واکاوی چالش‌های ترانزیت؛ از سردرگمی در ثبت سفارش تا ضعف هماهنگی مرزی

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، چالش‌های مربوط به نمونه‌برداری از محموله‌های مایع، نحوه برخورد با کالاهای آسیب‌دیده در مسیر، و لزوم بازنگری حقوقی در خصوص مالیات، ضعف ساختاری در مرزها، فقدان نظارت مکانیزه و استمرار بازرسی‌های سنتی و… از جمله مباحثی بود که به عنوان نگرانی فعالان بخش خصوصی در این نشست به آن اشاره شد. مسئولان حاضر نیز بر اهمیت گفت‌وگوهای فنی با کشورهای همسایه برای رفع مشکلات ترانزیتی و مرزی تاکید کردند.

لزوم جایگزینی مدیریت ریسک به‌جای سخت‌گیری در تشخیص کالای قاچاق

احمد زمانیان، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل و ترانزیت اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، بر ضرورت بازنگری در رویکردهای نظارتی گمرک تاکید کرد و گفت: این نشست فرصتی مغتنم برای طرح موضوعات و دغدغه‌های گمرکی شرکت‌ها و فعالان اقتصادی است.

او با بیان اینکه مساله تشخیص کالای قاچاق در مبادی ورودی کشور یکی از مهم‌ترین چالش‌های فعالان حوزه ترانزیت است، افزود: لازم است به‌جای نگاه سخت‌گیرانه و سلیقه‌ای، از مدیریت ریسک و ارزیابی هوشمند محموله‌ها استفاده شود تا از ایجاد تاخیر و هزینه‌های اضافی برای بخش خصوصی جلوگیری گردد.

زمانیان همچنین به ضرورت افزایش ظرفیت اسکن کالاها در مبادی ورودی اشاره کرد و گفت: در شرایط فعلی، زمان‌بر بودن روند اسکن کالاها باعث کندی جریان ترانزیت می‌شود؛ در حالی‌که تجهیز گمرکات به فناوری‌های نوین می‌تواند ضمن تسریع فرآیندها، ضریب امنیت و شفافیت تجارت خارجی را نیز افزایش دهد.

۴۰ درصد ترانزیت کشور توسط فعالان خراسان رضوی انجام می‌شود

محمود امتی، عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در این نشست با اشاره به نقش برجسته استان در شبکه ترانزیت کشور گفت: حدود ۴۰ درصد از حجم ترانزیت کشور توسط شرکت‌ها و فعالان اقتصادی خراسان رضوی انجام می‌شود و به همین دلیل، رفع مسائل و چالش‌های این بخش اهمیت ملی دارد.

او افزود: انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی خراسان رضوی یکی از انجمن‌های فعال و اثرگذار کشور است که پیوسته دغدغه‌ها و پیشنهادات بخش خصوصی را در تعامل با گمرک و نهادهای مرتبط پیگیری می‌کند.

امتی تصریح کرد: با توجه به ظرفیت‌های گسترده ترانزیتی این استان، انتظار می‌رود برگزاری نشست‌هایی از این دست بتواند به حل مشکلات مزمن در بنادر، مبادی مرزی و تعاملات بین‌المللی کمک کند و روند تجارت خارجی کشور را تسهیل نماید.

در ادامه این نشست، رضا راستی ناظر گمرکات استان خراسان رضوی و مدیرکل گمرک مشهد، به اقداماتی از سوی گمرک ایران و از جمله نحوه فعالیت شرکت های حمل و نقل بین المللی و تبیین تبصره  یک ذیل ماده 6 و ماده 109 آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی، اجرای طرح انتخاب مسیر اظهارنامه های ترانزیتی در گمرکات ترانزیتی اشاره نمود.

برای ترانزیت داخلی کالا نیاز به ثبت سفارش نیست

چنگیز خناری، مدیر کل دفتر ترانزیت گمرک ایران در ابتدای پاسخگویی به مسائل طرح شده با اشاره به مصوبه‌ای که توسط ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز مورد تایید قرار گرفته است گفت: به منظور ترانزیت داخلی کالا و خارجی در مناطق ویژه بجز خودرو و کشنده‌ها، دیگر نیازی به ثبت سفارش کالا نیست. به این ترتیب تنها واردات قطعی کالا است که مشمول ثبت سفارش شده است. این اقدام در جهت حل مشکل ترانزیت و حمل‌و‌نقل و تخلیه کالا صورت گرفت و برای تسهیل رویه‌های عبوری بسیار تاثیرگذار بود به نحوی که بخش عمده مسائل این بخش در مرز زمینی را حل کرد.

