چالش‌ها و ظرفیت‌های مهارت‌آموزی در بخش صنعت

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، «علی اکبر لبافی»، رئیس دبیرخانه شورای گفتگوی استان در ابتدای این نشست به ابلاغ دستورالعمل تشکیل شورهای سازش از سوی وزارت کار اشاره و اظهار کرد: پیشنهاد شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی خراسان  رضوی مبنی بر احیای شورای سازش مورد قبول مسئولین در سطح ملی قرار گرفت و این طرح اواخر هفته گذشته در راستای احیای ماده 157 قانون کار ابلاغ گردید.  بر این اساس، اختلافات در محیط کار باید از طریق تفاهم و گفت و گو در قالب شورهای سازش حل و فصل شود. در واقع این پیشنهاد توسط سرپرست وقت وزارت کار پذیرفته شد و به تمامی استان ها ابلاغ گردید. از این رو شورای سازش بار دیگر در شرکت ها در قالب نمایندگان کارگر و کارفرما فعال خواهد شد و شکایات ابتدا در این شورا مطرح می گردد و اگر اختلافات در محیط کار حل و فصل نشد، به مراجع حل اختلاف قانون کار ارجاع داده خواهد شد. احیای این طرح قطعا به کاهش 70 درصدی ورودی شکایات به مراجع حل اختلاف منجر می شود.

وی تصریح کرد: ایده دیگر شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی نیز در سطح ملی مورد موافقت قرار گرفت؛ بدین ترتیب که اگر بنگاه های اقتصادی بتوانند نیروی کار خود را از میان مقرری بگیران بیمه بیکاری انتخاب کنند، دولت 70  درصد حق بیمه را از طریق صندوق پرداخت کرده و 30 درصد توسط بنگاه اقتصادی پرداخت خواهد شد. این طرح باید با قوت بیشتری نسبت به گذشته اجرایی شود.

*جزئیات طرح مهارت‌آموزی در محیط کار واقعی

رئیس دبیرخانه شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی استان به وضعیت اجرای طرح مهارت‌آموزی در محیط کار واقعی اشاره کرد و یادآور شد: طی سال های اخیر طرح «استاد- شاگردی» به دلیل تغییرات تبدیل به طرح «مهارت آموزی در محیط واقعی کار» شد.  این طرح به صورت پایلوت در گناباد در سال 91 آغاز گردید که نتایج خوبی داشت و به کل کشور تسری یافت؛ اما در مقطعی این طرح متوقف شد و در حال حاضر در حال اجراست. البته در برخی نکات طرح ابهاماتی وجود دارد که باید برطرف شود تا بتوانیم از این فرصت استثنایی استفاده کنیم.

لبافی افزود: در طرح «مهارت آموزی در محیط کار واقعی» به بنگاه های اقتصادی جدیدالتاسیس و بنگاه های موجود فرصت داده می شود که با مجوز سازمان فنی و حرفه ای، افرادی را در قالب مهارت آموز در محیط کار جذب کنند و تا سقف 18 ماه به آنان آموزش دهند. این افراد طی این مدت از شمول قانون کار و تامین اجتماعی خارج هستند. کارآموزان در ادامه می توانند در همان بنگاه مشغول به کار شوند یا پس از اخذ مجوز از سازمان فنی و حرفه ای در محیط دیگری مشغول به کار گردند.

* مزایای مهارت آموزی در محیط واقعی کار

در ادامه نشست، افشین رحیمی گل خندان، مدیرکل آموزش فنی و حرفه ای خراسان رضوی، به بیان مهم ترین مزایای مهارت آموزی در محیط واقعی کار پرداخت و گفت: در این طرح، فرد علاوه بر مهارت های فنی، از مهارت های بازاریابی، مالی و… نیز برخوردار می شود. براساس آمار، بالغ بر 50 درصد افرادی که وارد این طرح شدند، در خود همان واحد یا واحدهای مشابه مشغول به کار می شوند یا این که به عنوان کارآفرین، واحدی مستقل ایجاد می کنند.

وی خاطرنشان کرد: طی 3 الی 4 سال اخیر نگرانی هایی برای اجرایی کردن این طرح و وجود داشت که خوشبختانه دیگر این نگرانی ها وجود ندارد. در صورتی که کارفرمایان دغدغه و نگرانی برای ورود به این طرح دارند می توانند از اداره کار، اداره تامین اجتماعی و سازمان فنی و حرفه ای استعلامات لازم را اخذ کنند.

