راهکارهای گذار از گردشگری رایج به پایدار

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی مشهد، مژگان ثابت تیموری، رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، با تاکید بر اهمیت تدوین برنامه‌های دقیق و انسجام در صنعت گردشگری اظهار کرد: شعار سال 2025 سازمان جهانی گردشگری، «گردشگری و تحول پایدار» است و با وجود تشدید تحریم‌ها، هنوز می‌توان به رونق این صنعت امیدوار بود. تبلیغات هدفمند و کاهش حاشیه‌ها می‌تواند مسیر توسعه گردشگری را هموار کند.

لزوم حرکت به سمت گردشگری پایدار

ثابت تیموری تصریح کرد: برای گذار به سمت گردشگری پایدار، شناسایی بازارهای جدید و استفاده از ظرفیت‌های داخلی و خارجی ضروری است. همکاری دستگاه‌های خدمات‌رسان همچون شهرداری‌ها در توسعه زیرساخت‌ها از جمله اقدامات لازم است. در مشهد می‌توان با تعریف بسته‌های سفر مشخص، توزیع متناسب گردشگران و کاهش فشار ترافیکی و انسانی در اماکن گردشگری را محقق کرد و به سمت گردشگری پایدار حرکت نمود.

رئیس کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق بازرگانی خراسان رضوی در بخش دیگری از سخنانش گفت: آلودگی صوتی، هوا و بصری در مرکز شهر مانع ارائه خدمات با کیفیت به گردشگران می‌شود و کاهش این آلاینده‌ها و مدیریت پسماند و پساب در اقامتگاه‌های دارای ظرفیت بالا از ضرورت‌های توسعه گردشگری پایدار است.

وی پیشنهاد کرد در ازای اجرای طرح‌های بازچرخانی آب، مشوق‌هایی نظیر کاهش عوارض شهری و معافیت‌های مالیاتی برای صاحبان تاسیسات گردشگری در نظر گرفته شود.

ثابت تیموری افزود: بخش خصوصی با همکاری بخش دولتی می‌تواند دوره گذار از گردشگری رایج به پایدار را کوتاه کند. همچنین کمیسیون در حال تدوین تقویم رویدادهای استان با همکاری کمیسیون دانش بنیان است.

وی تاکید کرد: آموزش گردشگری باید از هنرستان‌ها آغاز شود تا نیروی کار متخصص در تاسیسات گردشگری تربیت شود.

چالش‌ها و راهکارهای گذار به گردشگری پایدار

در ادامه، امید خدادادی، دبیر کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، گردشگری پایدار را رویکردی نوین دانست که بر حفاظت از محیط زیست، حفظ میراث فرهنگی، ارتقای کیفیت زندگی جوامع محلی و افزایش بهره‌وری اقتصادی تاکید دارد.

وی خاطرنشان کرد: با توجه به سهم بالای گردشگری در اقتصاد استان و نیاز به همسویی با استانداردهای جهانی، بررسی عوامل تسریع گذار از گردشگری رایج به پایدار ضرورت دارد.

خدادادی با اشاره به چالش‌های موجود در استان گفت: نبود قوانین و سیاست‌های حمایتی، ضعف آگاهی و آموزش فعالان، کمبود زیرساخت‌های سبز، تمرکز بر جذب حداکثری گردشگر، کمبود مشوق‌های اقتصادی برای واحدهای اقامتی و خدماتی، ناهماهنگی بین دستگاه‌های متولی و ضعف فرهنگ‌سازی از مهم‌ترین مشکلات پیش‌رو در حوزه گردشگری هستند.

وی راهکارهای پیشنهادی برای گذار به گردشگری پایدار را شامل تدوین و اجرای برنامه جامع، ارائه مشوق‌های مالی و تسهیلات ویژه، آموزش و توانمندسازی ذی‌نفعان، ایجاد زیرساخت‌های پایدار، ترویج گواهینامه‌ها و استانداردهای بین‌المللی، مشارکت جوامع محلی و تقویت همکاری بین دستگاهی دانست.