وی موضوع مایعات و نمونه‌برداری را به گفته‌های رضا راستی در ابتدای جلسه ارجاع داد و درمورد نمونه‌برداری محمولات کوچک، شخصا قول پیگیری برای حداکثر استفاده را از قانون در راستای اهداف ترانزیتی داد.

وی در مورد تغییر مرز گفت: اگر در مسیر زرد یا سبز باشد با اعمال مدیریت ریسک کالا ارزیابی خواهد شد و شامل تمام اظهار نامه ها نخواهد شد.

مدیر کل دفتر ترانزیت گمرک ایران درموضوع اصرار بر اخذ مجوز  سازمان های همجوار برای برخی کالاها در تهران و بحث عدم هماهنگی سازمان‌ها با یکدیگر که از موضوعات مطرح شده توسط حضار این جلسه بود، بیان کرد: حتما در جلسات ملی بررسی خواهد شد. اصرار به اخذ مجوز برخی سازمان های همجوار برای برخی کالاها در تهران درصورتی که نمونه‌برداری در خود مرز انجام می‌شود، منطقی نیست. سعی خواهیم کرد حداقل در سه گمرک بازرگان، شهید رجایی و خراسان رضوی این اختیارات واگذار شود و به تهران ارجاع نشود.

خناری ضمن ابراز خرسندی برای بخشنامه‌ای که برای بندهای سه گانه بند ز ماده یک، در هفته گذشته صادر شد تا این بندها مشمول ترانزیت داخلی و خارجی نباشد، از مرکز مبارزه با جرایم سازمان یافته که این مورد را پیگیری کرده بود، تشکر کرد و افزود: ماده 57 قانون امور گمرکی یکی از چالش‌های دفتر ترانزیت می باشد. طبق ماده 41 کنوانسیون تیر کالاهایی که در عذر موجه از بین می‌رود مشمول حقوق ورودی نمی‌شوند. در گذشته مستندات توسط انجمن ارائه شد و پیگیری هم از طریق دفتر ترانزیت به عمل آمد اما معاونت حقوقی ریاست جمهوری این موضوع را با استناد به تبصره یک ماده 98 آیین‌نامه کارنه تیر که فقط ازنظر سپردن تضمین و اظهار، معاف است و مشمول عذر موجه نمی‌شود، رد کرد. البته اگر کالایی از بین برود، مشمول مالیات بر ارزش افزوده در کالای عبوری نمی شود و اگر خلاف این باشد، قابل پیگیری است.

وی همچنین خاطرنشان کرد: نگاه گمرک نگاه ایجابی و تسهیل گری است و نه سلبی. هم افزایی در مرزها برای کاهش بروکراسی وجلوگیری از توقف کامیون‌ها در مرز امر ضروری است که علی رغم تمام اقداماتی که در مرزها انجام دادیم خوب پیش نرفته است و زیان این عدم تعامل و همکاری بیشتر در مرحله اول گریبان‌گیر سیستم حمل‌و‌نقل و همچنین آسیب‌رسانی به کالاهای صادراتی و وارداتی به دلیل توقف در مرزها است.

مدیرکل دفتر ترانزیت گمرک ایران درپاسخ به سوالی از بیمه ترانزیت ریلی گفت: اگر شرکت حمل ونقل ریلی کالایی را اظهار کند و کالا به صورت مستقیم تنها با شیوه ریلی حمل شود برای بیمه می‌توان از تعهد استفاده کرد و این موضوع در دفتر ترانزیت در حال پیگیری است. در گزارش جرم معمولا فورواردر مورد خطاب و مواخذه قرار می‌گیرد اما این موضوع که فورواردر خودش کریر نبوده و طبق قانون CMR کالا را در اختیار یک شرکت حمل‌و‌نقل بین المللی دیگر قرار می‌دهد، باید مورد توجه مراکز قضایی قرار بگیرد و توضیحات شرکت‌های حمل‌و‌نقل بار فرابر را بپذیرند. از این جهت که اگر کالایی توسط شرکت حمل ونقل بین‌المللی اظهار‌ شود و در اختیار شرکت حمل‌و‌نقل کریری قرار ‌گیرد، شرکت در مقابل صدور راهنامه مسئولیت دارد و باید پاسخگو باشد. لذا درک صحیح و ادبیات تخصصی در اجرای قانون، می‌تواند دقت در تصمیم‌گیری را افزایش دهد.

