لیست جدید کالاهایی که می‌توانند به‌صورت ۱۰۰درصدی از گمرک ترخیص شوند، از سوی وزارت کشاورزی به‌روز‌رسانی و از طرف گمرک ابلاغ شد. همچنین ۳۰ ردیف تعرفه نیز مشمول ترخیص ۹۰درصدی شده‌اند. در بخشنامه‌ای که از سوی گمرک ایران ابلاغ شده، آمده‌است: «پیرو بند۴ ابلاغیه شماره ۸۱۴۶.۱۶۳۳۲.۴۰۲ مورخ ۱۴۰۲.۱۰.۱۶ موضوع ترخیص معادل ۱۰۰درصد کالاهای سریع ، بخش غیر‌دولتی دارای ثبت‌سفارش بانکی با تشخیص و مسوولیت وزیر جهادکشاورزی به پیوست تصویر نامه شماره ۲۵۸۳۶۲ مورخ ۱۴۰۲.۱۱.۹معاونت محترم توسعه بازرگانی وزارت جهادکشاورزی در قالب دو فهرست شامل: ۳۸۷ (سیصد و هشتاد و هفت) ردیف تعرفه کالا تحت‌عنوان ترخیص صددرصدی و ۳۰ ردیف تعرفه کالا تحت‌عنوان «ترخیص‌درصدی» به شرح فایل پیوست، جهت بهره‌برداری و اقدام لازم با رعایت کامل سایر مقررات و ضوابط ارسال می‌شود.» نگاهی به فایل پیوست این بخشنامه نشان می‌دهد کالاهایی که به‌صورت ۱۰۰درصدی اجازه ترخیص دارند، اغلب کالاهای اساسی هستند و کالاهایی که ۹۰درصد از آنها می‌تواند ترخیص شود، بیشتر ماشین‌آلات است.
این اقدام به‌منظور کاهش رسوب کالاها به‌خصوص کالاهای اساسی در گمرکات و بنادر انجام شده‌است. مضاف بر این، با توجه به محدودیت‌های ارزی که تخصیص و تامین ارز از سوی بانک‌مرکزی را با تاخیر مواجه کرده‌است، متولیان به منظور تسریع در روند ترخیص‌کالا چنین تصمیمی گرفته‌اند. از سوی دیگر ماندگاری کالا در بنادر و انبارها موجب تحمیل هزینه‌های دموراژ و انبارداری می‌شود، بنابراین با ترخیص ۱۰۰درصدی یا ۹۰درصدی کالاها، هزینه‌های واردکنندگان کاهش می‌یابد. وزیر اقتصاد نیز اخیرا با اشاره به اینکه می‌توانیم بگوییم که مساله رسوب آن‌طور که در رسانه‌ها یا از سوی برخی افراد به عنوان معضل جدی نمایش داده می‌شود، حاد نیست، گفته است: مساله ما کیفیت‌ها است. در این میان کالاهایی از ۱۰ یا ۱۵ سال پیش باقی مانده است که از پارسال تا امسال یک انبارگردانی کامل انجام شده و می‌توانیم بگوییم که در گوشه و کنار دیگر کالایی باقی نمانده است.
همچنین به گفته یک مقام آگاه، پیش از این، ترخیص‌درصدی مختص شرکت‌های دولتی یا زیرمجموعه دولت بود، اما نزدیک به سه ماه است که شرکت‌های بخش‌خصوصی نیز مشمول این قاعده شده‌اند و این موضوع به نفع آنهاست.
مشکلات ارزی از کجا شروع شد؟
تجار ایرانی تا پیش از تحریم‌های سختگیرانه آمریکا، کالاهای خود را بدون انتقال ارز وارد می‌کردند. در این شرایط آنها نیازی به تایید منشأ ارز از سوی بانک‌مرکزی نداشتند، اما پس از آنکه دولت تصمیم گرفت مصارف ارزی را کنترل و ورود و خروج ارز را رصد کند، تجارت به‌کاری پیچیده تبدیل شد. از یک‌سو بخشنامه‌های مختلف و از سوی دیگر ممنوعیت‌های وارداتی و محدودیت‌های صادراتی و ارز چند نرخی، واردات و صادرات را با چالش‌های جدی مواجه ساخت. در این شرایط واردات بدون انتقال ارز ممنوع شد، بنابراین هر واردکننده‌ای موظف شد تا برای واردات تایید بانک‌مرکزی را داشته‌باشد و اعلام کند که ارز واردات را از کجا تهیه کرده‌است. واردکنندگان یا باید ارز صادراتی را مورد‌استفاده قرار دهند یا باید از سامانه نیما ارز دریافت کنند، از این‌رو با توجه به حجم واردات، صف طویلی برای بررسی، تخصیص و تامین ارز ایجاد شد و ترخیص‌کالا را زمانبر کرد. از سوی دیگر رسوب کالا نیز افزایش یافت، در نتیجه با توجه به اینکه بیشتر واردات مختص به کالاهای اساسی، واسطه‌ای و سرمایه‌ای بود، بازار و خطوط تولید با چالش‌های جدی روبه‌رو شدند و دولت نیز با توجه به این شرایط، تصمیماتی را به‌منظور روان‌سازی امر تجارت اتخاذ کرد. ترخیص‌درصدی کالا از جمله این تصمیمات است که تا پیش از این مختص شرکت‌های دولتی یا زیرمجموعه دولت بوده و حالا چند ماه است که این تبعیض برداشته‌شده و این امکان به شرکت‌های خصوصی داده‌شد تا آنها نیز بتوانند کالاهای خود را به‌صورت درصدی از گمرک خارج کنند.
