به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی مشهد؛ «محمدرضا توکلی زاده» در جلسه فوق العاده کمیسیون کسب‌وکارهای دانش بنیان و اقتصاد دیجیتال اتاق خراسان رضوی که با حضور «کاظم خاوازی»، دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برگزار شد، اظهار داشت: پیوند فعالیت‌های بخش کشاورزی با تکنولوژی و حوزه دانش بنیان، در کنار انتخاب بذر صحیح، موجب افزایش تولید محصولات، بهرهوری بیشتر، سود افزون‌تر و نیز، آسیب کمتر به محیط زیست و منابع طبیعی می‌شود. کشورهای توسعه‌یافته سال‌هاست که به این مسیر ورود کرده و فعالیت کشاورزی را با محوریت دانش و تکنولوژی، بسیار مقرون به صرفه نموده‌اند.
وی تصریح کرد: کشاورزی با تکیه بر فعالیت دانش‌بنیانی، سبب می‌شود با تولید محصولات مرغوب و مطلوب بازارهای جهانی، درآمد ارزی بیشتری نیز به واسطه صادرات این محصولات نصیب کشورمان شود.
توکلی زاده تاکید کرد: استفاده از تکنولوژی روز در تولید محصولات کشاورزی، موجب بهرهوری بیشتر سطوح زیر کشت می‌شود؛ برداشت 3.5 تن گندم از هر هکتار به نسبت آب، انرژی اتلاف شده و دور ریز این بخش، ديگر فاقد صرفه اقتصادى است. اگر کشت با کنترل‌های لازم و با اتکا به دانش روز و با استفاده از بذر اصلاح شده صورت بگیرد، برداشتی چندبرابری از هر هکتار رقم می‌خورد و در این وضعیت درآمد بیشتری هم نصیب کشاورزان خواهد شد.
رئیس پارلمان بخش خصوصی استان به تجربه خود در بهره‌گیری از ظرفیت‌های دانش محور در عرصه کشاورزی و کشت گلخانه‌ای اشاره‌ای داشت و تاکید کرد: باید جایگاه دانش را در عرصه فعالیت‌های اقتصادی سنتی تبیین و تحکیم کنیم، چرا که به تجربه می‌دانیم و دیده‌ایم که ظرفیت‌های دانش‌بنیان ما را به سمت بهرهوری و حفاظت منابع هدایت می‌کند.
توکلی زاده اظهار داشت: از جمله تجارب موفق در این حوزه، استفاده از گرمای ناشی از فعالیت‌های صنعتی برای فعالیت‌های گلخانه‌ای است. با بهره‌گیری از زیرساخت‌های دانش‌محور، می‌توان گلخانه‌ها را در کنار صنایع فعال نمود و انرژی این بخش را جهت تولید در بخش کشاورزی، بهره‌ور نمود و از هدررفت آن جلوگیری کرد. بازچرخانی و استفاده چندباره آب حاصل از تبخیر در گلخانه‌ها و در نهایت استفاده از همان آب در صنعت، راهبرد دیگری است که به مدد تکنولوژی محقق شده و ماحصل آن بهره‌ور نمود منابع و کاهش هدررفت آب می‌باشد.در غایت کار محصولاتی از هر دو بخش حاصل می‌آید که ظرفیت حضور در بازارهای جهانی را دارند.
وی از ضرورت آموزش نیروی کار فعال در بخش خصوصی برای آشنایی با ظرفیت‌های دانش بنیان و توسعه زیرساخت‌های تحقیقاتی در بخش صنعت، تاکید کرد: اگر بخش بزرگی از فعالیت‌های اقتصادی، کشاورزی و صنعتی ما با حوزه دانش‌بنیان پیوند بخورد؛ قطعا هم حضور تولیدات ما در بازارهای جهانی رقابت‌پذیر خواهند بود و هم بهای تمام شده تولید، مدیریت شده و ارزش افزوده برای فعالیت تولیدی ایجاد می‌شود.
