چالش‌ها و فرصت‌های توسعه مسیرهای حمل بار به چین و بالعکس از طریق تاجیکستان

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، «احمد زمانیان»، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل، ترانزیت و لجستیک اتاق مشهد در آغاز این نشست اظهار کرد: دستور کار مربوط به بررسی توسعه مسیرهای حمل‌ونقل زمینی بار از یا به مقصد چین از مسیر تاجیکستان، در پی مکاتبه اداره‌کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای استان در دستور کار کمیسیون قرار گرفت.

وی افزود: ضروری است مزایا و معایب مسیرهای جایگزین حمل‌ونقل از مسیر تاجیکستان به چین و بالعکس با بهره‌گیری از نظرات و تجربیات فعالان حوزه ترانزیت شناسایی و تحلیل شود تا بتوان گزارش جامعی در این زمینه برای ارائه به اداره‌کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای استان تدوین کرد.

ضرورت ارتقای زیرساخت‌ها و دیپلماسی برای حضور مؤثر ایران در مسیر ترانزیتی چین–تاجیکستان

«محمود امتی»، عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی نیز با اشاره به اهمیت مسیرهای ترانزیتی مرتبط با تاجیکستان، اظهار کرد: بار این کشور از سه مسیر مختلف حمل می‌شود که هر یک دارای مزایا و محدودیت‌های خاص خود هستند. هر اندازه ایران بتواند نقاط قوت خود را در این مسیرها پررنگ‌تر کند، سهم بیشتری از بار ترانزیتی را به خود اختصاص خواهد داد. تحقق این هدف، مستلزم کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، کوتاه‌سازی مسیرها و تامین امنیت عبور و مرور است.

امتی با اشاره به سرمایه‌گذاری گسترده چین در توسعه این مسیرها گفت: دولت چین تاکنون صدها میلیارد دلار در زیرساخت‌های این محور هزینه کرده و حتی در کشورهای مسیر از جمله روسیه نیز امکانات حمل‌ونقلی قابل توجهی ایجاد کرده است.

او در ادامه با طرح این پرسش که آیا بنادر، جاده‌ها و پایانه‌های مرزی ایران ظرفیت لازم برای جذب بار بیشتر را دارند، افزود: برای ایفای نقش مؤثر در این شبکه ترانزیتی، ایران باید به موازات تقویت بنادر و پایانه‌ها، در زمینه توسعه زیرساخت‌های جاده‌ای و مرزی نیز سرمایه‌گذاری کند. همچنین، فعال‌سازی دیپلماسی بین‌المللی و گسترش همکاری‌های منطقه‌ای از دیگر الزامات حضور مؤثر در این مسیر است.

عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی خراسان رضوی، تحریم‌ها را نخستین مانع جدی پیش‌روی ناوگان بخش خصوصی دانست و توضیح داد: محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها سبب شده شرکت‌های حمل‌ونقل، کرایه‌های حمل را تا دو تا سه برابر افزایش دهند و خطوط کشتیرانی نیز عملاً در این مسیر فعال نباشند.

امتی در پایان تاکید کرد: فعالان حوزه ترانزیت باید با بررسی دقیق فرصت‌ها، چالش‌ها، هزینه‌ها و مزیت‌های مسیرهای موجود و جایگزین، گزارشی تحلیلی تهیه کرده و نتایج آن را برای تصمیم‌گیری دقیق‌تر به اداره‌کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای استان ارائه کنند.

هشدار بخش خصوصی نسبت به حذف ایران از مسیر ترانزیت بین‌المللی در صورت تقویت مسیر چین-تاجیکستان

«ابراهیم عطایی»، نایب‌رئیس کمیسیون حمل‌ونقل، ترانزیت و لجستیک اتاق بازرگانی خراسان رضوی، با تاکید بر پیامدهای ژئو اکونومیک توسعه مسیر جایگزین ترانزیتی از مسیر تاجیکستان، عنوان کرد: تقویت این مسیر می‌تواند جایگاه ایران را در شبکه ترانزیت بین‌المللی تضعیف کرده و حتی موجب حذف کشور از معادلات حمل‌ونقل منطقه‌ای شود.

