به طور کلی هرچیزی که هزینه‌های مستقیم یا غیرمستقیم تولیدکننده را افزایش دهد، پتانسیل رشد تورم تولیدکننده را بیشتر می‌کند. به همین ترتیب جهش نرخ ارز، شرایط اقتصاد کلان و روابط بین‌الملل و نرخ بهره و موارد دیگر می‌توانند این نرخ را دچار تغییر کنند.
تورم تولیدکننده صنعت در دهه 80
بررسی‌ها نشان می‌دهد در نیمه ابتدایی دهه هشتاد به‌طور کلی تورم تولیدکننده در مقیاس نقطه به نقطه، عمدتا کمتر از 20 درصد بوده است. سپس در سال 1387 یک جهش موقت در نرخ تورم تولیدکننده صنعت صورت گرفت و در تابستان همان سال نرخ تورم به بالاترین مقدار خود -پس از سال 82- و به نرخ 31.8 درصد رسید. سپس دوباره این نرخ فروکش کرد و تا آخر دهه هشتاد حتی گاها تورم نقطه به نقطه منفی نیز تجربه شد.
دهه 90 و تورم پر فراز و نشیب تولیدکنندگان در بخش صنعت
آغاز دهه 90 با شروع جهش تورم تولیدکننده صنعت همراه بود. به همین ترتیب طی سه شوک تورمی، در مرحله اول شوک بالاترین تورم ثبت شده در تابستان 1390 با نرخ 60.6 درصد تورم بود. سپس شوک دوم در بهار 1392 رقم خورد و در پی آن تورم تولیدکننده صنعت قله 45.5 درصد را فتح کرد. در ادامه شوک تورمی سوم هرچند کوتاه و مقطعی بود اما در بهار 1393 نرخ تورم تولیدکننده صنعت را به 18.7 درصد رساند.
از سال 93 تا اواسط سال 96 تورم تولیدکننده این بخش عمدتا تک رقمی به ثبت رسید اما در انتهای سال 1396 که با خروج آمریکا از برجام و یکی از جهش‌های ارزی سال‌های اخیر تطابق دارد، تورم تولید کننده صنعت در زمستان 1397 به 77.5 درصد رسید که بالاترین رقم ثبت شده در تقریبا دو دهه اخیر بود. سپس برای مدت کوتاهی این شوک تورمی فروکش کرد اما در بهار 1400 جهش تورمی کم سابقه و کم نظیری رخ داد که تورم تولیدکننده این بخش را به 94.7 درصد رساند.
کاهش نوسانات شاخص مورد ارزیابی در دو سال اخیر
پس از رکورد تورم تولیدکننده صنعت در بهار سال 1400 مجددا این شوک نیز تا حدی فروکش کرد اما در بهار 1401 دوباره یک جهش جزئی در نرخ تورم تولیدکننده بخش صنعت رخ داد که منجر به ثبت تورم 46.3 درصدی شد. در سال جاری نیز در تابستان تا حدی تورم تولیدکننده صنعت در مقایسه با فصول گذشته خود رشد یافته بود و 37.6 درصد رسیده بود اما در پاییز مجددا تضعیف شده و به 35 درصد رسید.
بررسی‌ها از روند تورم سالانه تولیدکننده صنعت نیز مشابه روند تورم نقطه به نقطه آن هستند و تنها تفاوت آن‌ها این است که نوسانات جزئی کمتری در تورم سالانه وجود دارد و دلیل آن این است که این شاخص حافظه بلندمدت‌تری دارد و سخت‌تر دچار تغییر می‌شود.
