به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی مشهد، «غلامرضا نازپرور» رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی استان اظهار کرد: با وجود ظرفیت بسیار زیاد صنعت گوهرسنگ‌ها در استان، این حوزه مغفول مانده است. مشهد سه سال به عنوان شهر جهانی گوهرسنگ‌ها شناخته شده بود؛ اما از این فرصت به دلیل قوانین موجود، برخی محدودیت‌ها و عدم پیگیری، استفاده بهینه نشد.
وی با بیان اینکه پیش از این گوهرسنگ‌ها فقط در تهران ارزش‌گذاری می‌شدند، تصریح کرد: پس از مکاتبات ما و پیگیری‌های انجام شده، بالاخره تفویض صورت گرفت و حالا کارگروه ارزش‌گذاری در مشهد نیز تشکیل شده است که متشکل از خانه معدن، نظام مهندسی، گمرک و انجمن فیروزه تراشان است و نماینده بانک مرکزی هم در این کارگروه مشخص شده است. این ساختار در داخل استان، با توجه به تنوع گوهرسنگ‌ها، آن‌ها را ارزش‌گذاری می‌کنند که خروجی کار در نهایت منجر به بهبود روند صادرات می‌شود.
نازپرور در خصوص امضا تفاهم نامه سه جانبه بین دانشگاه فردوسی مشهد، خانه معدن و کمیسیون معدن اتاق بازرگانی مشهد نیز گفت: فرصت بسیار خوبی است تا در سایه این همکاری بتوانیم از ظرفیت‌ها و آزمایشگاه‌های دانشگاه فردوسی استفاده کنیم؛ زیرا از امکانات باکیفیت و اساتید زبده بهره‌مند هستند و ما نیز در تلاشیم که بتوانیم در این عرصه تسهیل‌گر باشیم.
وی خاطرنشان کرد: ضروری است کمیته گوهرسنگ‌ها در اتاق مشهد تشکیل شود تا سیاست‌گذاری‌ها در زمینه گوهرسنگ‌ها از اینجا و در مشهد صورت پذیرد. در کمیته باید شاخه‌های مختلف را تعریف کنیم از معدن، اکتشاف، استخراج، توریسم، فرآوری، طراحی تا تراش و ارزش‌گذاری، هر کدام شاخه بسیار گسترده‌ای هستند. در واقع، ما در اتاق هماهنگ‌کننده‌ایم و متولیان امر باید سیاست‌گذاری‌ها در این حوزه را انجام بدهند. نکته اینکه نباید با دیدگاه رقیب به یکدیگر بنگریم. اگر به صورت تیمی در این راستا حرکت کنیم، شاهد شکوفا شدن ظرفیت‌های بسیاری در حیطه گوهرسنگ‌ها در استان خواهیم بود.
نازپرور گفت: در همین خصوص تفاهم نامه سه جانبه‌ای بین نماینده دانشگاه فردوسی، کمیسیون معدن اتاق مشهد و خانه معدن در این جلسه به امضا رسید که بر مبنای آن، قرار است از ظرفیت دانشگاه و دو دستگاه دیگر در جهت حل مشکلات حوزه گوهرسنگ‌ها استفاده کنیم.
لزوم تدوین سندی جامع برای مدیریت زنجیره گوهرسنگ‌ها
«محمود امتی»، عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی مشهد نیز اظهار کرد: در دنیا شاهد هستیم که کشورهای مترقی و پیشرفته، تنها به تولید محصول اکتفا نمی‌کنند؛ بلکه تکیه اصلی اقتصاد آن‌ها بر حوزه فروش خدمات و ایده‌پردازی است. در آن کشورها، برنامه، زنجیره و شبکه تعریف شده است؛ اما عمده فعالیت ما خام فروشی است. یکی از ظرفیت‌های استان خراسان رضوی معادن آن است که در این خصوص تمرکز معدن‌کاران و فعالان این حوزه باید به جای حجم و وزن محصول، روی فروش و تبدیل ماده خام به محصول فرآوری شده با قیمت و ارزش بالاتر باشد.
امتی تاکید کرد: مدیریت حوزه گوهرسنگ‌ها باید از شناسایی تا استخراج، حمل، ساخت، تراش و الی آخر در قالب یک زنجیره تعریف شود و سندی جامع برای آن تدوین گردد تا خروجی مفیدی داشته باشد. اگر این چرخه، به بازار جهانی متصل شود، قطعا مسیر توسعه صادرات هموارتر خواهد شد. باید کاری کنیم که دنیا ما را با برند خودمان بشناسد.