رحیمی گل خندان یاداور شد: سازمان فنی و حرفه ای طی سال های اخیر در خصوص مراکز جوار صنعت نیز اقداماتی انجام داده است، چنان که به صاحبان صنایع در حوزه دام، خودرو، پوشاک و… مجوزهایی ارائه کرده تا بتوانند در جوار واحد صنعتی خود، مراکز آموزشی افتتاح کنند و نسبت به مهارت آموزی نیروی کار اقدام نمایند. ما در تلاش بودیم از تمامی ظرفیت های بخش خصوصی برای توانمندسازی نیروی کار استفاده کنیم.

*واگذاری مراکز فنی و حرفه‌ای به صاحبان صنایع در جهت اجرای طرح

مدیر کل آموزش فنی و حرفه ای خراسان رضوی افزود: تعدادی از مرکز آموزش فنی و حرفه ای نیز در راستای اجرای طرح مهارت آموزی در محیط کار واقعی، به بخش خصوصی واگذار شده است. به طور مثال، مرکزی در شهرک صنعتی توس با پیشرفت فیزیکی 90 درصد به شرکت نیان الکترونیک واگذار شده تا آموزش های تخصصی الکترونیک به نیروی جویای کار ارائه شود. علاوه بر این، مراکز مشابهی در شهرستان های نیشابور و شهرک صنعتی فریمان نیز به بخش خصوصی واگذار شده است. در واقع صاحبان صنعت در کنار فعالیت تولیدی خود، با تجهیز این مراکز و بسته به ظرفیت و تعهد خود نسبت به آموزش نیروی کار نیز اقدام می کنند. این مراکز از 3 الی 30 سال با توجه به نوع سرمایه گذاری صاحبان صنایع به آنها واگذار می شود.

رحیمی گل خندان ادامه داد: طی ابلاغیه اخیر به اداره کل فنی و حرفه ای، امکان واگذاری کارگاه های آموزش فنی و حرفه ای دارای دسترسی مطلوب، به بخش خصوصی وجود دارد. البته این کارگاه ها گاها بدون تجهیزات است. در مواردی که کارگاه فاقد تجهیزات لازم باشد، دولت از محل تبصره 18 تسهیلاتی با نرخ 9 الی 12 درصد به صاحبان صنایع ارائه می کند.

مدیر کل آموزش فنی و حرفه ای خراسان رضوی با اشاره به راه اندازی اولین مجموعه خیرین توسعه و ترویج آموزش فنی و حرفه ای در سال96 در خراسان رضوی گفت: همچنین، اولین مرکز وقف مهارت آموزی و اشتغال در این استان شکل گرفته است و هنوز در هیچ استانی مراکزی مشابه آن ایجاد نشده است.

*طرح آموزش دوگانه شغلی ایران- آلمان منجر به کاهش بیکاری ساختاری می‌شود

در بخش دیگری از نشست، پیام رشیدی، مدیر مرکز آموزش و پژوهش اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، در خصوص طرح آموزش دوگانه شغلی ایران- آلمان گفت: این طرح مبتنی بر هدفمند کردن آموزش های فنی و حرفه ای و مهارتی است و از ظرفیت های آموزش های فنی و حرفه ای و آموزشگاه هایی که تحت نظر این سازمان هستند، استفاده می شود. آموزشها براساس نیاز بنگاه های اقتصادی ارائه می شود تا بدین ترتیب ارتقا مهارت در محیط کار ایجاد شود.

رشیدی یادآور شد: تجربه موفق کشور آلمان حاکی از آن است که آموزش ها باید متناسب با نیاز بنگاه های اقتصادی ارائه شود و راهکار آن است که بنگاه اقتصادی نیازهای خود را اعلام کند و آموزش های مورد نیاز را به نیروی جویای کار و نهادهای ذی ربط ارائه کند. بر این اساس آموزش ها هدفمند خواهد بود و افراد جویای کار نیز متناسب نیاز بنگاه اقتصادی آموزش می ببینند. در این صورت است که نیروی جویای کار کمترین میزان بیکاری را تجربه خواهد کرد.

مدیر مرکز آموزش و پژوهش اتاق مشهد خاطرنشان کرد: طرح مهارت آموزی در محیط کار واقعی نگرانی صاحبان صنعت را برطرف کرده است؛ بدین ترتیب که بنگاه های اقتصادی می توانند کارآموزهای خود را براساس رشته ها و مهارت های مورد نیاز جذب کنند و قسمتی از آموزش مهارتی را در آموزشگاه های فنی و حرفه ای و قسمت عمده آن را در بنگاه اقتصادی آموزش دهند.  این مهم سبب می شود که نیروی کار بیشترین بهره وری را داشته باشد.