وی گفت: بر اساس مواد ۸۶ و ۸۹ آیین‌نامه بیمه مرکزی ما در عبور داخلی و خارجی بیمه نامه معتبر را داریم اما درمورد مرجوعی که یکی از دغدغه‌های بنده است و رویه سومی است که شما می‌توانید داشته باشید در حال پیگیری است تا انشالله بتوانیم بیمه نامه را در رویه مرجوعی هم شروع کنیم. جزییات میان صاحب کالا و شرکت‌ها باید بحث شود و باوجود اینکه ارتباطی به دفتر ما ندارد و دفتر واردات باید آن را پیگیری کند اما دفتر ترانزیت آن را پیگیری خواهد کرد.

خناری در پاسخ به سوالی درمورد سیستان و بلوچستان و تغییر مرز برای کامیون هایی که این روزها در پشت مرز مانده اند اظهار کرد: کامیون یا داخل میلک است و یا قبل از آن که درهر دو صورت از مبدا خارج شده و به گمرک خروجی رسیده است. طبق پیگیری های صورت گرفته مقرر گردید  طبق درخواست شرکت‌ها و با هماهنگی بین گمرک‌های درون استانی میلک و نیز دوغارون یا سرخس در خراسان رضوی این تغییر مرز انجام شود. این موضوع درون استانی است و با هماهنگی آقای راستی قابل حل است.

وی تاکید کرد: در حمل ترکیبی، حالت ایده‌آل این است که پته کامیون به محض رسیدن به واگن تمام و ابطال شود و یک گمرک بین راهی تعریف گردد و پته جدید برای واگن صادر شود. برای اجرای این طرح درتلاش هستیم و پایلوت آن در همین استان در حال اجرا است.

در انتهای توضیحات، خناری موضوع مسیر را مطرح کرد و افزود: ما هیچ کنترلی در مسیر نداریم. طبق ماده 55 قانون امور گمرکی نیروی انتظامی و سازمان راهداری متولی مسیر هستند. اگر بتوانیم نگاه این دو سازمان که مسئولیت مسیر را دارند، به سمت تعامل بیشتری سوق دهیم می‌تواند بسیاری از مشکلات رانندگان و ترانزیت حل شود که این دفتر در تلاش برای این تعامل است.

پس از توضیحات مدیرکل دفتر ترانزیت گمرک ایران، حسین سعیدی ناظر گمرکات استان هرمزگان و مدیرکل گمرک شهید رجایی به پاسخگویی نسبت به سوالات حوزه استان هرمزگان پرداخت و در ابتدا با اعلام خبر مرزهای ترانزیتی گفت: دو گمرک سیریک و منطقه ویژه معادن و فلزات پارسیان، در شمار مرز های ورود و خروج ترانزیتی قرار داده شده است که در سیستم و سامانه هم موجود هستند و در ۲۴ساعت اولیه کالا به راحتی خارج می‌شود. در ادامه، مرز چارک را هم برای مرز ورود و خروج درنظر داریم تا ترافیک بندری را کم کنیم.

سعیدی درمورد سامانه گمرک اظهار کرد: قطعی‌های مکرر EPL، مسئله عمده حضار بود که به حق است و 149ساعت از اول سال تا همین امروز قطعی داشته است. این سامانه وابسته به سامانه جامع تجارت و بانک است که قطعی زیادی دارد و برای ما هم مشکل ایجاد کرده است. طبق آمار، قطعی سامانه جامع تجارت از ابتدای سال جاری تا بیستم مهرماه 326 ساعت بوده و بانک هم 275 ساعت دچار قطعی بوده است. این موضوع عملکرد گمرک را هم تحت‌الشعاع قرارداده است.