نبود آمار رسمی از گردش مالی صنعت گوهرسنگ در ایران
«آریوبرزن مافی»، نایب رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی مشهد در ادامه این جلسه گفت: شهر مشهد طی سه سال (2014- 2017) این فرصت را داشت تا با هزینه یونسکو، آداب و رسوم، فرهنگ و گوهرسنگ‌های این شهر را معرفی کند ولی هیچ قدمی برداشته نشد و به علت نداشتن برنامه و نقشه راه، این فرصت‌ها از دست رفت.
وی با بیان اینکه صنعت گوهرسنگ‌ها یک صنعت اشتغال‌زاست، اظهار کرد: این کار ارزش افزوده بالایی دارد و با سرمایه گذاری اندک به وجود می‌آید. هم اکنون در بورس کالای انگلستان، حجم چشمگیری سنگ قیمتی و نیمه قیمتی و مباحث مالی ناشی از خرید و فروش آن، مبادله می‌شود و صدها شغل در این حوزه تعریف شده است.
وی با بیان اینکه میانگین گردش مالی این حوزه در سال‌های اخیر، 90 میلیارد دلار بوده است، افزود: در ایران آمار مشخصی از این حوزه نداریم؛ زیرا اکثر تجارت‌ها به صورت چمدانی بوده است. با این حال، تا 500 میلیون دلار گردش مالی گوهرسنگ‌ها در ایران عنوان شده اما برمبنای آمار قطعی نیست. از این مقدار، 70 درصد مربوط به الماس، یاقوت و زمرد و 30 درصد مربوط به دیگر سنگ‌های قیمتی بوده است.
نایب رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی مشهد یادآور شد: بازار رضا در مشهد به عنوان قدیمی‌ترین بازار گوهرسنگ ایران شناخته شده است و هنوز به کار خود ادامه می‌دهد. فیروزه نیز گوهرسنگ شناخته شده مشهدی است که از دو هزار سال قبل از میلاد مسیح در خصوص معادن «پیروزه» در سرزمین پرشیا و پارس صحبت شده است.
وی با تاکید بر اینکه در حوزه صادرات سنگ‌های قیمتی، 95 درصد عملکرد در این زمینه غیررسمی و کمتر از 5 درصد صادرات، رسمی است، افزود: برای رونق تجارت و صنعت سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی نیاز است تا عواملی همچون قوانین بهره‌برداری و استخراج، بازاریابی و فروش و آموزش قوانین تجارت مورد بررسی و بازبینی قرار گیرند.
مافی به مقایسه وضعیت ایران با کشورهای همسایه در حوزه گوهرسنگ‌ها پرداخت و اظهار داشت: کشورهای همسایه همچون افغانستان و پاکستان از نظر زمین شناسی به ایران شباهت دارند؛ اما این کشورها بسیار پیش‌رو در این حوزه هستند. در افغانستان زمرد، یاقوت، لعل و لاجورد و در پاکستان، توپاز و گارنت به میزان فراوان یافت می‌شود. این کشورها با تولیدات مجسمه و ظروف توانسته‌اند در دنیا و بازار جهانی، برند خود را ثبت کنند.
وی تصریح کرد: بازاریابی نامناسب و فروش نادرست سنگ‌ها یکی از دلایل عدم رونق تجارت و صنعت گوهرسنگ‌ها در کشور ماست. باید در این حوزه آموزش صورت گیرد و به حوزه‌های شناخت، پردازش و طراحی کانی‌های قیمتی و نیمه قیمتی پرداخته شود.
نایب رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی مشهد، نبود اطلاعات از منابع دقیق، قوانین بهره برداری و استخراج، نبود سیستم آموزشی مدون براساس پتانسیل های معدنی، کمبود اساتید و صاحب نظران در بحث آموزش، فقدان تجهیزات تراش و طراحی و نبود مراکز استانداردسازی را از جمله کاستی‌های این حوزه خواند.
وی ادامه داد: برای برطرف کردن کمبودها، تشکیل شورای عالی سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی را پیشنهاد دادیم که متشکل از اتحادیه طلا و جواهر، گمرک، معاونت صنایع دستی، وزارت صمت، سازمان فنی و حرفه‌ای، وزارت علوم و وزارت آموزش و پرورش باشد و برای هرکدام وظایفی درنظر گرفته شده است. تعیین اهداف راهبردی، ارائه راهکارهای حمایت‌های مالی و ایجاد شهرک‌ها و آزمایشگاه‌ها در حوزه گوهرسنگ‌ها، از جمله اقداماتی است که می‌توان از این طریق عملیاتی کرد.