وی افزود: دو طرح «آموزش دو گانه شغلی» و «مهارت آموزی در محیط کار واقعی» مکمل یکدیگر هستند. حال اگر ابهامی در خصوص طرح های مذکور وجود دارد باید توسط دستگاه های متولی برطرف شود تا بخش خصوصی از طرح های مذکور استقبال بیشتری کند.

*شرایط ورود بنگاه های اقتصادی و کارآموز به طرح مهارت آموزی

در ادامه، مریم مشایخان، معاون اداره کل آموزش فنی و حرفه ای خراسان رضوی عنوان کرد: برخورداری از تابعیت ایرانی، درخواست کتبی حضور در طرح، دارا بودن شرایط لازم متناسب با استاندارد آموزشی، داشتن حداقل سن 55 سال و نداشتن سابقه بیمه قبلی از مهم ترین شرایط کارآموز در طرح «مهارت آموزی در محیط کار واقعی» است.

وی خاطرنشان کرد: مجوز فعالیت از دستگاه های اجرایی (کارگاه های صنعتی) یا اتاق اصناف (واحدهای صنفی)، کد کارگاهی از سازمان تامین اجتماعی، برخورداری از شرایط حفاظتی و ایمنی لازم با تایید اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی، صلاحیت اخلاقی و اهلیت لازم به تشخیص دستگاه اجرایی مربوط، کادر متخصص و ماهر برای به عهده گرفتن مسئولیت آموزش و انتقال مهارت آموزی به مهارت آموز و اخذ مجوز دارای کد اختصاصی از پورتال سازمان آموزش فنی و حرفه ای، از جمله مهم‌ترین شرایط بنگاه اقتصادی حاضر در طرح مهارت آموزی است.

مشایخان یادآور شد: شرایط استاد کار نیز باید بدین ترتیب باشد: در کارگاه شاغل باشد، صلاحیت عمومی و توانایی انتقال مهارت حرفه ای مرتبط با شغل داشته باشد، مدرک تحصیلی فوق لیسانس با 1 سال سابقه کار مفید، یا مدرک لیسانس با 2 سال سابقه کار مفید، مدرک تحصیلی فوق دیپلم با 3 سال سابقه کار مفید مرتبط، مدرک تحصیلی دیپلم با 4 سال سابقه کار مفید، مدرک تحصیلی سیکل با 5 سال سابقه کار مفید مرتبط یا مدرک تحصیلی پنجم ابتدایی با 6 سال سابقه کار مفید مرتبط داشته باشد.

معاون اداره کل آموزش فنی و حرفه ای خراسان رضوی ادامه داد: طول دوره مهارت آموزی حداقل 25 روز کاری و حداکثر 18 ماه می باشد. همچنین، مدت زمان آموزش در هر دوره نباید کمتر از 100 ساعت باشد. مدت آموزش عملی در هر روز حداقل 4 ساعت و حاکثر 8 ساعت و تعداد مهارت آموز برای کارگاه های دارای لیست بیمه، حداکثر تا سقف تعداد افراد بیمه شده و برای کارگاه های فاقد کارگر و جدیدالتاسیس حداکثر 5 نفر باشد.

وی عنوان کرد: طرفین قرارداد آموزش حق مطالبه هیچ گونه وجهی بابت آموزش ندارند. در صورت کاهش نیروی کار واحد پذیرنده در طول مدت طرح، مجوز واحد ابطال می گردد. کارگاه های فصلی و پیمان کاری از شمول این دستورالعمل خارج می باشند. غیبت غیرموجه مهارت آموز در واحد پذیرنده در بیش از 10 درصد از دوره آموزشی، تعطیلی بیش از یک ماه و یا تعطیلی دائم واحد پذیرنده، اعلام کتبی واحد پذیرنده مبنی بر قطع همکاری آموزشی با مهارت آموز، انصراف کتبی مهارت آموز از ادامه شرکت در دوره، عدم رعایت مقررات انضباطی و آموزشی واحد پذیرنده توسط مهارت آموز، لغو مجوز آموزشی واحد پذیرنده و فوت یا از کارافتادگی مهارت آموز، از جمله شرایط فسخ قرارداد آموزشی فی مابین مهارت آموز و واحد پذیرنده است.

مشایخان تصریح کرد: عدم تمایل کارفرمایان واحدهای جدیدالتاسیس به دریافت کد کارگاهی از تامین اجتماعی، نبود انگیزه کافی در کارفرمایان واحدهای صنفی- صنعتی جهت مشارکت در طرح و نبود اعتبار جهت تبلیغ در جراید و صداوسیما از مهمترین مشکلات طرح است که باید برای آن تدبیری اندیشیده شود.