*بحران آب و خاک دو چالش بزرگ برای بخش کشاورزی کشور
«کاظم خاوازی»، دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهوری نیز در ادامه این جلسه بحث مصرف بی‌رویه آب و تغییر کاربری اراضی را دو مشکل اساسی عنوان کرد که هم حوزه کشاورزی را با چالش مواجه نموده و هم منابع آب و خاک را در معرض تهدید قرار داده است و عنوان کرد: میزان بهرهوری در حوزه کشاورزی بسیار پایین است و در این حوزه طی سال‌های گذشته دچار شکاف عملکردی بسیار بزرگی به لحاظ توسعه زیرساخت‌ها و تکنولوژی بوده‌ایم که به راحتی نمی‌توان این خلاء را پوشش داد.
وی در جمع اعضای کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و اقتصاد دیجیتال اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، اظهار داشت: مشکلات بخش کشاورزی ما آنچنان عمیق است و دغدغه‌های متعددی از این حیث برای فعالان این بخش وجود دارد که بروز چالش‌های پیچیده در آینده در موضوع امنیت غذایی و بخش کشاورزی از جمله آن است.
وی افزود: میزان بهرهوری در بخش کشاورزی ما در قیاس با حجم منابع مصرفی بسیار پایین است. در واقع خلاء بهره‌گیری از زیرساخت‌های دانش بنیان و تکنولوژی روز دنیا در این حوزه باعث شده تا نتوانیم بهرهوری را در این بخش به قواره لازم ارتقا ببخشیم.
خاوازی تصریح کرد: از سوی دیگر به نظر می‌رسد که برنامه‌ای برای کشاورزان آینده نیز وجود ندارد و ناچار به اجرای سیاستهای کلان غلط و متناقضی هستیم که از گذشته وجود داشته و اصلاح نشده‌اند. این شرایط، ضرورت بازنگری‌های جدی و سریع را در این بخش با نگاهی به ظرفیت دانش روز و پتانسیل حوزه دانش‌بنیان ما ضروری می‌سازد.
وی با بیان اینکه در راستای حل معضلات این حوزه چاره‌ای جز استفاده از میانبر فناوری نداریم، بیان کرد: در این راستا به همکاری و کمک همه افراد دخیل در زنجیره تامین بخش کشاورزی نیاز داریم.
دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گفت: راهکار موجود این است که بررسی شود در حال حاضر چه ایده‌‌هایی برای توسعه بهرهوری در بخش کشاورزی و کاهش مصرف منابع آن وجود دارد و اگر ایده‌ای پخته و قابل اجرا باشد ما به عنوان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در کنار آن خواهیم ایستاد و آن ایده حمایت حداکثری به عمل خواهیم آورد.
وی با اشاره بر اهمیت توجه به اصلاحات اساسی در بخش اقتصاد کشاورزی، خاطر نشان کرد: در این زمینه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در بخش‌های مختلف در قامت تسهیلگر به ایفای نقش می‌پردازد و در بخش‌هایی نیز مستقلا می‌توان کمک و همراهی لازم را به ثمر رساند.
وی با بیان اینکه آمارها نشان می‌دهد که بیش از 23 میلیون تن مواد غذایی و محصولات کشاورزی در یک سال وارد کشور شده، متذکر شد: صرف حدود 20میلیارد دلار برای واردات کالاهای اساسی، آن هم در حالی که از صادرات مواد غذایی و محصولات کشاورزی ما در سال گذشته حدود 5 میلیارد دلار برآورد می‌شود، حکایت از دو بحث دارد؛ فقدان بهرهوری و سنتی ماندن رویکردها در بخش کشاورزی.
*چرا فضای کسب و کار ایران برای دانش‌بنیان‌ها، مناسب نیست؟
علی شریعتی‌مقدم، رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و اقتصاد دیجیتال اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی نیز در این جلسه با اشاره به ضرورت شتاب‌گیری اقدامات لازم به منظور گسترش و توسعه اقتصاد کشاورزی در راستای رشد بهرهوری، تکمیل زنجیره ارزش و کاهش مشکلات بخش صادرات، اظهار داشت: در این زمینه بخش خصوصی می‌تواند نقش‌آفرینی بیشتری داشته و حاکمیت نیز نقش خود را به عنوان پشتیبان و تسهیلگر و همچنین اصلاح‌گر موانع ایفا نماید.
