۵۰ درصد جوی وارداتی به کارخانجات استان

محمدرضا اورانی، مدیرعامل شرکت تعاونی کشاورزی کشاورزان مشهد نیز در ادامه این جلسه تصریح کرد: ضروری است که ۴۵ تا ۵۰ درصد جوی وارداتی به سمت کارخانجات هدایت شود، زیرا تا زمانی که قیمت نهاده با بازار آزاد اختلاف دارد، نظارت بر فعالیت حدود ۱۰۰ هزار نفر امکان‌پذیر نیست.

وی خاطرنشان کرد: در شرایط فعلی، توزیع مستقیم نهاده‌ها میان دامداران موجب ایجاد ۳۰ تا ۴۰ درصد انحراف در شبکه توزیع می‌شود، در حالی که با هدایت نهاده‌ها به کارخانجات، این میزان به ۱۰ تا ۲۰ درصد کاهش خواهد یافت.

اورانی افزود: جهاد کشاورزی در حوزه توسعه کشت پسته تلاش فراوانی داشته و می‌توان از پوست پسته برای جبران بخشی از کمبود علوفه استفاده کرد. همچنین کاه خارشتر می تواند بخشی از نیاز دامداران را تامین نماید.

وی همچنین با اشاره به میانگین وزن لاشه در کشتارگاه‌های استان، خواستار تدوین برنامه‌ای مشخص از سوی جهاد کشاورزی برای افزایش وزن لاشه شد و هشدار داد: با آزادسازی نرخ ارز، تامین نهاده‌های دامی با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهد شد؛ زیرا نرخ ارز آزاد برای کشوری قابل اجراست که ثبات اقتصادی دارد.

وحید اردکانیان، تولید کننده و عضو خانه کشاورز خراسان رضوی نیز گفت: در شرایط کم‌آبی ایران، تولید گوشت قرمز نه‌تنها توجیه ندارد؛ بلکه کشور باید واردکننده این محصول باشد.

وی خاطرنشان کرد: گوشت گوسفندی باکیفیت کنونی صرفاً به دلیل چرای دام در مراتع به‌دست می‌آید وگرنه راندمان گوشت گوسفند از گاو پایین‌تر است.

ضرورت حمایت از دام سبک برای جلوگیری از واردات گوشت

مهدی پچاز، از کارشناسان و فعالان حوزه دامداری اظهار کرد: با وجود فقیر شدن مراتع، باید دام سبک را حفظ و در جهت پرورش آن سرمایه‌گذاری کرد، زیرا ذائقه مردم با گوشت منجمد خارجی سازگار نیست.

به گفته او، راندمان گوشت دام سبک بسیار بالاتر از دام سنگین است و در صورت بی‌توجهی به این بخش، تبعات اجتماعی سنگینی همچون مهاجرت روستاییان به شهر رخ خواهد داد.

او افزود: با وجود اینکه قیمت گوشت برای دامدار حدود ۳۲۰ تا ۳۳۰ هزار تومان است، به دلیل افزایش قیمت جو در ماه‌های اخیر (۸۹ تا ۹۰ هزار تومان) این فعالیت توجیه اقتصادی چندانی ندارد و نیازمند حمایت جدی مسئولان است.

نقش بیمه در کاهش ریسک‌های بخش کشاورزی

مهدی ملکی زاده، مسئول بیمه کشاورزی خراسان رضوی نیز با تاکید بر جایگاه بیمه در مدیریت ریسک بخش کشاورزی گفت: در گذشته صندوق خسارت در این حوزه فعال بود اما حذف شد و اکنون تنها مسیر حمایت از کشاورزان، بیمه کشاورزی با مشارکت بهره‌برداران است.

وی توضیح داد: در این بخش شاخص‌هایی همچون معافیت مالیاتی و تخصیص یارانه دولتی وجود دارد. به‌طور نمونه، دولت ۵۰ درصد حق بیمه دام را پرداخت می‌کند و در برخی طرح‌ها این حمایت به ۸۰ درصد نیز می‌رسد. همچنین تخفیف‌هایی برای بهره‌برداران نمونه در نظر گرفته شده است.