افتتاح پروژه‌های گردشگری و تعامل سازنده با شهرداری

محمد رکنی، معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی، از افتتاح 18 پروژه بومگردی و 10 هتل با ارتقا درجه و کیفیت در استان در هفته جاری خبر داد و تاکید کرد: این افتتاحیه‌ها با مشارکت فرمانداران شهرستان‌ها برگزار می‌شود تا توجه ویژه‌ای به توسعه گردشگری روستایی و شهرستانی معطوف شود.

وی افزود: خراسان رضوی نخستین استانی است که در آن، اداره کل میراث فرهنگی توانسته تعامل سازنده‌ای با شهرداری برقرار کند. به همین منظور، شهرداری در هفته گردشگری اقدام به اکران محیطی با محوریت معرفی جاذبه‌های مشهد و مفاخر گردشگری خواهد کرد که برای نخستین بار در سطح شهر اجرا می‌شود.پ

رکنی درباره طرح نشان سبز نیز گفت: سه هتل مشهد موفق به دریافت نشان سبز وزارت گردشگری شده‌اند و مراسم اهدای این نشان در استان برگزار خواهد شد.

وی افزود: کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق مشهد باید توجه ویژه‌ای به صنایع دستی و توسعه سفر پاک داشته باشد و تمرکز خود را بر گردشگری داخلی و شهرستان‌ها معطوف کند تا چالش‌های حوزه شهرستان‌ها نیز شناسایی و حل شود.

اهمیت آموزش در گذر به گردشگری پایدار

در ادامه این نشست، غلامعباس ارباب خالص، رئیس نمایندگی وزارت امور خارجه در خراسان شمالی، بر نقش آموزش در تحقق گردشگری پایدار تاکید کرد و گفت: باید مباحث آموزشی به طور ویژه در فرهنگ و مسائل اجتماعی مورد توجه قرار گیرد، زیرا گردشگری یک صنعت اقتصاد محور است و پس از نفت و گاز، در جهان جایگاه سوم را دارد.

وی افزود: آموزش گردشگری باید از مقاطع ابتدایی تا دانشگاه پیگیری شود و می‌تواند در جهت‌گیری‌های اجتماعی افراد اثرگذار باشد.

ارباب خالص اذعان کرد: شورای شهر با اقدامات فرهنگی مانند نامگذاری خیابان‌ها و گنجاندن موضوعات گردشگری در کتاب‌های درسی می‌تواند نقش موثری در ترویج گردشگری پایدار ایفا کند.

چالش‌های سرمایه‌گذاری در گردشگری شهرداری

سید جلیل بامشکی، معاون زیارت و گردشگری سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد نیز، درباره مشکلات سرمایه‌گذاری در طرح‌های گردشگری گفت: بخش زیادی از مسائل مطرح‌شده از سوی بخش خصوصی خارج از حوزه وظایف شهرداری است و شهرداری متولی صدور مجوز در این زمینه نیست، اما در حوزه آموزش شهروندی اقدامات موثری انجام شده است.

وی افزود: چند پروژه گردشگری شامل مسیرهای گردشگری و طرح‌های مرتبط با حمل و نقل آماده شده‌اند، اما تاکنون سرمایه‌گذار برای اجرای آن‌ها رغبت نشان نداده است.

بامشکی اعلام کرد: شهرداری آماده برگزاری جشنواره‌های غذا و همکاری با بخش خصوصی در حوزه گردشگری سبز است و ردیف بودجه‌ای برای این منظور تعریف شده است.

معاون زیارت و گردشگری شهرداری مشهد همچنین تاکید کرد: با استفاده از ظرفیت بلاگرهای خارجی و برگزاری رویدادهایی مانند جشن ورزشگاه امام رضا با حضور 20 هزار کودک می‌توان در برندسازی و جذب گردشگر غیرایرانی نقش موثری ایفا کرد.

وی یادآور شد: شهرداری آمادگی کامل خود را برای همکاری با بخش خصوصی در این زمینه اعلام کرده است.

لزوم توزیع زمانی و جغرافیایی گردشگران

جواد براتی، سرپرست پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی، با انتقاد از استفاده نادرست منابع در حوزه گردشگری و سایر بخش‌های اقتصادی گفت: اگر روند کنونی ادامه یابد، چیزی برای نسل‌های آینده باقی نخواهد ماند و شعار سازمان جهانی گردشگری باید به طور جدی‌تر در کشور دنبال شود.