پیشنهاد مرجع شدن مشهد در حوزه علمی و تجاری گوهرسنگ‌ها
در ادامه این نشست، «مرتضی رزم آرا»، عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد به ایراد سخن پرداخت. وی با اشاره به جزیره‌ای بودن فعالیت‌ها در حوزه گوهرسنگ‌ها به عنوان یکی از مشکلات موجود در این عرصه، تصریح کرد: جهت ایجاد مرجعیت علمی مشهد در بحث گوهرسنگ‌ها نیز گام‌هایی برداشته‌ایم که ایجاد رشته گوهرشناسی کاربردی و کانی‌های صنعتی در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد از جمله این اقدامات است. برای شناسایی گوهرسنگ‌ها، آزمایشگاه دانشگاه فردوسی از تجهیزات پیشرفته و بدون آسیب به گوهر بهره‌مند است.
رزم آرا خاطرنشان کرد: سال گذشته دانشگاه مشهد میزبان همایش کشوری گوهرشناسی بود که با استقبال خوبی همراه شد و در آن، پیشنهاد تشکیل انجمن گوهرشناسی ایران داده شد. به همین منظور تمامی اساتید این حوزه رزومه‌های خود را ارسال کردند. برای تشکیل این انجمن با کمک کمیسیون اتاق بازرگانی مشهد به دنبال ایجاد ارتباط بین ارکان دولتی، بخش خصوصی و دانشگاه در این زمینه هستیم.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به موافقت این دانشگاه در جهت صدور شناسنامه برای گوهرسنگ‌ها، گفت: اقدامات خوبی در این زمینه انجام شده است؛ اما نیاز به همکاری بیشتر اعضا کمیسیون داریم. مشهد می‌تواند مرجعیت تجاری گوهرسنگ‌ها را پیدا کند؛ زیرا پتانسیل‌های این مهم در این کلانشهر موجود است. پیشنهادی نیز به دانشگاه فردوسی ارائه شده تا دفتری در منطقه دوغارون تاسیس گردد و برای کانی‌های وارداتی گواهینامه‌ای صادر شود. این موضوع می تواند به توسعه تجارت در این عرصه کمک زیادی کند.
لزوم حل مشکلات صادرات و واردات گوهرسنگ‌ها
«شهرام عیدی زاده»، مدیر مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی مشهد با بیان اینکه مشهد در حوزه گوهرسنگ‌ها از پتانسیل‌های خوبی برخوردار است، گفت: از مجموع 37 نوع سنگ قیمتی و نیمه قیمتی که در کشور شناخته شده است، 22 نوع آن در خراسان رضوی وجود دارد؛ اما با وجود 30 میلیون زائر ایرانی و 2 میلیون گردشگر خارجی در سال، متاسفانه از این فرصت استفاده بهینه نشده است.
وی ادامه داد: ارزش‌گذاری کالاهای صادراتی و نیز تعهدات ارزی، از چالش‌هایی است که به دلیل قوانین متضاد در دستگاه‌های مختلف ایجاد شده است. باید پیشنهاد ارائه تسهیلات برای ورود ماشین آلات یا معافیت گمرکی ماشین آلات تراش سنگ ارائه گردد و حتی در قوانین بودجه نیز گنجانده شود. یکی دیگر از مشکلات صادراتی در حوزه وزن مجاز است؛ صادرات چمدانی با محدودیت وزنی همراه است و بیش از سه کیلوگرم نمی‌تواند باشد و باید با اظهارنامه گمرکی باشد. این در حالی است که ظرف‌های زینتی فیروزه بیش از این وزن دارند و خروج آن‌ها به عنوان سوغات از کشور، با مشکلاتی همراه است.
عیدی زاده با بیان اینکه بزرگترین مشکل موجود، ممنوعیت ورود گوهرسنگ به صورت راف یا تراش نخورده است، گفت: اتاق بازرگانی می تواند پیشنهاد دهد گوهر راف به شرط صادرات مجدد یا ایجاد ارزش افزوده وارد شود؛ به طور مثال، می‌توان از افغانستان که منابع زمرد زیادی دارد، راف را وارد کشور نمود و بعد از تراش، آن را صادر کرد تا ارزش افزوده بیشتری ایجاد شود. این ممنوعیت اگر برداشته شود، بخش زیادی از گوهرسنگ‌های افغانستان وارد ایران خواهند شد.
وی با اشاره به اینکه در زنجیره ارزش سنگ‌های قیمتی از ابتدا تا انتها دچار مشکل هستیم، تصریح کرد: برای زنجیره تامین باید از ابتدا تا انتها، سند تهیه و ثبت شود. این کار باید توسط بخش دولتی یا خصوصی انجام شود که بخش خصوصی می‌تواند آغازگر کار باشد.
عیدی زاده همچنین، از اهمیت ایجاد نمایشگاه تخصصی و دائمی در مشهد گفت و ادامه داد: شناسنامه‌دار کردن و استانداردسازی نیز در بحث گوهرسنگ‌ها باید صورت گیرد که از سوی بخش خصوصی می‌توان استانداردهای 5 گوهرسنگ اول و معروف مشهد را مطرح نمود.