وی تصریح کرد: در صورت انتقال بارهای ترانزیتی کشورهای افغانستان و آسیای میانه به این مسیر جدید، دیگر شاهد عبور محموله‌ها از بنادر جنوبی کشور نظیر بندرعباس و چابهار نخواهیم بود؛ موضوعی که در نهایت منجر به کاهش سهم ایران از درآمدهای ترانزیتی و تضعیف موقعیت ژئو‌استراتژیک کشور در کریدورهای بین‌المللی می‌شود.

عطایی با اشاره به راهبرد بلندمدت چین در توسعه جاده ابریشم جدید، خاطرنشان کرد: چین در سال‌های اخیر با سرمایه‌گذاری سنگین در کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز، درصدد ایجاد مسیرهایی است که عملاً ایران را دور بزند و نقش این کشور را در ترانزیت کالا میان شرق و غرب کاهش دهد.

نایب‌رئیس کمیسیون حمل‌ونقل، ترانزیت و لجستیک اتاق مشهد یادآور شد: ضروری است دستگاه‌های مرتبط با همکاری بخش خصوصی و وزارت امور خارجه، رویکردی فعال در حوزه دیپلماسی ترانزیتی در پیش گیرند تا ضمن حفظ منافع ملی، از حذف ایران در مسیرهای نوظهور ترانزیتی منطقه جلوگیری شود.

نگاهی به وضعیت کنونی ترانزیت میان ایران و چین

در ادامه جلسه «امید خدادادی»، دبیر این کمیسیون، با اشاره به جایگاه چین به عنوان یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری ایران، بر ضرورت تنوع‌بخشی به مسیرهای زمینی حمل‌ونقل میان دو کشور تاکید کرد.

وی با تشریح وضعیت کنونی ترانزیت میان ایران و چین گفت: در حال حاضر، عمده حمل بار میان دو کشور از مسیرهای قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان یا قزاقستان انجام می‌شود؛ با این حال، مسیر تاجیکستان- افغانستان- ایران و نیز مسیر تاجیکستان- ازبکستان- ترکمنستان- ایران (از طریق مرزهای دوغارون یا سرخس) می‌تواند به عنوان گزینه‌ای جایگزین یا مکمل مورد بررسی قرار گیرد.

خدادادی افزود: مسیر تاجیکستان علاوه بر کوتاه‌تر بودن در برخی نقاط، از مزیت‌های فرهنگی و تاریخی مشترک نیز برخوردار است.

او مهم‌ترین چالش‌های این مسیر را در ابعاد فنی، اقتصادی، سیاسی، امنیتی و پایداری مسیر عنوان کرد و از جمله راهکارهای پیشنهادی را انجام مطالعات فنی و اقتصادی مشترک، احیای طرح قدیمی کریدور ریلی «کتای»، تشکیل کارگروه مشترک ترانزیت ایران، چین و تاجیکستان، پیگیری موافقت‌نامه سه‌جانبه ترانزیتی در قالب سازمان همکاری شانگهای و تعریف مشوق‌های تعرفه‌ای برای جذب بار از چین برشمرد.

لزوم ارزیابی مزیت‌ها و فرصت‌های مسیر ترانزیتی جایگزین به مقصد چین

«نصیر برادران»، رئیس اداره ترانزیت اداره‌کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای خراسان رضوی، با اشاره به سوابق مکاتبات انجام‌شده درباره مسیر چین- ازبکستان- ایران گفت: از ابتدای سال تاکنون، چندین نوبت تبادل نظر میان اداره‌کل راهداری، انجمن حمل‌ونقل و ترانزیت بین‌المللی استان و دفتر ترانزیت سازمان راهداری صورت گرفته تا تصویری دقیق از چالش‌ها و مزایای این مسیر ترانزیتی ترسیم شود.

وی با اشاره به شکل‌گیری طرح‌های بزرگی همچون کریدور بین‌المللی شمال- جنوب و افزایش جریان کالای چین به آسیای مرکزی، اروپا و خاورمیانه افزود: مسیر پیشنهادی می‌تواند فرصتی ارزشمند برای گسترش تبادلات دو‌جانبه ایران و چین و ترانزیت کالا به سایر مناطق باشد.