وی افزود: گردشگری یک صنعت فصلی است و همین موضوع باعث افزایش فشار بر محیط زیست در ایام پیک می‌شود. براتی تاکید کرد که برنامه‌ریزی برای توزیع زمانی گردشگران و ایجاد جریان گردشگر در طول سال و همچنین توزیع جغرافیایی آن‌ها در سطح استان ضروری است.

به گفته وی، برگزاری رویدادها در ایام غیرپیک، مانند فصل پاییز، می‌تواند سهم گردشگر در این بازه‌ها را تا ۵۰ درصد افزایش دهد و هم به توسعه پایدار و هم به بهره‌وری تاسیسات گردشگری کمک کند.

ضرورت اجرای قوانین گردشگری و به‌روزرسانی آیین‌نامه‌ها

ابراهیم محرابی، مدیر خانه مسافرهای استان، با اشاره به ضعف در اجرای قوانین گردشگری گفت: قوانین بسیاری وجود دارد اما آشنایی کافی با آن‌ها و اجرای صحیحشان وجود ندارد و گاهی قوانین به صورت سلیقه‌ای اجرا می‌شوند.

وی افزود: اگرچه قانون توسعه صنعت ایران‌گردی و جهانگردی مصوب سال ۱۳۷۰ تسهیلات و مشوق‌هایی برای گردشگری در نظر گرفته است، اما این آیین‌نامه‌ها در عمل توسط سایر نهادها نادیده گرفته می‌شوند.

محرابی بر ضرورت استفاده از مدل‌های اجرایی نوین و آموزش به‌روز برای فعالان این حوزه تاکید کرد.

بهره‌گیری از ظرفیت گردشگری صنعتی

سعید ولی‌زاده، رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و گردشگری خراسان رضوی، از غفلت نسبت به گردشگری صنعتی انتقاد کرد و گفت: این حوزه مخاطبان فراوانی دارد و افراد بسیاری تمایل به بازدید از کارخانجات دارند، اما امکانات لازم فراهم نیست.

وی افزود: نمونه‌ای از ظرفیت موجود، کارخانه‌ای است که پنل‌های خورشیدی گسترده‌ای در سقف نصب کرده و می‌توان از آن به عنوان الگویی برای تولید انرژی در استان استفاده کرد.

گردشگری رویداد و مسئولیت اجتماعی

رضا یوسفی، مدیر مجموعه فرهنگی و تاریخی فردوسی، از برنامه‌ای با عنوان «یک تابستان با شاهنامه» خبر داد و گفت: با استفاده از ظرفیت جوامع محلی توس، می‌توان در راستای حفظ میراث فرهنگی و جریان‌سازی در حوزه گردشگری حرکت کرد.

وی تاکید کرد: گردشگری رویداد به ویژه در مسافت‌های کوتاه می‌تواند رونق صنعت گردشگری را تضمین کند و افزود: با توجه به افزایش ۱۲ هزار نفری فروش بلیط آرامگاه فردوسی نسبت به سال گذشته، باید توسعه زیرساخت‌ها همگام با تقاضای گردشگری باشد و به جنبه اقتصاد فرهنگ توجه ویژه شود.

گردشگری پایدار، الزام هتلداران

مرجان شاه‌ولایتی، مدیرعامل جامعه هتلداران خراسان رضوی، با اشاره به اهمیت نگاه بلندمدت در گذر به گردشگری پایدار گفت: در شرایط ناپایدار اقتصادی، تنها تعداد محدودی از هتل‌ها به صورت خودجوش در حوزه بهینه‌سازی مصرف انرژی فعال بوده‌اند که این میزان حدود ۵ درصد از جامعه هتلداران است.

وی افزود: ورود به حوزه گردشگری پایدار دیگر یک انتخاب نیست بلکه یک الزام است و کمیسیون باید قوانین و مقررات حمایتی از مراکزی که در زمینه بهینه‌سازی انرژی اقدام کرده‌اند، مورد توجه ویژه قرار دهد.

پیشنهاد تدوین تقویم رویداد برای کلانشهر مشهد

حمیدرضا محمدیان، عضو کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق مشهد با اشاره به نبود تقویم رویداد در مشهد گفت: پیشنهاد می‌شود همانند شهرهای اروپایی، برای کلانشهر مشهد تقویم رویداد طراحی شود تا گردشگران بتوانند برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای بازدیدهای خود داشته باشند.