لزوم پیگیری معافیت نهاده‌های دامی از مالیات بر ارزش افزوده

در ادامه نشست امین هراتی، مدیرعامل اتحادیه صنعت دامپروری استان با اشاره به مشکلات مالیاتی پیش‌روی دامداران اظهار کرد: در سال جاری، اداره کل امور مالیاتی در محاسبه دفاتر سال ۱۴۰۱، معاملات جو و نهاده‌های دامی را مشمول مالیات بر ارزش افزوده دانسته است. این در حالی است که به استناد بند «الف» ماده ۹ قانون مالیات بر ارزش افزوده، نهاده‌های دامی از پرداخت این مالیات معاف هستند.

وی افزود: تبصره ۴ همین ماده، که متعاقباً به آن افزوده شد، معافیت را منوط به ارائه گواهی سلامت دانسته که این گواهی باید از وزارت بهداشت و درمان اخذ شود. به نظر می‌رسد در این خصوص، اتاق بازرگانی باید ورود جدی داشته باشد. از سوی جهاد کشاورزی و دبیرخانه شورای گفت‌وگو نیاز است پیگیری ‌انجام شود.

علیرضا عرفانی، جانشین معاونت بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز تصریح کرد: آمار خرید گندم نسبت به سال گذشته ۳۵ درصد کاهش یافته و در محصول جو نیز شاهد افت ۲۵ تا ۳۰ درصدی هستیم. بدون تردید، قطعی برق چاه‌های کشاورزی در این مسئله تاثیرگذار بوده، هرچند سیاست‌گذاری‌های نادرست مرکز در حوزه جو نیز بی‌تاثیر نبوده است.

وی در ادامه اظهار کرد: یک هزار متر گلخانه می‌تواند نیاز ۵۰ تا ۶۰ واحد دامی را تامین کند. به‌عنوان نمونه، با مصرف آب اندک می‌توان در گلخانه‌ها نسبت به کشت یونجه اقدام کرد؛ اقدامی که در بسیاری از استان‌ها اجرایی شده است. از این رو، تشکل‌ها و دامداران نیز باید به این حوزه ورود پیدا کنند.

در ادامه رضا اشکانی‌فر، مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی یادآور شد: با توجه به موفقیت سامانه «سیتا» در حوزه مرغ، قراردادی با متولیان آن برای استفاده در بخش گوشت و شیر منعقد شد و اکنون این سامانه با نام «ستکا» در حال راه‌اندازی است. مقرر شده تمامی سامانه‌ها به «ستکا» متصل شوند تا یک سامانه واحد شکل گیرد و اطلاعات جامع و دقیقی از آن استخراج شود.

وی ادامه داد: جهاد کشاورزی برای کاهش اثرات خشکسالی اقداماتی را در دستور کار قرار داده که از جمله آنها می‌توان به کنترل خروج دام از استان، کنترل کشتار دام مولد (که شرایط و ضوابط آن به دامپزشکی منتقل شده است) و توزیع مناسب نهاده‌ها برای جلوگیری از افزایش قیمت اشاره کرد.

اشکانی‌فر تاکید کرد: اگر با برنامه‌ریزی صحیح بتوان از اختیارات استاندار استفاده کرد تا واردکنندگان استان در اولویت نخست، نهاده‌های موردنیاز استان را تامین کنند و مازاد آن به سایر استان‌ها ارسال شود، و همچنین امور پشتیبانی دام مسئولیت توزیع نهاده‌ها را بر عهده گیرد، بسیاری از چالش‌های موجود در این حوزه مرتفع خواهد شد.

در پایان نشست، محمد زرگران، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی نیز پیشنهاد کرد سامانه‌ای برای ارتباط بین دستگاهی طراحی شود تا موضوعاتی همچون بیمه، واکسن، تامین گوشت و عرضه محصولات دامی با هماهنگی سازمان‌های ذی‌ربط نظیر منابع طبیعی، جهاد کشاورزی، اداره کل امور عشایری و سایر نهادهای مرتبط دنبال شود و امکان ارائه آمار جامع در حوزه دام فراهم آید.

وی همچنین بر استفاده از ظرفیت بند «خ» ماده ۲۰ قانون برنامه هفتم توسعه و اعتبار مالیاتی آن، و ماده ۳۸ قانون مالیات‌های مستقیم در حوزه توسعه دام سبک تاکید کرد و افزود: در این زمینه می‌توان از اختیارات استاندار نیز بهره گرفت.