در ادامه نشست، سیدحسین ساداتی، رئیس اداره وصول حق بیمه اداره کل تأمین اجتماعی خراسان رضوی تصریح کرد: اگر سامانه ثبت درخواست طرح مهارت آموزی به ترتیبی باشد که مجوز صنفی مورد قبول واقع شود، ما در این زمینه نهایت همکاری را خواهیم داشت و این مقوله را جایگزین کد کارگاهی خواهیم کرد.

*فقدان زیرساخت های لازم برای اجرایی شدن طرح مهارت آموزی

در بخش دیگری از جلسه، شهرام اسدی مرصع، رییس انجمن طلا، جواهر، نقره و سنگ‌های قیمتی خراسان رضوی عنوان کرد: طرح مهارت آموزی در محیط کار مدل بسیار موفقی است که نتایج مثبتی را برای کشوری چون آلمان به دنبال داشته است؛ اما پیش بینی ها حاکی از آن است که این طرح به دلیل فقدان زیرساخت های لازم در ایران به نتیجه دلخواه دست نیابد.

اسدی مرصع یادآور شد: کارآموز باید حقوق بگیرد و حقوق او باید توسط دولت پرداخت شود. همچنین نیروی کارآموز باید توسط دولت بیمه گردد. این موارد باید در این طرح پیش بینی شود، چرا که تمامی این موارد توسط دولت آلمان انجام می گیرد. مادامی که حقوق مالکیت معنوی و مادی محترم شمرده نشود، اجرای این طرح راه به جایی نخواهد برد.

*ضرورت تسری مهارت آموزی به حوزه های فروش و بازاریابی

محسن پورقاسمی، دبیر اتحادیه صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی خراسان رضوی نیز با بیان اینکه جذب نیرو مشکل بنگاه‌های اقتصادی نیست بلکه حفظ نیرو به معضلی برای بنگاه ها تبدیل شده است، یادآور شد: طرح های مهارت آموزی، برای رشته های فنی پیش بینی شده اما در حال حاضر برای تربیت مدیران میانی ماهر در بنگاه های اقتصادی با چالش مواجه هستیم. همچنین از تربیت نیروی ماهر و بازاریاب که بتوانند برای سیستم مثمرثمر واقع شوند و ارزش افزوده خلق کنند نیز عاجز مانده ایم. فروش و بازاریابی از مهم ترین مسائلی است که واحدها با آن دست به گریبان هستند و باید مهارت آموزی در این حوزه ها نیز تقویت شود.

پورقاسمی عنوان کرد: پاکستان و بنگلادش بخش زیادی از درآمد ارزی خود را از صادرات نیروی کار در حوزه مهندسی، کارگری و… کسب می کنند. ما در پروژه های فنی و مهندسی در کشورهای اطراف سهمی نداریم، چرا که نیروهای ایرانی نتوانستند به استانداردهای بین المللی دست پیدا کنند. حال ضرورت دارد که سازمان فنی و حرفه ای برای آموزش این نیروها نیز وارد عرصه شود.

ضرورت تعریف جایگاه دانشگاه ها در طرح مهارت آموزی

در ادامه، رضا ابراهیمی، عضو انجمن طلا، جواهر، نقره و سنگ‌های قیمتی خراسان رضوی خاطرنشان کرد: در شرکت های آی تی و شرکت های فنی که دانش بنیان هستند باید قراردادهای مستحکمی میان کارفرما و کارآموز منعقد شود. باید در این طرح تدابیر ویژه ای برای این مهم اندیشیده شود.

وی خاطرنشان کرد: در استان خراسان رضوی 4 الی 5 استارت اپ فعال در حوزه نیروی انسانی فعالند و شاید بتوانند در زمینه جذب کارآموز نقش موثری ایفا کنند. البته قطعی اینترنت صدمات جبران ناپذیری را به این نوع از کسب و کارها وارد کرده است.

ابراهیمی خاطرنشان کرد: نقش دانشگاه ها و تشکل های دانشگاهی در طرح مهارت آموزی پیش بینی نشده است این در حالی است که باید از نیروی متخصص دانشگاه به نحو احسن استفاده شود.

منصوره شریف الحسینی، مدیرعامل مجمع خیرین توسعه و ترویج آموزش های فنی و حرفه ای خراسان رضوی نیز با بیان اینکه مجمع خیرین آموزش فنی و حرفه ای آمادگی دارد که با راهنمایی و آموزش مهارت آموزی به معیشت مردم همراه با حفظ کرامت کمک کند، تصریح کرد: در کشور آلمان نوجوانان در هنرستان های جوار صنعت آموزش می بینند که این مساله بر کیفیت آموزش بسیار موثر بوده است.