برادران تاکید کرد: مسیر فعلی و جایگزین باید از منظر فنی، زیرساختی، اقتصادی، هزینه و زمان عبور، نوع محموله‌ها و ظرفیت سرمایه‌گذاری مورد بررسی کارشناسی قرار گیرد تا گزارشی جامع و کاربردی در این زمینه تدوین شود.

مسیر جایگزین ترانزیت به چین؛ پرهزینه، فاقد توجیه اقتصادی و تهدیدی برای جایگاه ایران در ترانزیت بین‌المللی

در ادامه نشست، «سیدمحمد دانش»، عضو کمیسیون حمل و نقل، ترانزیت و لجستیک اتاق بازرگانی خراسان رضوی، با اشاره به وضعیت مسیر جایگزین ترانزیت کالا از چین به ایران اظهار کرد: بخش قابل‌توجهی از این مسیر، به‌ویژه حدود ۴۰۰ تا ۴۵۰ کیلومتر، کوهستانی بوده و امکان حمل ریلی در آن وجود ندارد؛ ازاین‌رو، تردد صرفاً با کامیون انجام می‌شود که به‌دلیل سختی راه، رانندگان ایرانی تمایلی به فعالیت در آن ندارند و تنها رانندگان تاجیکی یا چینی در این مسیر تردد می‌کنند.

وی افزود: با توجه به هزینه‌های بالای حمل و عوارض گمرکی، این مسیر از نظر اقتصادی توجیه‌پذیر نیست و صرفاً برای شرکت‌های بزرگ با حجم بالای بار مانند ایران‌خودرو مقرون‌به‌صرفه است.

در بخش دیگری از نشست، «جواد نوریان»، یکی دیگر از اعضای کمیسیون، انعقاد قراردادهای دو‌جانبه و چندجانبه میان ایران، چین، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان را برای تسهیل تردد ناوگان ایرانی ضروری دانست و هشدار داد: چین به‌دنبال کاهش نقش ایران در ترانزیت منطقه است.

تداوم همکاری ریلی چهار کشور و تعیین نرخ‌های حمل رقابتی در مسیر چین– ایران

«ابوالفضل بیاتی»، سرپرست بازرگانی و بازاریابی راه‌آهن خراسان رضوی، از توافقات ریلی میان ایران، قزاقستان، ترکمنستان و چین خبر داد و گفت: قرارداد همکاری میان این کشورها در سال ۲۰۲۴ تمدید و نرخ‌های حمل ریلی رقابتی تعیین شده است.

به گفته او، مسیر قزاقستان هم‌اکنون فعال است و با مشارکت بخش خصوصی می‌توان محدودیت‌های فعلی در تعداد کانتینرها را برطرف کرد تا محموله‌ها ظرف ۱۵ روز به مقصد برسند.

تجهیز و راه‌اندازی آزمایشگاه تست گاز مایع در خراسان رضوی؛ گامی در تسهیل حمل محموله‌های LPG

بخش دوم این نشست، به ارائه گزارشی از روند تجهیز و راه‌اندازی آزمایشگاه تست گاز مایع و تفویض اختیار به استان اختصاص داشت.

زمانیان، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل، ترانزیت و لجستیک اتاق بازرگانی خراسان رضوی، از نهایی شدن روند تجهیز و راه‌اندازی آزمایشگاه تست گاز مایع در استان خبر داد و گفت: مدت‌ها بود که کمیسیون و انجمن حمل‌ونقل و ترانزیت بین‌المللی پیگیر حل مشکل ناوگان حمل سوخت استان در خصوص انجام تست‌ها و آزمایش‌های اجباری در تهران بودند. این مطالبه در دبیرخانه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی استان مطرح و سرانجام با همکاری دستگاه‌های مرتبط به نتیجه رسید.