وی درخصوص تغییر مرز در گمرک شهید رجایی گفت: اگر کالایی از گمرک خارج نشده است حتما تغییر مرز آن انجام شده است. تعیین تکلیف کالاهایی که از گمرک خارج می‌شوند در اختیار ما نیست.

ناظر گمرکات استان هرمزگان ادامه داد: درخصوص استریپ، اولویت استریپ را بر اساس نظر خود شرکت‌های حمل‌و‌نقلی، با کامیون های یخچالی گذاشته‌ایم که اخیرا تعداد آنها بیشتر هم شده است. کمبود نیروی انسانی و محدودیت‌هایی که وجود دارد باعث شده که هر ارزیاب روزانه ۲ یا ۳ مورد می‌تواند انجام دهد و امیدواریم این محدودیت‌ها بتواند کمتر شود.

مدیرکل گمرک شهید رجایی در خصوص اختلاف وزن پاسخ داد: تا ۵درصد اختلاف وزن قانونی بوده و برای مازاد آن در افزایش وزن اصلاحیه اسناد اخذ می‌گردد.

فعالیت بدون وقفه گمرک شهید رجایی پس از حادثه انفجار

وی درمورد سوال مربوط به ساعت کاری بندر شهید رجایی، با تقدیر از همکارانش که با تمام توان حتی بیشتر از ساعت موظفی در گمرک حضور دارند، گفت: کارشناسان ما نیز تا وقتی پرونده در کارتابلشان وجود دارد از محل کار خارج نمی‌شوند. حتی پس از حادثه ششم اردیبهشت ماه تمام تلاش ما این بود سامانه در حداقل زمان مجدد بالا بیاید و باوجود اینکه پیش‌بینی عموم مردم این بود که گمرک شهید رجایی تا 6 ماه تعطیل خواهد ماند، با همت همکارانم فردای حادثه ساعت هفت و چهل و پنج دقیقه سیستم سامانه مجدد به کار افتاد و حتی درهمان روز تمام افراد گمرک در محل کار ماندند و نگذاشتند هیچ کاری به تعویق بیفتد.

سعیدی خاطر نشان کرد: دغدغه ما بر این است که کار در این گمرک به دلیل ساعت کاری و عدم پاسخگویی به تعویق نیفتد. همکارانم حتی در روزهای پنجشنبه هم مجوزها را صادر می‌کنند و مقید به انجام کار مراجعه‌کننده هستند. اینکه ماموران قرنطینه روزهای تعطیل نیستند، اعتراض بجایی است و ما در حال مکاتبه با استانداری هستیم تا مانند استاندارد که با پیگیری‌های ما اکنون همراهمان حضور دارند، در گمرک حاضر باشند. ما حتی پنجشنبه‌ها نیز در خدمت شما هستیم و این وظیفه ماست.

وی درخصوص کالاهای فله و قرنطینه آنها توضیح داد: کالاهای فله که به گفته حضار نیاز به قرنطینه ندارند اما گمرک این موضع را طلب می‌کند، به همین علت سامانه به محض اظهار، فعال می‌شود. اقلام خشک و نباتی نیاز به این مجوزها دارند. از آقای خناری تقاضا دارم با کمک ایشان، در سطح ستاد پیگیری شود تا از همان زمان اظهار برای کالاهایی مثل برنج و چای نیاز به قرنطینه سامانه فعال نشود.

ناظر گمرکات هرمزگان با اشاره به مسیر ۴۰ کیلومتری شهر تا بندر شهید رجایی که مورد انتقاد حضار بود تاکید کرد: بعد از حادثه ششم اردیبهشت ماه و تغییراتی در بخش اداری بندر، دستورات را به آقای الیاس‌پور تفویض می‌کنیم تا دیگر نیاز نباشد این مسیر 40 کیلومتری توسط شما طی شود.

سعیدی گفت: درمورد دسترسی راننده ها به EPL صحبت شده بود. پیامک استعلام بیجک را تمام راننده‌ها باید داشته باشند. این موضوع ارتباطی به EPL شخصی شما ندارد و گمرک این اطلاعات را دراختیار راننده قرار نمی‌دهد.

