هم‌افزایی برای اقتدار زعفران ایران؛ از خاک خراسان تا بازارهای جهانی

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، در این نشست، راهکارهایی همچون تقویت مدیریت علمی و نوآورانه در فرآیند تولید، واگذاری تصمیم‌گیری‌های کلان زعفران به خراسان رضوی، اجرای نظام ردیابی و اصالت‌سنجی محصول و ثبت بین‌المللی برند ملی «زعفران ایران» به عنوان گام‌هایی راهبردی برای ارتقای جایگاه جهانی این طلای سرخ مطرح شد.

تقویت زنجیره تولید زعفران؛ گامی راهبردی برای ارتقای جایگاه جهانی «طلای سرخ ایران»

«محمدرضا توکلی‌زاده»، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی در این مراسم بر ضرورت تقویت زنجیره تولید زعفران از مزرعه تا بازارهای جهانی تاکید کرد و گفت: حفظ و اعتلای جایگاه زعفران ایران در بازارهای بین‌المللی، مستلزم اتخاذ رویکردی علمی، نوآورانه و جامع‌نگر در مدیریت این محصول استراتژیک است.

وی با اشاره به نقش بی‌بدیل زعفران در معیشت کشاورزان و اقتصاد استان افزود: در خراسان رضوی که بیش از ۹۰ درصد تولید زعفران جهان را در دل خود جای داده است، تغییرات اقلیمی و چالش‌های اقتصادی می‌تواند تاثیرات جدی بر این مزیت راهبردی باقی بگذارد. ازاین‌رو، لازم است تا تمامی مراحل زنجیره ارزش زعفران (از کشت و فرآوری تا بسته‌بندی، برند‌سازی و صادرات) تحت نظارت و مدیریت علمی قرار بگیرد.

وی با گرامیداشت روز 5 آبانماه که به عنوان روز ملی زعفران نامگذاری شده، خاطرنشان کرد: امروز در تجلیل از گوهری گردهم آمده‌ایم که نه‌تنها “طلای سرخ ایران” لقب گرفته، بلکه نماد اصالت بخش کشاورزی، عرصه فرهنگ و اقتصاد این سرزمین است. زعفران میراث گران‌سنگی است که از دسترنج هزاران کشاورز پُرتلاش به ثمر می‌رسد و پیام‌آور رنگ، عطر و هویت ایرانی در سراسر جهان است.

رئیس اتاق خراسان رضوی تاکید کرد: زعفران تنها یک محصول کشاورزی نیست؛ بلکه جزئی از زنجیره‌ای پیچیده و ارزش‌محور است که از خاک و دانش آغاز می‌شود و در بازارهای جهانی به ثمر می‌نشیند. برای بازگرداندن جایگاه شایسته این محصول در اقتصاد ملی و جهانی، باید به ظرفیت‌سازی هدفمند در تمام حلقه‌های این زنجیره از تولید و فرآوری تا آموزش، برند‌سازی و دیپلماسی اقتصادی اندیشید.

توکلی‌زاده با اشاره به شکاف میان سهم ایران در تولید جهانی و سهم آن از ارزش نهایی بازار متذکر شد: با وجود آن‌که بیش از ۹۰ درصد زعفران جهان در ایران و عمدتا در خراسان تولید می‌شود، اما سهم کشور از ارزش نهایی این بازار، با این جایگاه تولیدی آن هم‌خوان نیست. این واقعیت مسئولیتی تاریخی بر دوش ما می‌گذارد تا زعفران را از کالایی خام و بی‌نشان به محصولی دارای برند، ارزش‌افزوده و هویت ایرانی بدل کنیم.

وی با تاکید بر نقش راهبردی اتاق بازرگانی در این مسیر اظهار داشت: اتاق خراسان رضوی خود را متعهد می‌داند تا با همکاری نهادهای پژوهشی، تشکل‌های تخصصی و بخش خصوصی، بسترهای دانش‌بنیان و حمایتی لازم را برای توسعه این صنعت فراهم آورد و در مسیر شکل‌گیری زنجیره‌ای پایدار و منسجم از زعفران ایران گام بردارد.

توکلی‌زاده در پایان با اشاره به لزوم ایجاد نظام ردیابی و تایید صلاحیت زعفران از مزرعه تا مصرف‌کننده گفت: اجرای چنین سیستمی نه‌تنها موجب افزایش اعتماد مصرف‌کنندگان و تقویت برند زعفران ایران خواهد شد، بلکه شفافیت و سلامت زنجیره تولید را تضمین می‌کند. تحقق این هدف مستلزم هم‌افزایی میان دولت، بخش خصوصی، مراکز علمی و سرمایه‌گذاران است تا زعفران ایران بر مدار علم، نوآوری و ارزش حرکت کند و همچنان پرچم‌دار نام خراسان و ایران در جهان باقی بماند.