وی افزود: محوطه‌ای در اختیار انجمن قرار گرفته و مراحل نهایی تجهیز و آماده‌سازی آن در حال انجام است. مسئولیت اداره این مرکز نیز به انجمن واگذار شده و پیش‌بینی می‌شود با آغاز فعالیت رسمی آن، فرآیند حمل و صادرات محموله‌های LPG تسریع و هزینه‌های اضافی ناوگان حذف شود.

زمانیان تاکید کرد: این اقدام، نمونه‌ای از تفویض اختیارات مؤثر به استان‌هاست که می‌تواند تمرکزگرایی اداری را کاهش و بهره‌وری بخش خصوصی را افزایش دهد.

در ادامه نشست، «سید علیرضا عدالتیان حسینی»، عضو این کمیسیون با اشاره به فعالیت حدود ۱۷ هزار ناوگان در حوزه فرآورده‌های نفتی، این بخش را از منظم‌ترین و فعال‌ترین واحدهای حمل‌ونقل کشور دانست و از حمایت مسئولان قدردانی کرد.

محدودیت در عودت فرآورده‌های نفتی مشکوک به قاچاق؛ نقش پررنگ بخش ترانزیت در دوران تحریم

«علی‌اصغر اصغری»، مدیر شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه خراسان رضوی، با تاکید بر اهمیت بخش ترانزیت در شرایط تحریم گفت: حمل‌ونقل زیربنای اقتصاد کشور است و در حوزه تامین و توزیع فرآورده‌های نفتی نقشی حیاتی ایفا می‌کند.

وی اظهار کرد: روزانه بین ۱۵ تا ۲۰ میلیون لیتر فرآورده نفتی در استان جابه‌جا می‌شود و این رقم نشان‌دهنده بار سنگین مسئولیت ناوگان سوخت‌رسانی است. در حالی که خراسان رضوی اکنون مناطقی از استان‌های همجوار را نیز پوشش می‌دهد، ظرفیت عملیاتی شرکت تغییری نکرده است.

وی ضمن رد ادعای هدررفت سالانه پنج میلیون لیتر گازوئیل تاکید کرد: زیرساخت‌های کارگاه جدید آماده بهره‌برداری است و تلاش می‌کنیم با اخذ مجوزهای لازم و برگزاری مناقصه، فرآیند اجرایی را تسریع کنیم.

اصغری همچنین درباره فرآورده‌های مشکوک به قاچاق توضیح داد: طبق قانون، این فرآورده‌ها فروخته و درآمد حاصل به خزانه واریز می‌شود، بنابراین به دلیل طولانی بودن روند دادرسی، امکان عودت آن‌ها وجود ندارد؛ با این حال وجه فرآورده‌ها به نرخ روز پرداخت می‌شود.

«سعید افشاریان»، عضو کمیسیون حمل‌ونقل، ترانزیت و لجستیک اتاق بازرگانی خراسان رضوی در ادامه این نشست، با اشاره به اینکه حدود ۷۰ درصد نیم‌یدک‌های حمل گاز کشور متعلق به این استان است، ایجاد کارگاه تست گاز مایع را اقدامی ارزشمند دانست و پیشنهاد کرد دو ناوگان به‌صورت نمونه در سایت مورد آزمایش قرار گیرند تا زمینه افتتاح رسمی فراهم شود.

همچنین «محمدرضا طالب‌خجسته»، عضو کمیسیون حمل‌ونقل، ترانزیت و لجستیک اتاق بازرگانی خراسان رضوی اعلام کرد: پس از دو ماه فعالیت، نصب تجهیزات کارگاه به پایان رسیده و آمادگی آغاز به کار آزمایشی از هفته آینده وجود دارد.

وی ابراز امیدواری کرد که مناقصه مربوطه نیز در کوتاه‌ترین زمان برگزار شود.

دستاوردهای دومین همایش دیپلماسی استانی در حوزه ترانزیت و حمل‌ونقل

در بخش سوم از هفتمین جلسه کمیسیون حمل‌ونقل، ترانزیت و لجستیک اتاق بازرگانی خراسان رضوی، گزارشی از میزگرد «سیاست همسایگی و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل، ترانزیت، گمرک و انرژی» در دومین همایش دیپلماسی استانی ارائه شد.

