سال 87 برای اولین بار قانون مالیات بر ارزش افزوده وارد سیستم اقتصادی کشور شد. مالیات بر ارزش افزوده، یکی از انواع مالیات غیرمستقیم و منابع درآمد دولت‌هاست . فرمول مالیات بر ارزش افزوده، بر اساس ارزش افزوده ایجاد شده در مراحل مختلف تولید یک کالا یا ارائه خدمت، تعیین می‌شود. در این قانون، منظور از ارزش افزوده تفاوتی است که بین ارزش کالا و خدمات عرضه شده و کالا و خدمات خریداری شده، در دوره‌ای معین وجود دارد. به عبارت دیگر اگر تولید و عرضه کالا یا خدمتی در چند مرحله انجام شود در هر مرحله ارزشی به آن اضافه می شود که همان ارزش افزوده است. مالیات بر ارزش افزوده هم اکنون 9 درصد است. مطابق بند ۱۲ ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب ۱۳۸۷ خدمات حمل‌ونقل عمومی مسافری درون و برون‌شهری جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی معاف از پرداخت مالیات بر ارزش‌افزوده شد، اما بخش خدمات حمل‌ونقل کالا مشمول این معافیت نبود. این مسئله سال‌ها با اعتراض فعالان حوزه تجارت و صادرات همراه بوده و آن ها معتقد بودند که حمل‌ونقل کالا باید همانند خدمت مسافری از پرداخت مالیات بر ارزش‌افزوده معاف شود.
قانون جدید چه می‌گوید؟
بعد از سال‌ها پیگیری و مطالبه خرداد ماه 1400 مجلس شورای اسلامی قانون مالیات بر ارزش‌افزوده را اصلاح کرد. بر اساس بند ۱۳ از بخش ب ماده ۹ قانون مالیات بر ارزش‌افزوده مصوب ۲ خرداد ۱۴۰۰ مجلس شورای اسلامی، خدمات حمل‌ونقل اعم از بار و مسافر درون و برون‌شهری، بین‌المللی، جاده‌ای، ریلی و دریایی از مالیات بر ارزش‌افزوده معاف شده است. این قانون از 13 دی‌ماه سال 1400 لازم الاجرا شد و شرکت‌های حمل‌ونقل کالا نیز از پرداخت مالیات بر ارزش‌افزوده معاف شدند تا به مطالبه 13 ساله آن ها جامه عمل پوشانده شود.
اما گویی در واقعیت این امر به طور کامل محقق نشده است. آن طور که رئیس اتحادیه صادرکنندگان استان در گفت وگو با خراسان رضوی می‌گوید: صادرات و خدمات صادراتی از پرداخت مالیات معاف است، اما امسال متأسفانه جداسازی‌هایی صورت گرفته است و مالیات بر ارزش‌افزوده از ما دریافت می‌شود.
بابت بارنامه و تعویض «بوژی» مالیات می‌گیرند
شیردل در توضیح این موضوع می‌گوید: یک واگن کالا که از مشهد به مقصد سرخس بارگیری می‌شود کرایه حمل دارد، بارنامه دارد و تعویض بوژی که این سه فرایند صادرات هستند. یعنی ما یک کرایه حمل داریم که از پرداخت مالیات معاف است و این مبلغ هر میزان که باشد مشمول مالیات نمی‌شود، اما وقتی بارنامه برای ما صادر می‌شود یا تعویض بوژی توسط راه‌آهن انجام می‌شود در برگ خرید صادرشده مالیات بر ارزش‌افزوده نیز درج می‌شود و ما باید آن را پرداخت کنیم. یعنی از 3 فرایند صادرات ما باید به 2 فرایند، مالیات بر ارزش‌افزوده بدهیم درحالی که تمامی آن فرایند صادرات است از زمان بارگیری تا خروج واگن باید از مالیات بر ارزش‌افزوده بر اساس قانون معاف باشد، اما اداره مالیات می‌گوید در صدور بارنامه و تعویض «بوژی» خدمت داخلی انجام می‌شود که مشمول مالیات بر ارزش‌افزوده است.
توضیحات مدیرکل امور مالیات
مدیرکل امور مالیاتی استان اما در گفت وگو با خراسان از فرایند دریافت مالیات از حمل‌ونقل کالا دفاع می‌کند و می‌گوید: در قانون، ارزش‌افزوده به این صورت تعریف شده که فروش کالا و ارائه خدمت در قبال قرارداد منعقد شده و در این جا (فرایند حمل‌ونقل کالا) با توجه به این که ارائه خدمتی صورت می‌گیرد و یک معامله دارای عقد قانونی انجام شده مشمول مالیات است مگر این که در ماده 9 قانون مالیات بر ارزش‌افزوده معاف شده باشد.
مدبرنیا می‌گوید: این معافیت را ما در قانون نداریم و ابهامی وجود ندارد. مثال شاهد ماجرا خدمات درمان است. در قانون خدمات درمان معاف از مالیات است، ولی کسی که دفترچه بیمه برای بیمار صادر می‌کند به دلیل این که بابت خدمتی که انجام می‌دهد وجه دریافت می‌کند، مشمول مالیات بر ارزش افزوده می‌شود.
همانند خدمات درمان مالیات می‌گیریم
مدیر امور مالیاتی درباره این که دربند 13 ماده 9 قانون مالیات بر ارزش‌افزوده به صراحت اعلام شده خدمات حمل‌ونقل(اعم از بار و مسافر)« درون‌شهری، برون‌شهری، بین‌المللی، جاده ای ، ریلی و دریایی» مشمول معافیت از پرداخت مالیات بر ارزش‌افزوده است، می‌گوید: منظور از خدمات در این جا باری است که حمل می‌شود، مثلاً 100 میلیون تومان بار حمل می‌شود که ما یک ریال مالیات بر ارزش‌افزوده از آن نمی‌گیریم ،ولی یک خدمتی بابت این حمل انجام می‌شود که این خدمت مشمول مالیات بر ارزش‌افزوده است.
مدبرنیا درباره این که صدور بارنامه و تعویض بوژی جزو فرایند خدمات حمل‌ونقل کالاست می افزاید: در بحث درمان هم ما خدمات درمانی داریم و اما بخش‌هایی مانند صدور دفترچه بیمه مشمول مالیات بر ارزش‌افزوده است. این مسئله را ما از دفتر فنی سازمان امور مالیاتی کشور استعلام کردیم و همین گفته بنده را تایید کردند و از تاریخ دی‌ماه 1400 این فرایند در حال انجام است درحالی که تا پیش از آن تمام فرایند صادرات و حمل‌ونقل مشمول مالیات بود.