وی با اشاره به دشواری‌های موجود در فضای کسب و کار ایران، متذکر شد: در حال حاضر در این فضا، بخش‌های دانش‌بنیان ما با مشکلات متعددی دست به گریبان است، چراکه مخاطرات و ریسک‌های بیشتری را تجربه می‌کند. فعالان این حوزه اغلب از جنبه‌های اقتصادی و نگاه سودآوری در کوتاه مدت با چالش مواجه می‌شوند. در واقع ضعف پشتیبانی به واسطه عدم شناخت لازم نسبت به این حوزه در قوانین ما است و رفتارهایی که با فعالان این بخش انجام می‌گیرد، عامل گریز فرصت و سرمایه است. فراموش نکنیم که در همه دنیا ارزش افزوده از محل نوآوری می‌باشد.
شریعتی‌مقدم تصریح کرد: ما وظیفه داریم به عنوان اتاق بازرگانی و فعالان اقتصادی کمک کنیم این موضوع تسهیل و تصویب شود.
وی ایجاد دبیرخانه مشترک میان این کمیسیون با ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری را خواستار شد و تاکید کرد: درخواست دیگر ما از این ستاد، تعیین استان خراسان رضوی به عنوان مرکزیت تولید گیاهان دارویی کشور است.
شریعتی مقدم همچنین پیشنهاد برگزاری یک جلسه مجازی پیرامون همین موضوع را طی یک ماه آینده مطرح نمود و بر تدارک رویدادی به منظور معرفی توانمندی‌های استان در بخش فناوری و ظرفیت‌های دانش بنیان مرتبط با حوزه کشاورزی (طی سه ماه آینده) تاکید کرد.
* دانش بنیان‌ها می‌توانند به ارتقای بهره وری در بخش کشاورزی کمک کنند
سیدحسن هاشمی، نایب رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و اقتصاد دیجیتال اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی نیز در ادامه با اشاره به ضرورت دانش‌بنیان شدن حوزه کشاورزی کشورمان، عنوان کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد که متوسط رشد بهره وری در برنامه ششم منهای شش دهم درصد بوده و این بدان معناست که در کشورمان بسیاری از ساختارها و سیاستهای موجود، مشوق بهرهوری نبوده یا حداقل سازگار با این مفهوم عمل نکرده‌اند. باور داریم که حوزه دانش‌بنیان می تواند در این زمینه منشاء اثرات مثبتی باشد.
وی افزود: از میان 8831 شرکت دانش‌بنیان کشور 429 شرکت در حوزه فناوری‌های زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی فعالیت می‌کنند و این ظرفیت بسیار مناسبی برای ایجاد یک تحول است. همچنین می‌توانیم پروژه‌های مشترکی را با 1900 شرکتی که در حوزه فناوری اطلاعات فعال هستند، تعریف نماییم.
هاشمی با بیان اینکه در حال حاضر به دانش لازم در بحث بومی کردن اقتصاد دانش‌بنیان و بخش کشاورزی دست پیدا کرده‌ایم، خاطرنشان کرد: در حوزه سخت‌افزاری هم توانسته‌ایم ابرازهای مختلفی تولید کنیم که می‌تواند به تحول در بخش های مختلف کمک کند. همه این ظرفیت‌های بالقوه زمانی اثرگذار هستند که در مسیر بالفعل شدن قرار بگیرند.
وی با تأکید بر اینکه نیاز امروز بخش کشاورزی اطلاعات است، یادآور شد: متاسفانه در همه بخش‌های کشور با آماری سر و کار داریم که از واقعیت دور بوده با برگرفته از رویکردهای عمدتا استنتاجی است و اتکا به آن برای ارائه یک تحلیل قوی، دشوار خواهد بود.