امتی، عضو هیات‌رئیسه اتاق بازرگانی خراسان رضوی، با اشاره به جمع‌بندی شش‌محور اصلی در این میزگرد گفت: پنج محور از این مباحث به حوزه حمل‌ونقل اختصاص داشت. نخستین محور، لزوم استقرار مدیریت واحد مرزی و تفویض اختیارات بیشتر به استان‌ها بود، چراکه فعالان بخش ترانزیت سال‌ها از تعدد نهادهای تصمیم‌گیر در مرزها آسیب دیده‌اند. به گفته او، قرار است «ستاد ملی ترانزیت» فعال‌تر شود و با واگذاری بخشی از اختیارات به استانداری‌ها و مدیریت واحد مرزی، زمینه تحولات اساسی فراهم گردد.

وی افزود: دومین محور به نقش وزارت امور خارجه در سیاست‌های ترانزیتی مربوط بود. در این میزگرد، بخش خصوصی پیشنهادهایی در خصوص تقویت دیپلماسی اقتصادی و همکاری منطقه‌ای مطرح کرد که مورد تایید مسئولان وزارت خارجه، از جمله سیدعباس عراقچی، قرار گرفت.

امتی، محور سوم را تامین زیرساخت‌های لازم در بنادر و پایانه‌های مرزی دانست و گفت: پیشنهادهایی برای ارتقای زیرساخت‌های فیزیکی و لجستیکی در این بخش ارائه شد. محور چهارم، مشکلات نرم‌افزاری و تعدد سامانه‌های ارتباطی دستگاه‌های مرتبط با ترانزیت بود که مقرر شد با همکاری وزارت ارتباطات، فرایندها یکپارچه و روان‌سازی شود. محور دیگر، چالش‌های حوزه انرژی و تامین سوخت ناوگان ترانزیتی بود؛ موضوعاتی مانند بازرسی کامیون‌های حامل سوخت و نحوه سوخت‌گیری ناوگان خارجی از جمله مباحث مهمی بود که مورد بررسی قرار گرفت.

«دین‌محمد فیض‌محمدی»، عضو کمیسیون حمل و نقل، ترانزیت و لجستیک اتاق مشهد نیز، بر ضرورت کاهش نگاه امنیتی در مرزها تاکید کرد و گفت: با انتقال مدیریت واحد مرزی به وزارت اقتصاد و ورود بیش از ۳۰ هزار ناوگان نوساز، شاهد تحولات مثبتی در این بخش هستیم؛ اما همچنان باید برخی قوانین مخل حذف و روند وصول مطالبات صنفی تسهیل شود.

«مرتضی قندچی»، عضو کمیسیون حمل‌ونقل، ترانزیت و لجستیک اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز با اشاره به اهمیت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل، پیشنهاد کرد بسته‌ای جامع از فرصت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه لجستیک و ترانزیت سه استان خراسان تدوین شود.

وی یادآور شد: مدیریت پایانه‌ها باید به گمرک سپرده شود و هماهنگی نهادهای امنیتی و انتظامی در این زمینه ضروری است.

در بخش پایانی این نشست، «احمد فرخی حاجی‌آباد»، عضو کمیسیون حمل و نقل، ترانزیت و لجستیک اتاق بازرگانی خراسان رضوی به ارائه گزارشی از حضور نماینده کمیسیون در نشست شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی استان کرمان پرداخت و گفت: ناوگان حمل گاز مایع صادراتی به پاکستان در مسیر کرمان با مشکلات و توقف‌های طولانی مواجه است.

او خواستار برگزاری جلسه‌ای مشترک میان شورای گفت‌وگوی استان‌های کرمان، خراسان رضوی، جنوبی و سیستان‌وبلوچستان برای بررسی مشکلات ناوگان حمل گاز مایع صادراتی به پاکستان شد.

فرخی همچنین بر ضرورت اصلاح روند استرداد ارزش واقعی کالاهای صادراتی گاز مایع تاکید کرد و خواستار استفاده از ظرفیت تشکل‌های تخصصی برای رفع موانع شد.