ترخیص ۹۰درصدی مختص چه کالاهایی است؟
بر اساس بخشنامه جدید ۳۰ ردیف تعرفه‌ای مشمول ترخیص ۹۰درصدی شده‌اند، به‌عبارتی کالاهایی که در این فهرست آمده‌اند هنگام ورود به کشور می‌توانند بدون داشتن کد ساتا کالا را از گمرک خارج کنند. کد ساتا، کد نشانگر تایید منشأ ارز کالای وارداتی از سوی بانک‌مرکزی بوده و داشتن آن، از مهم‌ترین موارد برای تنظیم اظهارنامه گمرکی و طی مراحل ترخیص‌کالا از گمرک است. استعلام و دریافت کد بانک‌مرکزی برای ترخیص‌کالا، با طی مراحل تعیین و اظهار منشأ ارز، در پورتال تاجر در سامانه جامع تجارت ایران، صورت می‌گیرد.
کالاهایی که مشمول ترخیص ۹۰درصدی هستند، ۱۰درصد کالای خود را باید در گمرکات نگه دارند تا زمانی‌که بتوانند پروسه بانکی و ارزی ترخیص‌کالا را طی کنند. این ۱۰درصد به‌صورت ضمانت نزد گمرک می‌ماند. برخی از کالاهایی که در این لیست قرار دارند عبارتند از: «لپه»، «نخود معمولی»، «نخود رنگی»، «لوبیا چیتی»، «لوبیا قرمز»، «چای اولونگ»، «چای سفید»، «نشاکار برنج»، «بذرکارهای کشت مستقیم»، «کمباین برنج با چرخ شنی با عمل برش و جدا‌کردن دانه»، «کمباین مخصوص برداشت پنبه»، «کمباین مخصوص برداشت چغندر قند»، «ماشین‌های برداشت صیفی و سبزی از نوع برگی، ساقه‌ای و میوه‌دار»، «ماشین برداشت علوفه سبز خودرو»، «ماشین برداشت نیشکر»، «انواع هد برداشت ذرت علوفه‌ای»، «ماشین‌آلات و دستگاه‌های پرورش طیور یا جوجه کشی و جوجه پروری» و «تراکتور شالیزار ضد‌آب با چرخ‌های مخصوص لاستیکی.» کالاهایی که مشمول این قاعده هستند، محدودند و هر سه ماه یک‌بار لیست آنها آپدیت می‌شود.
کالاهای مشمول ترخیص ۱۰۰درصدی
این دسته از کالاها که از سوی وزارت جهادکشاورزی به‌روز‌رسانی شده‌است؛ شامل ۳۸۷ردیف تعرفه است. اغلب این کالاها را کالاهای اساسی تشکیل می‌دهند و به گفته یک منبع آگاه، بیشتر این کالاها برای واردات ا رز نیمایی دریافت می‌کنند، اما شرکتی که ۱۰۰درصد کالاهای خود را به این‌صورت ترخیص می‌کند، چه ضمانتی را باید به گمرک بدهد؟ یکی از فعالان اقتصادی در این‌باره می‌گوید: معمولا در این مواقع، ذی‌حسابی شرکت واردکننده ضمانتی را به گمرک می‌دهد که در صورت بروز هرگونه مشکلی، پاسخگو باشد.
برخی از کالاهایی که در این لیست قرارگرفته‌اند عبارتند از: «بعضی از بذرها مانند بذر سیب‌زمینی، بذر ذرت شیرین، بذر نخود، بذر باقالا، بذر برنج، بذر کلزا، بذر دانه آفتاب‌گردان، بذر چغندر، بذر یونجه و بذر شبدر»، «ذرت دامی»، « انواع برنج از جمله برنج قهوه‌ای و برنج نیمه‌سفید»، «دانه سویا تراریخته»، «دانه سویا»، «دانه کلزا تراریخته»، «دانه پنبه تراریخته»، «دانه کنجد»، «روغن‌خام»، «شکر»، «کنجاله سویا»، «کنجاله پنبه»، «آمونیاک محلول در آب»، «اکسید‌روی دارای گرید دارویی»، «دی‌اکسید‌منگنز»، «یدور پتاسیم»، «نیترات مس»، «نیترات منگنز»، «آب مقطر»، «کربنات پتاسیم»، «محصولات سلول درمانی»، «انواع کود»، «انواع اوره»، «گوساله»، «لاشه و شقه‌بره»، «قطعات مرغ شامل ران، سینه، کتف و بال» و «تخم خوراکی.»
