بهبود اعتبارات ریلی و جاده ای استان، خوب اما ناکافی

نگاه دولت به پروژه‌های ریلی و جاده‌ای استان در لایحه بودجه 1402 و افزایش بیش از 50 درصدی اعتبارات این پروژه‌ها گامی مثبت ارزیابی می‌شود اما با توجه به کم مهری‌های سال‌های گذشته به پروژه‌های استان و سهم 6 درصدی استان از اعتبارات حوزه حمل‌ونقل سال آینده نیز تحول چندانی در پیشرفت فیزیکی پروژه‌های ریلی و جاده‌ای استان نخواهیم داشت.بر اساس پیوست شماره یک لایحه بودجه 1402 دولت برای فصل حمل‌ونقل و تکمیل پروژه‌های عمرانی در دو حوزه حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای  کشور حدود 22 هزار و 344 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته است که این اعتبارات نسبت به مصوب قانون بودجه 1401 که معادل 19 هزار و 296 میلیارد تومان بوده حدود 16 درصد افزایش پیدا کرده است.

سهم استان خراسان رضوی از اعتبارات فصل حمل‌ونقل لایحه بودجه 1402 که در قالب ردیف‌های متعدد حوزه‌های حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای در لایحه درج‌شده معادل 1347 میلیارد تومان است. سهم استان خراسان رضوی از کل اعتبارات عمرانی حوزه حمل‌ونقل کشور در لایحه بودجه 1402 تنها 6 درصد است. این در حالی است که مجموع اعتبارات مصوب پروژه‌های حوزه حمل نقل استان در بودجه 1401 بیش از 886 میلیارد تومان است. بنابراین به رغم افزایش 461 میلیارد تومانی (معادل بیش از 50 درصدی) در مقایسه با افزایش 16 درصدی اعتبارات فصل حمل‌ونقل کشور در لایحه بودجه 1402 نسبت به مصوب 1401 سهم استان از اعتبارات این فصل از 5 درصد مصوب 1401 به 6 درصد در لایحه بودجه 1402 افزایش پیدا کرده است.

بر اساس آن چه در جدول های پیوست شماره یک در لایحه بودجه 1402 آمده است مجموع پروژه‌های ریلی و جاده‌ای استان که دارای ردیف بودجه تعریف‌شده در لایحه‌اند 26 پروژه هستند. البته این 26 پروژه صرفاً در محدوده جغرافیایی استان خراسان رضوی قرار نگرفته‌اند و با دیگر استان‌ها مشترک هستند. از مجموع 26 پروژه تنها 17 پروژه در درون مرزهای جغرافیایی استان قرارگرفته‌اند و 9 پروژه عمرانی ریلی و جاده‌ای با دیگر استان‌ها مشترک هستند مانند آزادراه حرم تا حرم.

«احداث بزرگراه بهشهر – گرگان – آزادشهر – بجنورد – شیروان – قوچان» ، «احداث راه‌آهن زاهدان -زابل- بیرجند و اتصال آن به راه‌آهن بافق – مشهد» ، «احداث آزادراه حرم تا حرم (قم- گرمسار-مشهد)» و «مشارکت در احداث آزادراه کنار گذرشمالی مشهد و مشهد – قوچان» بیشترین اعتبارات را به خود اختصاص داده‌اند که به ترتیب 150 میلیارد تومان، 140 میلیارد تومان و دو ردیف 120 میلیاردی‌اند که درمجموع بیش از 530 میلیارد تومان اعتبار به خود اختصاص داده‌اند.

پروژه آزادراه حرم تا حرم نیز با این که حدود 30 میلیارد تومان افزایش اعتبار خواهد داشت اما با توجه به سابقه اجرایی این پروژه که تاکنون عمده اعتبارات به قطعات خارج استان اختصاص پیدا کرد نمی‌توان چندان امیدوار بود که سال آینده بخش عمده 120 میلیارد اعتبار این پروژه برای تکمیل آن در قطعه مشهد- نیشابور هزینه شود. البته با رایزنی و پیگیری جدی مسئولان استان می‌توان به گرفتن سهم استان از اعتبارات این پروژه امیدوار بود.

احداث آزادراه مشهد – قوچان یکی از پروژه‌های جاده‌ای درون استانی است که بهره‌برداری از آن می‌تواند حجم بالایی را از بار ترافیکی ورودی‌های شهر مشهد به دوش بکشد و منجر به کاهش تصادفات در این محور شود اما به دلیل نبود اعتبارات و مشکلات تملک اراضی به آزادراه گرفتار مشهور است که در طول 5 سال گذشته حدود 20 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. مسئولان دولتی هر بار که از این آزادراه بازدید کردند وعده تأمین اعتبار داده‌اند و نکته مثبت آن است که دولت برای تکمیل این پروژه در لایحه بودجه 1402 حدود 120 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته است که نسبت به مصوب 1401 بیش از 100 درصد رشد داشته است.