وی به ظرفیت‌هایی اشاره کرد که شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند در اختیار صنایع تبدیلی و بخش کشاورزی قرار دهند و متذکر شد: بعضی از این خدمات و سرویس‌ها می‌تواند نیازهای یک کشاورز را با دریافت حداقل اطلاعات و دسترسی به تحلیل آنها، مرتفع نماید تا از این طریق به جمع‌آوری اطلاعات در سراسر کشور پرداخته و تحولی برای آینده صنعت کشاورزی کشور رقم بخورد.
*حمایت از فعالیت دانش‌بنیان در بخش کشاورزی، به مدد همگرایی
ارژنگ جوادی، جانشین دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز در این جلسه بیان کرد: در بحث حمایت از کسب و کارهای دانش بنیان، نیازمند همگرایی بخش خصوصی و نهادهای دولتی متولی هستیم.
وی این همگرایی را منشاء معرفی و حتی تقویت ظرفیت‌های موجود دانست و بر تلاش نهاد متبوعش در جهت حمایت و توسعه پتانسیل های دانش‌بنیان در حوزه غذا و کشاورزی، تاکید نمود.
در ادامه این نشست «حسین انصاری»، استاد گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد به ارائه گزارشی در خصوص نرم‌افزار مدیریت منابع آبی کشور و نقش آن در کاهش مصرف آب و افزایش بهرهوری در حوزه کشاورزی پرداخت.
شریعتی‌مقدم، رئیس این کمیسیون نیز در ادامه گزارشی از روند اجرای پروژه مرکز بین‌المللی توسعه کسب‌وکارهای نوآور و نوین در محل شهرک صنعتی توس ارائه کرد.
حاتمی، مسئول پروژه مرکز بین‌المللی توسعه کسب‌وکارهای نوآور و نوین شهرک صنعتی توس نیز در ادامه این توضیحات، عنوان کرد: این مرکز با اولویت استقرار صنایع پیشرو، های‌تک، شرکت‌های فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال و آی‌تی، فعالیت‌های مرتبط با بازاریابی‌های پیشرفته، خدمات پشتیبان بانکداری و مشاوره‌ای، اتوماسیون‌های صنعتی، خدمات بازرگانی و ترخیص کالا و شرکت‌های فعال در حوزه گیاهان دارویی، کشاورزی، زعفران و محصولات جانبی، شتاب‌دهنده ها و استارت‌آپ‌ها و… طراحی شده و اجرای آن در دست پیگیری است.
* عارضه «عدم قطعیت» و تردیدهای فضای کسب و کار
«کیهان کاووسی»، رئیس کمیسیون اقتصاد کلان و برنامه‌های راهبردی اتاق خراسان رضوی یکی دیگر از حاضران در این نشست بود که در سخنانی به مشکلات فعالیت اقتصادی در ایران پرداخت و بیان نمود: عمده کسب و کارها در کشورمان با موضوع عدم قطعیت در اقتصاد مواجه هستند. برای عبور از چنین شرایطی ضرورت دارد تا مدیریت اقتصاد کشور به دانش و اطلاعات تجهیز شود.
وی ادامه داد: در موضوع اقتصاد دانش‌بنیان باید به بحث مدیریت ریسک توجه زیادی شود تا سیر جذب سرمایه‌گذاری به این بخش، تقویت گردد. قطعا نهادهای متولی برای این موضوع و حمایت های مرتبط با آن، می‌توانند برنامه‌های کارآمدتری را به مرحله اجرا درآورند.
وی در ادامه به موضوع گیاهان دارویی و ظرفیت اقتصادی آنها پرداخت و گفت: سال‌هاست پیرامون این موضوع بحث و تاکید انجام می گیرد اما پیچیدگی ورود به این حوزه باعث شده تا مدیریت زنجیره ارزش این بخش برای فعال اقتصادی دشوار و بعضا فاقد صرفه باشد.