شریف الحسینی با اشاره به اینکه ما تفاهم نامه ای با دانشگاه فردوسی منعقد کردیم تا نیروهای جویای کار متناسب با نیاز صنایع آموزش ببیند، خاطرنشان کرد: تمامی صنف ها، مجامع و … باید در کنار یکدیگر تحت نظارت اتاق بازرگانی فعال شوند و به این حوزه ورود پیدا کنند، چرا که قانون و مقررات در این حوزه وجود دارد. لذا تنها ایرادی که میتوان به این طرح وارد کرد، آن است که به طور هماهنگ در کشور اجرایی نمی شود.

*کمبود نیروی کار در بخش صنعت

در ادامه، حسین خانی زاده، دبیر خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی خاطرنشان کرد: طرح مهارت آموزی مانند طرح استاد- شاگردی طرح مطلوبی است اما باید این مساله را مدنظر قرار داد که آیا زیرساخت های اجرای این طرح مهیاست؟

وی تصریح کرد: تمامی صنعتگران متفق القول هستند که بحران بیکاری وجود ندارد بلکه با چالش کمبود نیروی کار مواجه هستند. متاسفانه برخی از واحدهای صنعتی حتی با کمبود نیروی کار ساده مواجه هستند. در واقع، دلیل عمده این مساله به فقدان زیرساخت ها و نظام آموزشی غلطی مربوط است که در کشور حاکم می باشد. نیروی جوان در کشور ما حاضر است که وارد بازار دلالی شود اما تمایل به فعالیت در کارگاه ها و واحدهای صنعتی را ندارد.

خانی زاده یادآور شد: متاسفانه تعداد زیادی نیروی کار آموزش دیده اند که متناسب با آموزش خودشان فعالیت نمی کنند و در تاکسی های اینترنتی مشغول فعالیت هستند.

در ادامه، محمدتقی کاظمی مقدم، رئیس انجمن صنفی صنایع چوب و مبلمان و دکوراسیون داخلی خراسان رضوی با بیان اینکه جامعه هدف طرح مهارت آموزی در محیط کار واقعی، دانش آموزانی هستند که می خواهند وارد بازار کار شوند، تصریح کرد: هدف از اجرای این طرح صرفا نباید ارائه آمار اشتغالزایی باشد بلکه هدف اصلی باید مهارت آموزی باشد. این طرح باید به صورت پایلوت اجرایی شود تا نواقص آن برطرف گردد.

در بخش دیگری از نشست، صفر موسی پور، فعال اقتصادی بخش کشاورزی با بیان اینکه بسیاری از مراکز آموزش کشاورزی تعطیل شده اند، گفت: این در حالی است که این مراکز براساس نیاز سنجی نسبت به جذب نیرو از روستا اقدام می کردند. اینکه امروز بخش کشاورزی بیش از 30 درصد ضایعات دارد، حکایت از ضعف آموزش در این بخش است.

وی با طرح این سوال که چرا در بخش کشاورزی آموزش های لازم ارائه نمی شود، خاطرنشان کرد: باید شبکه آموزش کشاورزی ایجاد شود. اگر این مهم محقق شود، قطعا نقش موثری در اقتصاد کشاورزی خواهد شد.

لبافی، رئیس دبیرخانه شورای گفتگوی استان نیز در جمع بندی موضوعات این نشست عنوان کرد: در این جلسه پیشنهاد شد در طرح مهارت آموزی، به جای کد کارگاهی در واحدهای جدیدالتاسیس، کد صنفی مدنظر قرار گیرد که اداره کل تامین اجتماعی با این مهم موافقت نمود. این مساله قطعا باعث تسهیل اجرای طرح خواهد شد.

وی ادامه داد: معافیت های مربوط به حق بیمه کارگر و کارفرما در جذب فارغ التحصیلان دانشگاهی باید به طرح مهارت آموزی در محیط واقعی کار تسری پیدا کند. اطلاع رسانی در خصوص اجرایی شدن این طرح نیز باید با قوت تمام پیگیری شود. بدین ترتیب که تشکل ها باید با برگزاری جلسه، اعضای خود را نسبت به مفاد این طرح آگاه کنند. در صورت ضرورت نیز مسئولین ذی ربط در جلسات حضور خواهند داشت. علاوه بر این اطلاع رسانی در صدا و سیما نیز پیگیری گردد.