وی در پاسخ به سوال حضار درمورد لزوم انجام اسکن گمرکی تصریح کرد: اسکن، کمکی به شرکت‌های حمل‌و‌نقلی برای ارزیابی است. ارزیابی بر اساس اعلام دستگاه‌های نظارتی به گمرکات ابلاغ می‌شود. هزینه اسکن، برای گذر از بحث ارزیابی است تا حداقل اتلاف وقت در مرز اتفاق بیفتد. ما در تلاشیم دستگاه‌های امنیتی را مجاب کنیم تا تعداد این ارزیابی‌ها به حداقل برسد.

مدیرکل گمرکات هرمزگان در مورد دسترسی شرکت‌ها به اطلاعات درگاه‌ها، اظهار کرد: تا ابتدای سال ۱۴۰1، قسمتی برای گمرکات وجود داشت که درگاه‌ها قابل رصد بود. این دسترسی الان دیگر حتی برای گمرک هم وجود ندارد و درحال پیگیری هستیم تا ایجاد شود.

وی درمورد کالاهایی که شهید رجایی مرز خروج آن است، گفت: وقتی شهید رجایی مرز خروج باشد یعنی درب خروج آن گمرک داخلی است. اگر آن گمرک داخلی مجوزی نگرفته است ما به عنوان درب خروج باید این مجوز را بخواهیم. مجوز ثامن از ملزومات است و اگر به هردلیلی گمرک داخلی مجوز را نخواسته، ما وظیفه داریم بگیریم.

سعیدی خاطرنشان کرد: 70 درصد مسیر ترانزیت زرد است، 29 درصد سبز و دو دهم درصد هم قرمز است. افزایش مسیر سبز با همراهی گمرگ ایران در دست پیگیریست. در زمینه بنادر برای حمل یکسره هیچ مشکلی نداریم اما در موارد دیگر نیاز به کمک دیگر دستگاه‌ها داریم.

افزایش استریپ کامیون‌ها

در ادامه این نشست مرتضی الیاس‌پور معاون ترانزیت و صادرات گمرک شهید رجایی، با توضیحات میدانی درمورد گمرک شهید رجایی اظهار کرد: در گمرک شهید رجایی روزانه 2000 کامیون وارد می‌شود و از این عدد حداقل 1000 دستگاه تمایل به استریپ دارند . دلیل استریپ هم کاهش هزینه برای شرکت‌های حمل‌و‌نقلی است.

وی افزود: در چندماه اخیر ترانزیت محصولات یخچالی مثل گوشت و سوسیس و کالباس به حوزه CIS افزایش چشمگیری داشته است و روزانه حدود 60 الی 70 دستگاه فقط صرف این موضوع می‌شود. استریپ کامیون حداقل ۴ ساعت وقت می‌برد و اگر با این تعداد نیرو در ۲۴ساعت شبانه روز کار کنیم تنها ۴۰ عدد کامیون روزانه استریپ می‌شود. ما حتی در روزهای تعطیل هم پای کار هستیم اما تعداد بسیار زیاد است.

الیاس‌پور درمورد تغییر مرزها تاکید کرد: یک نمونه وجود ندارد که درخواست تغییر مرز شده باشد و بنده موافقت نکرده باشم مگر اینکه کالا خارج شده باشد. همچنین اختلاف وزن‌ بیش از 5در صد با مساعدت، اسکن و اخذ اصلاحیه اسناد ادامه مسیر می‌یابد اما اختلاف وزن‌های بیش از 40 درصد بطور قطع قابل اغماض نیست.

وی در پایان با درخواست از شرکت‌های حمل‌و‌نقلی، خاطرنشان کرد: این شرکت‌ها اهتمام ویژه‌ای درمورد تخلیه کالاهایی که به مقصد شهید رجایی است برای صدور قبض انبار داشته باشند. شرکت‌هایی که کالا‌ها را تخلیه می‌کنند اگر به دنبال قبض انبار نباشند، ناچار به جلوگیری از فعالیت آنها هستیم. همچنین شرکت‌ها اهتمام ویژه‌ای به اعلام وصولشان داشته باشند تا کالای رها شده در بندر نماند. در شش ماهه اول سال 184 حامل بلاتکلیف داریم که رسیده‌اند اما اعلام وصول نمی‌شود. شرکت‌ها در این موضوع مسئولیت مستقیم دارند.