کاووسی خاطر نشان کرد: حجـم تجـارت جهانی گیاهان دارویـی از 60 میلیارد دلار در سـال 1996 به 100 میلیارد دلار در سال 2010 افزایش یافته است و بر اساس پیش‌بینی بانک جهانی در سال 2050 گردش مالی و تجارت جهانی متمرکز و مبتنی بر گیاهان دارویی و داروهای گیاهی به حدود 5000 میلیارد دلار خواهد رسید. در این میان با توجه به پتانسیل‌های خراسان رضوی در این حوزه، باید حمایت و توجه ویژه ای به این بخش صورت بگیرد چون هم مزیت وجود دارد و هم ظرفیت. تمرکز بر این دو موضوع، ما را به بهرهوری اقتصادی می‌رساند.
حجتیان، عضو کمیسیون کشاورزی اتاق اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، نیز در ادامه این نشست بر لزوم حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از فعالیت‌های دانش‌بنیان در حوزه کشاورزی تأکید کرد.
*راهکاریابی برای ایجاد پیوند میان بخش‌های دانش‌بنیان و کشاورزی
شهریار آل‌شیخ، عضو کمیسیون دانش‌بنیان و اقتصاد دیجیتال اتاق مشهد نیز در ادامه این نشست با اشاره به وجود زیرساخت‌های مناسب در حوزه کشاورزی و غذا در سطح استان، بیان کرد: در عرصه دانشگاهی و علمی نیز، ظرفیت‌های مرتبط ارزشمندی برای این دو حوزه وجود دارد اما همچنان تعامل میان بخش دانش‌بنیان و کارآفرینان موثر اما سنتی، با ضعف‌های جدی مواجه است.
وی بر اهمیت ایجاد یک پیوند موثر میان بخش خصوصی فعال در حوزع دانش بنیان و کشاورزی تاکید کرد و ادامه داد: در این حوزه نباید از دولت انتظار حمایت اعتباری داشته باشیم، بلکه باید از دولت حمایت‌های مرتبط با بحث قانون‌گذاری را مطالبه کنیم. در موضوع گیاهان دارویی نیز لازم است تا مرکزیت این بحث به استان ما تعلق بگیرد؛ چراکه پتانسیل‌های بومی، اقلیمی و تکنولوژیکی این حوزه در خراسان رضوی وجود دارد.
محمدرضا اورانی، رئیس پیشین سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز در ادامه این نشست با اشاره به وجود سه نوع مالکیت در بخش کشاورزی ایران که شامل خرده مالک، تعاونی‌ها و بزرگ مالکان هستند، بیان کرد: در حال حاضر 75 درصد زمین‌های کشاورزی کشور در اختیار خرده مالک‌هاست. بر این اساس باید ارتباط میان شرکت‌های دانش‌بنیان با بخش خرده‌مالکی و تعاونی‌ها تقویت شود و در حوزه بزرگ مالکی هم نیازهای جدی به ظرفیت‌ها و نگرش‌های علمی این شرکت‌ها وجود دارد. مشکلات هر کدام از این بخش‌ها متفاوت است اما ضعف تکنولوژی روز، تقریبا در همه بخش‌ها البته با اندازه‌های متفاوت، قابل مشاهده است.
وی با بیان اینکه در خرده مالکی مکانیزاسیون تعطیل است، عنوان کرد: اگر برای نیازهای بخش خرده‌مالکی که با همین به‌روز رسانی تجهیزات و زیرساخت‌ها در پیوند است، پیگیری لازم انجام نشود؛ در سال‌های آینده شاهد خواهیم بود که بسیاری از روستاها تخلیه خواهند شد.
محمدهاشم صفار، نماینده دفتر مطالعات و پژوهش‌های اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در این نشست بر لزوم توانمند‌سازی شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه کشاورزی تاکید کرد و گفت: این مهم باید در چهارچوب ارتباط و تعامل هرچه بیشتر بین بخش دولتی و کشاورزی، دنبال شود.