لزوم تحول در تولید و صادرات زعفران با نگاه استراتژیک و تصمیم‌گیری‌های متمرکز استانی

«مجید جعفری»، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز در این همایش تاکید کرد: زعفران تنها یک محصول کشاورزی نیست؛ بلکه رمز پایداری تمدن ایران و محور توسعه پایدار در روستاهاست. در شرایط بحران کم‌آبی، این محصول می‌تواند به عنوان یک مزیت اقتصادی پایدار برای روستاهای استان عمل کند.

وی افزود: زعفران، نماد سرمایه فرهنگی کشور و نشان پایداری تولید در مناطق روستایی است. بیش از ۹۰ درصد زعفران دنیا در ایران تولید می‌شود و دو سوم آن در استان خراسان رضوی به ثمر می‌رسد که این امر بیانگر جایگاه استراتژیک این محصول در استان است.

جعفری با بیان اینکه زعفران می‌تواند محور تحول در بخش کشاورزی باشد، افزود: نباید به زعفران با نگاه عادی نگریست. این محصول باید به عنوان یک محور راهبردی در اقتصاد کشاورزی مورد توجه قرار گیرد و ارزش اقتصادی بالایی برای آن قائل شویم. در شرایطی که استان با خشکسالی و تنش‌های اقلیمی روبه‌روست، زعفران می‌تواند عامل پایداری تولید و تداوم زندگی روستایی باشد.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی یکی از چالش‌های اصلی در حوزه زعفران را پایین بودن عملکرد مزارع عنوان کرد و گفت: در حالی که در مزارع الگو، عملکردهای بسیار بالایی داریم؛ اما در مزارع سنتی هنوز فاصله قابل توجهی تا وضعیت مطلوب وجود دارد. باید با بررسی‌های دقیق، عوامل این تفاوت را شناسایی کنیم و با عزم جدی برای بهبود عملکرد مزارع گام برداریم.

او دومین چالش اساسی را عدم برخورداری صنعت از فناوری‌های نوین دانست و افزود: با توجه به اینکه خراسان رضوی عمده‌ترین تولیدکننده زعفران در جهان است، ضروری است مرجع تصمیم‌گیری‌های ملی در حوزه زعفران به این استان تفویض شود. از مراجع تصمیم‌گیری بالادستی انتظار داریم به تولیدکنندگان، صنعتگران و صادرکنندگان استان اعتماد کنند. اطمینان دارم تصمیمات اتخاذشده در سطح استان، اصولی، دقیق و به نفع تولیدکنندگان سراسر کشور خواهد بود.

وی اظهار کرد: در حوزه صنایع و فناوری‌های نوین نیز هنوز تا رسیدن به فناوری‌های برتر دنیا فاصله داریم.

ضرورت تکمیل زنجیره تولید زعفران

جعفری با اشاره به ضرورت تکمیل زنجیره تولید زعفران خاطرنشان کرد: با وجود حمایت‌های صورت‌گرفته در فرایند تولید، هنوز زنجیره تولید زعفران در استان به معنای واقعی شکل نگرفته است. درخواست ما این است که خروجی این همایش بر تقویت زنجیره ارزش و زنجیره اقتصادی زعفران متمرکز باشد. ما نیازمند ایجاد یک زنجیره واحد و مشترک در سطح استان هستیم تا بتوانیم زعفران را از مزرعه تا بازار جهانی با یک سازوکار منسجم مدیریت کنیم.

مدیرکل جهاد کشاورزی استان ادامه داد: در این مسیر، ایجاد یک برند ملی و جهانی مشترک برای زعفران ایران ضروری است. محصولی که تولید می‌کنیم باید دارای شناسنامه تولید، استاندارد و قابل ردیابی باشد. از همه فعالان این حوزه درخواست دارم که در تکمیل این زنجیره و ایجاد برند واحد ما را یاری کنند.

جعفری افزود: در کنار زنجیره‌سازی، تولید قراردادی نیز می‌تواند به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی تحول در اقتصاد تولید مورد توجه قرار گیرد. اگر تولید قراردادی که در گذشته در بخش کشاورزی رایج بوده است، به‌درستی اجرا شود، کشاورزان می‌توانند با اطمینان از بازار فروش و حمایت‌های آموزشی، ترویجی و مالی، با انگیزه بیشتری تولید کنند. اجرای این نظام بخشی از همان زنجیره تولید است و قطعاً موجب افزایش بهره‌وری و پایداری تولید در استان خواهد شد.

