نگاهی آماری به شاخص‌های اقتصادی استان خراسان رضوی

«مناطق آزاد مشترک»؛ فرصتی کلان برای اقتصاد مرزی ایران

ایده ایجاد مناطق آزاد مشترک با کشورهای همسایه، طی چند سال اخیر از سطح اظهارنظرهای پراکنده فراتر رفته و به ادبیات رسمی سیاست‌گذاران راه یافته است. در دولت پیشین، موضوع مذاکره با ۲۱ کشور برای ایجاد مناطق آزاد مشترک مطرح شد و در دولت فعلی نیز خبر مطالعات و پیگیری برای راه‌اندازی مناطق آزاد مشترک با چهار کشور ترکیه، پاکستان، آذربایجان و ترکمنستان منتشر گردید. اینک، معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار خراسان رضوی نیز با تاکید بر امکان‌پذیر بودن این رویکرد، از پیگیری برای ایجاد مناطق آزاد مشترک در مرزهای استان با افغانستان و ترکمنستان سخن گفته است. تحلیل‌گران، این ایده را نشانه‌ای از تغییر رویکرد ایران در سیاست همسایگی ارزیابی می‌کنند؛ تغییری که می‌تواند مرزهای کشورمان را از گذرگاه‌های مبادله، به کانون‌های همکاری بین‌المللی و حلقه‌های فعال زنجیره ارزش منطقه‌ای ارتقا دهد. برای اقتصادی که در یک دهه گذشته با فشار تحریم‌ها، محدودیت‌های مالی و وابستگی مزمن به نفت دست‌وپنجه نرم کرده، همگرایی منطقه‌ای و استفاده از ظرفیت بازارهای پیرامونی، بیش از پیش ضروری به نظر می‌رسد.در این گزارش، با جمعی از صاحب‌نظران بخش‌های مختلف اقتصادی گفت‌وگو کرده‌ایم تا امکان‌سنجی ایجاد مناطق آزاد مشترک با کشورهایی همچون افغانستان و ترکمنستان را بررسی نماییم: از الزامات حقوقی و گمرکی تا زیرساخت‌های لجستیکی، از مزیت‌های تجارت مرزی و جذب سرمایه تا البته چالش‌های پیش‌رو. پرسش محوری ما روشن است: این ایده تا چه حد تحقق‌پذیر است و چه دستاوردهایی برای استان و کشور به همراه دارد؟ پاسخ‌ها، تصویری دقیق‌تر از «فرصت‌ها و ملاحظات» پیش رو به دست می‌دهد.

تهدید نیمی از صادرات کشاورزی

عراق، بزرگ‌ترین مقصد صادراتی محصولات کشاورزی ایران است. در ۳ ماه نخست ۱۴۰۴ عراق خریدار ۴۷ درصد از کل وزن صادرات کالاهای کشاورزی کشور بوده است. در همین حال عراق سهم ۳۱ درصدی از ارزش صادرات محصولات کشاورزی ایران را در فصل بهار به خود اختصاص داده است. آمار و ارقام یاد شده حکایت از اهمیت و اثرگذاری عراق در تولید و تجارت محصولات کشاورزی ایران دارد. با این‌وجود سوالات اساسی در خصوص چرایی عدم برنامه‌ریزی برای تولیدکنندگان و تجار بخش کشاورزی متناسب با تقویم اقلیمی کشاورزی عراق انجام نمی‌گیرد؟ آیا اختصاص چنین سهم بزرگی از صادرات محصولات کشاورزی به یک کشور سیاست صحیحی است؟ آیا امکان تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی محصولات کشاورزی کشور وجود دارد؟

حجم تجارت ایران و هلند در سال 2024 به 500 میلیون دلار رسیده است

بر اساس گزارش معاونت بین‌الملل اتاق ایران، حجم تجارت ایران و هلند در 2024 به 500 میلیون دلار رسیده است. هلند در سال گذشته میلادی بالغ بر 150 میلیون دلار نفت از ایران وارد کرده است.

