بخش پولی و بانکی این گزارش حاکی از آن است که سطح نقدینگی کشور با ۳۴درصد رشد نسبت به دی‌ماه ۱۴۰۰، در دی‌ماه ۱۴۰۱ از سطح ۶هزارهزار میلیارد تومانی عبور کرده است. پایه پولی نیز با رشد نقطه به نقطه ۲/ ۳۸درصدی به سطح ۷۸۵هزار میلیارد تومانی رسید. به نظر می‌رسد مهم‌ترین نکته این آمارها رشد چشمگیر سرعت رشد پول در دی‌ماه است که آثار خود را در رالی پایان سال بازارها به نمایش گذاشت. به نظر می‌رسد توجه دقیق‌تر سیاستگذار به آلارم پولی می‌تواند از بسیاری از موج‌های افزایش قیمت شدید در بازار دارایی‌ها جلوگیری کند و موجب شود تا علاج واقعه را پیش از وقوع آن پیگیری کنند. بدیهی است که کنترل تورم در روزهای آتی منوط به کنترل رشد پول، یا به عبارت دیگر، انتظارات تورمی خواهد بود.
تصویر زمستانی نقدینگی
بانک مرکزی گزارش گزیده آمارهای اقتصادی آذر و دی‌ماه1401 را منتشر کرد. این گزارش به‌صورت ماهانه و صرفا به‌صورت الکترونیکی توسط بانک مرکزی منتشر می‌شود و حاوی جدیدترین اطلاعات و آمارهای اقتصادی در بخش‌های پولی و بانکی، تراز پرداخت‌ها، مالی و بودجه و بازار سرمایه است. در این گزارش صرفا به بخش پولی و بانکی و به‌طور خاص متغیرهای پولی مانند نقدینگی و پایه‌پولی توجه می‌شود. بر این اساس نقدینگی در ماه آغازین زمستان 2/ 2درصد رشد کرد و با عبور از سطح 6هزار میلیارد تومانی، عدد 6037هزار میلیارد تومان را به ثبت رساند. این آمارهای حاکی از آن است که رشد نقطه به نقطه نقدینگی عدد 1/ 34درصد را به ثبت رسانده است.
نقدینگی خود از دو جزء مهم پول و شبه‌پول تشکیل شده است؛ پول به اسکناس و مسکوکات و سپرده‌های دیداری اطلاق می‌شود و منظور از شبه‌پول سپرده‌های غیر دیداری است. به عبارت دیگر شبه‌پول نوعی از سپرده‌های مدت‌دار است که امکان نقد شدن آن و هزینه کردن آن به آسانی مقدور نیست. از جمله مثال‌های شبه پول می‌توان به اوراق قرضه، سپرده‌های بلندمدت، اسناد خزانه یا هرگونه اوراقی که نقد شدن آن به صرف زمان نیازمند است، اشاره کرد. بررسی ترکیب نقدینگی نشان می‌دهد که سهم پول افزایش و شبه‌پول کاهش یافته است. بر این اساس حجم پول در دی‌ماه1401 با افزایشی 7درصدی مواجه شد و به سطحی حدود 1490هزار میلیارد تومان رسید. رشد نقطه به نقطه پول در دی‌ماه به سطح قابل توجه 5/ 70درصد بالغ شده است. افزایش حجم پول در طول دی ماه سال گذشته موجب شد تا سهم این متغیر از نقدینگی، با بیش از یک‌درصد رشد، از 6/ 23درصد تا 7/ 24درصد افزایش یافت.
از سوی دیگر حجم شبه پول با افزایشی 7/ 0درصدی در دی ماه مواجه شد و به سطح 4548هزار میلیارد تومان رسید. از طرفی رشد نقطه به نقطه شبه پول در در ماه 1401 به 4/ 25درصد رسید. این تغییرات موجب شد تا سهم شبه پول از نقدینگی با کاهش مواجه شود و به سطح 3/ 75درصد برسد.
پایه پولی در آغاز زمستان
بررسی دقیق‌تر آمارهای منتشرشده از سوی بانک مرکزی نشان می‌دهد پایه پولی در دی‌ماه1401 به سطح 785 هزار میلیارد تومانی رسیده است. این عدد علاوه بر رشد 2/ 38درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته، از رشد ماهانه 4/ 2درصدی حکایت دارد. مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها و خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی دو کانال اصلی رشد پایه پولی از سمت منابع به شمار می‌رود. با این حال توجه به سرعت رشد ماهانه در گزارش‌های اخیر بانک مرکزی حاکی از آن است که با وجود رشد چشمگیر 3/ 5درصدی پایه پولی در آذرماه1401، نرخ رشد ماهانه دی‌ماه به سطح قبلی خود بازگشت و عدد 4/ 2درصد را به ثبت رساند.
روند هشدارآمیز رشد پول
رشد پول را می‌توان یکی از نشانگرهای مهم انتظارات تورمی دانست. بر همین اساس جهش سریع رشد پول از کانال 50درصد به کانال 70درصد در دی‌ماه1401 خود را در تلاطم‌های قیمتی به‌وجودآمده در بازار دارایی‌های چون ارز، طلا، مسکن و خودرو در پایان زمستان به نمایش گذاشته است. در واقع به نظر می‌رسد بهره‌بردن سیاستگذار از این نشان‌گر می‌تواند به ابزاری کارآمد برای کنترل شوک‌های قیمتی در بازار دارایی‌ها تبدیل شود. علاوه بر رشد سریع‌تر پول، به نظر می‌رسد پایه پولی نیز از اواخر تابستان روند پرشتابی را پشت سر بگذارد و رشد پایه پولی از سطح 2/ 26درصد در تیر1401 به سطح 2/ 38درصد در دی‌ماه 1401 رسیده است. به نظر می‌رسد کنترل تورم در نهایت منوط به کنترل انتظارات تورمی و به عبارت دیگر سرعت رشد پول است. بدون شک در شرایط فعلی اخبار سیاسی نقش مهمی در شکل دادن به انتظارات تورمی و ورود پول به بازارهای مختلف دارد و کنترل این وضعیت به‌رغم سیاستگذاری درست، نیازمند اخبار سیاسی مثبت است.
رشد نقدینگی در پایان سال
بانک مرکزی به انتشار گزیده آمارهای اقتصادی دی‌ماه بسنده نکرد و اطلاعاتی را درباره رشد نقدینگی در نیمه اسفندماه سال گذشته منتشر ساخت. بر این اساس به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، بررسی وضعیت نقدینگی بخش غیردولتی در نیمه اسفندماه سال1401 در مقایسه با مقاطع مشابه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که میزان کاهش رشد نقدینگی این سال در سه سال گذشته بی سابقه بوده است. بر این اساس بررسی وضعیت نقدینگی بخش غیر دولتی در هفته منتهی به یازدهم اسفند ماه سال1401 نشان می‌دهد این شاخص از 5/ 32درصد در یازدهم اسفندماه سال1400 به 8/ 27درصد در یازدهم اسفند1401 کاهش یافته است. این میزان کاهش قابل ملاحظه رشد نقدینگی در نیمه اسفند سال1401 در مقایسه با مقاطع مشابه سه سال گذشته بی‌سابقه بوده است.