لزوم پیگیری ایجاد زنجیره ارزش گوهرسنگ‌ها در کشور
«مهدی جلالی بیگی»، راهبر اقتصادی خراسان رضوی نیز در بخشی از این جلسه گفت: وزارت کشور در استان‌ها از طریق استانداری متولی ارتباط بخش دولتی و بخش خصوصی شده است که وظیفه آن راهبری زنجیره‌های ارزش در هر استان است. برای هر استان دو زنجیره با بیشترین اولویت مشخص و مصوب شده است که یکی از زنجیره‌های ارزش پیشنهادی خراسان رضوی، در بحث گوهرسنگ‌ها بوده است؛ اما با توجه به اولویت فولاد و گردشگری و زیارت، این دو زنجیره برای استان مصوب شدند و گوهرسنگ‌ها در اولویت سوم قرار گرفت. در همین جمع کمیسیون معدن اتاق بازرگانی میتوانیم یک مصوبه داشته باشیم تا هیات اندیشه‌ورز و کارگروه استان در خصوص گوهرسنگ‌ها تشکیل و جلسات آن به طور منظم برگزار شود و در نهایت تصمیم گیری‌ها برای اخذ مجوزها و بهبود سیاست‌ها به نفع این زنجیره ارزش در سازمان‌های بالادستی پیگیری شود.
مشکلات گمرکی واردات ماده خام
«ابوالفضل درویش»، یکی از فعالان اقتصادی مشهد در حوزه گوهرسنگ‌ها، تصریح کرد: در حال حاضر امکان همکاری بین ایران و افغانستان در بحث گوهرسنگ‌ها وجود دارد و می‌توان با انعقاد یک تفاهم نامه، برای واردات سنگ‌های قیمتی افغانستان به ایران و اقدام در این زمینه، تلاش کرد.
وی تاکید کرد: یکی از مشکلات اصلی برای استفاده از سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی در ساختمان‌سازی و نیز ظروف تزئینی این است که برای تامین ماده خام آن، نیاز به واردات داریم؛ اما در مرز رقم زیادی مالیات و گمرک برای آن محاسبه می‌شود که بیش از ارزش آن ماده است.
«اسماعیل کرامتی»، یکی از فعالین و تولیدکنندگان حوزه گوهرسنگ‌ها، در خصوص چالش‌های این حوزه گفت: در بحث اکتشاف، استخراج و بهره برداری در داخل کشور با معارضین محلی معادن دچار چالش هستیم که عموما اجازه استفاده از معدن را نمی‌دهند.
وی افزود: در طراحی جواهرات در حال پیشرفت هستیم و افق روشنی داریم؛ اما در مرحله ساخت، سنتی هستیم. البته در حال توسعه و صنعتی شدن هستیم؛ اما این روند به کندی صورت می‌گیرد. در بحث سنگ‌های قیمتی با وجود اینکه در بخش طراحی و ساخت عملکرد خوبی داریم؛ اما در بحث ماده خام با مشکل روبه‌رو هستیم؛ زیرا واردات گوهرسنگ‌ها به کشور ممنوع است.
آمادگی بخش دولتی برای حل مشکلات حوزه گوهرسنگ‌ها
«سید رضا علوی»، نماینده استانداری خراسان رضوی نیز اظهار کرد: در دو سه سال گذشته در قالب تسهیلات به مشاغل، میلیاردها تومان در استان پرداخت شد؛ اما در بخش معدن و گوهرسنگ‌ها اصلا متقاضی وجود نداشت. شاید عدم هماهنگی بین بخش دولتی و بخش خصوصی دلیل این موضوع باشد. اگر سازوکاری فراهم شود و تعامل بین دو بخش افزایش یابد، نتایج بهتری حاصل خواهد شد. تشکل‌ها به صورت مکتوب می‌توانند این مشکلات را پیگیری و مطالبه‌گری کنند و بخش دولتی قطعا پیگیر حل مسائل خواهد بود.
«علی اوحدی»، عضو هیات مدیره نظام مهندسی معدن استان در بخشی از این جلسه اظهار کرد: اعتبار مشهد در بحث گوهرسنگ‌ها بسیار حائز اهمیت است و افراد متولی باید در بحث فیروزه‌های تقلبی ورود کنند تا از نام مشهد دفاع شود. فرصت‌های زیادی پیش از این در بحث گوهرسنگ‌ها داشتیم؛ اما از این ظرفیت‌ها در مشهد استفاده نشد. از بازار افغانستان نیز غفلت کردیم و ضروری است بار دیگر به این حوزه توجه ویژه شود. در واقع، با تصمیمات صحیح و به موقع می‌توان شاهد اتفاقات خوبی در این حوزه بود.