داروی تلخ، اما ضروری «شفافیت»

سود شرکت پایین آمده. مخارج از بودجه‌ها بیشتر شده و شایعاتی در مورد تعدیل نیرو یکی پس از دیگری در میان کارکنان رد و بدل می‌شوند. در چنین شرایطی، تیم شما به شما چشم دوخته‌ تا برایشان شفاف‌سازی کنید و به آنها اطمینان خاطر دهید. چطور باید حقیقت را درباره وضعیت شرکت به آنها بگویید، بدون آن که دچار وحشت‌زدگی شوند؟ چطور می‌توان از نکات مثبت صحبت کرد بی‌آن که حس امنیت کاذب در کارکنان ایجاد شود؟ و چه وقت‌هایی، این خطر وجود دارد که با سطحی رد شدن یا بزک کردن اوضاع، توجه لازم به مشکلات واقعی که نیاز به همکاری همه دارند، از بین برود؟ این چه ریسکی دارد؟

ظرفیت نیمه‌فعال اوراسیا

معاملات تجاری ایران و اوراسیا در یک سال گذشته وارد فصل جدیدی شد؛ اجرایی‌سازی توافق‌نامه‌ای که دامنه‌ آن از موافقت‌نامه محدود پیشین فراتر رفت و با پذیرش عضویت ناظر ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و اجرایی شدن موافقت‌نامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اوراسیا از اردیبهشت‌ماه سال‌جاری، تعرفه گمرکی بیش از ۸۷ درصد مبادلات تجاری به صفر درصد رسید. با وجود این اقدامات، بررسی آمارها نشان می‌دهد که تجارت ایران با اتحادیه اوراسیا هنوز محدود به روسیه و ارمنستان است و سایر کشورها نقش چندانی در مبادلات رسمی ندارند. کارشناسان و فعالان اقتصادی معتقدند که توسعه واقعی تجارت با کشورهای عضو اوراسیا نیازمند «کاهش هزینه‌های تمام‌شده»، «توسعه زنجیره تامین» و «ایجاد مزیت‌های نسبی در بازار» است.

«آفیس‌ فراگینگ»؛ جلوه‌ای تازه از نسل زد

پدیده‌ای نو در عرصه کار ظهور کرده که به سرعت در حال دگرگون ساختن فضای کاری مدرن است. این پدیده که «آفیس فراگینگ» (Office Frogging) یا پرش قورباغه‌وار میان محیط‌های کاری نام دارد، به معنای تغییر شغل‌ پیاپی، به‌ویژه در میان کارکنان نسل زد است.

سناریوهای تحریمی اقتصاد ایران

با فعال شدن مکانیسم ماشه از سوی تروئیکای اروپایی، شدت اثر بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه اقتصاد ایران نامعلوم است. برخی تحلیلگران معتقدند چون تقریبا همه ابزارهای تحریمی آمریکا پیش‌تر اعمال شده، اثر اقتصادی مستقیم این اقدام ممکن است محدود باشد. با این‌حال پیامدهای روانی و سیاسی بازگشت تحریم‌ها می‌تواند بازارها را تحت فشار قرار دهد. حتی اگر روسیه و چین از ایران حمایت سیاسی کنند، شرکت‌های بزرگ این کشورها به دلیل نگرانی از تحریم‌های ثانویه آمریکا احتمالا تعامل خود را کاهش خواهند داد. در این چارچوب، ۵ پرسش کلیدی درباره اثر فعال شدن مکانیسم ماشه مطرح است. بررسی‌ درباره این پرسش‌ها، سه سناریو را نشان می‌دهد؛ در سناریوی خوش‌بینانه، تاثیر تحریم‌ها محدود باقی می‌ماند. در سناریوی میانه، بخشی از مسیرهای مالی و تجاری مسدود می‌شود‌ و در سناریوی بدبینانه، کاهش صادرات نفت و انسداد مبادلات مالی دور از انتظار نیست. راهبرد منطقی برای ایران ترکیبی از دیپلماسی فعال برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها، آماده‌سازی اقتصاد داخلی از طریق تنوع شرکای تجاری و تقویت تاب‌آوری است.