جاده محور کاشمر به شادمهر به دلیل بار ترافیکی سنگین و یک‌بانده بودن آن به یکی از محورهای پر تصادف استان تبدیل‌شده است. بعد از پیگیری‌های چندساله دولت در سال 98 برای احداث باند دوم این محور ردیف اعتباری در نظر گرفت اما این اعتبارات ناچیز باعث شده این مسیر 20 کیلومتری هنوز به سرانجام نرسد. با وجود پیگیری‌ها و وعده‌های دولت به منظور اختصاص اعتبار بیشتر برای به سرانجام رساندن این پروژه، اعتبارات در نظر گرفته‌شده برای باند دوم جاده کاشمر- شادمهر در لایحه بودجه 1402  تغییر چندانی نسبت به اعتبارات مصوب 1401 نداشته و تنها حدود 5 میلیارد تومان اعتبارات این پروژه افزایش داشته است و به عدد 35 میلیارد تومان رسیده درحالی‌که تکمیل این پروژه نیازمند حداقل 600 میلیارد تومان اعتبار است.

دو پروژه مهم قطار شهری یعنی احداث قطار شهری مشهد و قطار مشهد- گلبهار در حوزه حمل‌ونقل شهری و روستایی نیز اعتبارات لایحه بودجه 1402 در فصل مسکن تعریف‌شده است. اعتبارات پروژه متروی مشهد در لایحه بودجه 1402 معادل 100 میلیارد تومان پیش‌بینی‌شده که نسبت به مصوب بودجه 1401 افزایش حدود 60 میلیاردی پیداکرده است. دولت برای تکمیل پروژه قطار حومه مشهد- گلبهار نگاه مثبتی داشته و اعتبارات این پروژه با افزایش 6 میلیارد تومانی نسبت به مصوب 1401 به رقم 95.8میلیارد تومان در لایحه بودجه 1402 رسیده است.یکی دیگر از بخش‌های مهم تعیین‌شده در لوایح بودجه، تعیین اعتبار بر اساس هزینه‌هاست. دولت برای نزدیک شدن بودجه به واقعیت یا به‌نوعی عملیاتی شدن آن، چند سالی است که هزینه‌های هر پروژه عمرانی را بر مبنای قیمت تمام‌شده عملیات اجرای آن محاسبه و در ردیف‌های بودجه ثبت می‌کند. دولت برای پروژه‌های عمرانی حوزه حمل‌ونقل، هزینه هر واحد (کیلومتر) را برای احداث در نظر گرفته است. بر این مبنا باید دید حداقل بر اساس برآورد کارشناسان دولت، با اعتباراتی که در لایحه بودجه برای هر یک از طرح‌های جاده‌ای استان در نظر گرفته‌شده است چند کیلومتر پیشرفت فیزیکی را می توان برای هر یک از پروژه‌های ریلی و جاده‌ای استان  متصور شد.

بر این اساس سه پروژه «احداث باند دوم تربت‌حیدریه – باغچه – نیشابور- سبزوار- شاهرود – دامغان – سمنان –گرمسار»، «احداث راه‌آهن بافق – مشهد و راه‌آهن تربت‌حیدریه – سنگان – هرات»، « احداث بزرگراه بهشهر – گرگان – آزادشهر – بجنورد – شیروان – قوچان» بناست بر اساس میزان اعتباری که در سال آینده به آن‌ها تخصیص پیدا کند پیشرفت فیزیکی و احداث مسیر حدود 50 کیلومتر برای هرکدام صورت بگیرد که امیدوار هستیم با توجه به تغییرات گسترده و لحظه‌ای هزینه‌های تمام‌شده این امر محقق شود.

با توجه به آن چه درباره میزان اعتبار موردنیاز تکمیل و اجرای یک کیلومتر مسیر از پروژه‌ها در لایحه بودجه 1402 آمده است 6 پروژه مهم ریلی و جاده‌ای استان با توجه به میزان اعتبار پیش‌بینی‌شده حتی یک کیلومتر هم پیشرفت فیزیکی نخواهند داشت.در پایان باید اذعان کرد هرچند دولت در تلاش است برای تکمیل پروژه‌های عمرانی اقدامات جدی کند و اعتبارات مناسبی تخصیص دهد اما با توجه به این که خراسان رضوی در حوزه حمل‌ونقل و زیرساخت‌های جاده‌ای به خصوص بزرگراه و آزادراه جزو استان‌های فقیر کشور به شمار می‌رود، انتظار می‌رود دولت حداقل در چند پروژه مهم مانند آزادراه حرم تا حرم قطعه مشهد- نیشابور، آزادراه مشهد- چناران و گذرگاه خونین نگاه ملی و اعتبارات جدی‌تری در نظر بگیرد تا شاهد جبران عقب‌افتادگی در اجرای این پروژه‌ها و ارتقای وضعیت زیرساخت‌های جاده‌ای خراسان رضوی باشیم.