وی افزود: چند سال پیش جامعه هتلداران طرح «سفر ارزان» را مطرح کرد که طی آن هتل‌ها و ایرلاین‌ها سوبسیدهایی در نظر گرفتند. به نظر می‌رسد می‌توان از این طرح برای جذب گردشگر در ایام غیرپیک نیز بهره گرفت.

پیشنهاد آموزش حین خدمت به کارکنان فعال در حوزه گردشگری

حسین نمایی، دیگر عضو کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق مشهد، با تاکید بر اهمیت آموزش مستمر کارکنان حوزه گردشگری گفت: دوره‌های آموزشی موجود در سیستم آژانس‌های مسافرتی برگزار می‌شود و گواهینامه آن بدون انقضا است، اما این دوره‌ها باید حین خدمت و مطابق با نیاز روز باشد.

وی افزود: فعالان گردشگری باید با جغرافیا و تاریخ جهان آشنا باشند و با قوانین جدید سازمان میراث فرهنگی نیز اشراف داشته باشند. این دوره‌ها باید الزام‌آور بوده و همراه با ارائه گواهینامه باشد تا کیفیت خدمات ارتقا یابد.

ضرورت ترغیب هتلداران مشهد به شرکت در رویداد «نشان هتل سبز ایران»

مهدی آجیلیان، عضو کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق خراسان رضوی، با اشاره به برگزاری نخستین رویداد «نشان هتل سبز ایران» گفت: در این رویداد ۵۵ هتل در رقابت شرکت کردند، اما تعداد اندکی از هتل‌های مشهد حضور داشتند. لازم است در سال‌های آینده مشارکت هتلداران مشهد در این حوزه افزایش یابد.

وی افزود: با ارائه مشوق‌ها می‌توان صاحبان هتل را به حضور در این رویداد تشویق کرد و نقش آن‌ها در گردشگری پایدار تقویت شود.

فقدان طرح جامع در حوزه گردشگری

در بخش دیگری از جلسه مسعود منتجبی، دیگر عضو کمیسیون گفت: توسعه پایدار مستلزم مدیریت آگاهانه منابع طبیعی، فرهنگی، اقتصادی و زیرساخت‌هاست و نیازمند نظارت مستمر است. متأسفانه هنوز طرح و نقشه راه جامع در حوزه گردشگری نداریم.

وی افزود: از سال ۱۳۸۰ مقرر بوده سه بار طرح جامع گردشگری تدوین شود، اما این طرح‌ها نیمه‌کاره باقی مانده‌اند. انتظار می‌رود با تطبیق برنامه هفتم توسعه و برگزاری جلسات تخصصی‌تر، پیشنهادات به مصوبه تبدیل شوند.

پیشنهاد تدوین نقشه راه پنج ساله در حوزه گردشگری

پروین دلیری، عضو کمیسیون گردشگری و صنایع دستی اتاق مشهد پیشنهاد کرد: کمیسیون گردشگری نقشه راه پنج ساله‌ای در این حوزه برای استان تدوین کند و کار مطالعاتی جامع در استان انجام دهد.

وی تاکید کرد: برای موفقیت، چند مکان پایلوت در حوزه بومگردی، تاریخی و مذهبی مشخص شود و با همکاری اداره کل گردشگری و سایر نهادهای مرتبط، به گردشگری پایدار دست یابیم.

ضرورت انجام مطالعات پژوهشی در حوزه گردشگری سبز

صادق کاظمیان، عضو هیأت مدیره جامعه بومگردی استان، با اشاره به اقدامات محدود در حوزه گردشگری سبز گفت: لازم است مطالعات پژوهشی انجام شود تا اقدامات کوچک، فرهنگ‌سازی و نهادینه شود. هرچند پیاده‌سازی برخی ایده‌ها زمان‌بر است و با چالش مواجه می‌شود.

وی افزود: به طور مثال باید در جهت کاهش مصرف پلاستیک و ظروف یک‌بار مصرف در هتل‌های مشهد گام برداشت و این اقدامات را به تدریج نهادینه کرد.