ثبت برند ملی زعفران ایران، در مراحل پایانی

در ادامه این همایش، «سیامک اسلامی»، رئیس اداره مالکیت معنوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور به ایراد سخن پرداخت. وی در تشریح چندوچون پروژه ثبت برند ملی زعفران اظهار کرد: علامت تاییدی با پشتوانه حاکمیتی برای تضمین اصالت زعفران ایرانی طراحی شده و این محصول به‌زودی با حمایت سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) در سطح بین‌المللی ثبت خواهد شد.

وی اظهار کرد: وظیفه اصلی مرکز ثبت و حمایت حقوقی دارایی‌های فکری، حفاظت از علائم تجاری، اختراعات، طرح‌های صنعتی و سایر حقوق صاحبان دارایی‌های فکری در عرصه ملی و بین‌المللی است. در همین راستا، با همکاری سازمان جهانی مالکیت فکری، پروژه برند‌سازی زعفران ایرانی آغاز شد و اکنون در مراحل پایانی ثبت برند ملی قرار دارد.

اسلامی افزود: موضوع برند ملی برای فرش دستباف ایرانی اجرا شد تا اصالت و منشاء آن مورد تایید جهانی قرار گیرد. تجربه آن طرح با به‌روزرسانی‌های فنی برای زعفران نیز در حال انجام است. در این پروژه، علامتی تاییدی طراحی شده که جنبه حاکمیتی دارد و تضمین می‌کند اصالت محصول به ایران بازمی‌گردد. این علامت در کنار استانداردهای تایید ‌شده توسط تولیدکنندگان و جوامع محلی درج خواهد شد تا از حقوق آنان نیز صیانت شود.

رئیس مالکیت معنوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور با اشاره به نقش جوامع محلی گفت: علامت جمعی «زعفران خراسان» با پسوند «ایران» برای ثبت بین‌المللی در نظر گرفته شده است. این علامت به نام جوامع محلی ثبت می‌شود تا از فعالیت‌های آنان در توسعه رقابت‌های محلی و ارتقای کیفیت تولید حمایت شود.

وی با تاکید بر جایگاه فرهنگی و هنری زعفران ادامه داد: این گیاه موجودی شایسته احترام است و در همه حوزه‌های فرهنگی، هنری و مالکیت فکری می‌تواند مایه افتخار ایران باشد. طرح‌های زیبایی در زمینه بسته‌بندی و عرضه زعفران در کشور طراحی شده که قابلیت ثبت و حفاظت دارند و می‌توانند در افزایش رقابت‌پذیری جهانی نقش مهمی ایفا کنند.

اسلامی گفت: در حوزه فرهنگی و هنری زعفران باید کار گسترده‌تری صورت گیرد. اگر زعفران با داستان‌سرایی، روایت فرهنگی و طراحی‌های اصیل ایرانی در بازارهای جهانی عرضه شود، می‌تواند چرخه گردشگری را نیز تقویت کند و به توسعه اقتصادی استان خراسان کمک نماید.

وی همچنین به ظرفیت بالای زعفران در صنایع مختلف اشاره کرد و افزود: تنوع محصولات مبتنی بر زعفران در سال‌های اخیر افزایش یافته است. زعفران به عنوان محصولی فرح‌بخش می‌تواند در صنایع غذایی، نوشیدنی‌ها و محصولات آرایشی و بهداشتی به‌صورت گسترده مورد استفاده قرار گیرد. با شخصی‌سازی محصولات برای بازار کشورهای مختلف، می‌توان رقابت‌پذیری این محصول را در سطح جهانی ارتقا داد.

«وایپو» از برند ملی زعفران ایران حمایت می‌کند

«اندرو مایکل آنگ»، مدیر بخش آسیا و اقیانوسیه سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) نیز در ارتباطی برخط با این همایش، ضمن تبریک روز ملی زعفران، تاکید کرد: خراسان جایگاه ویژه‌ای در تولید زعفران دارد؛ همان‌طور که فرش ایرانی در جهان شناخته شده است، زعفران ایران نیز از نظر کیفیت و اصالت جایگاه برجسته‌ای در بازار جهانی دارد.

وی با بیان اینکه ایران بیش از یک دهه در مسیر توسعه زعفران تلاش کرده است، اظهار کرد: شما سال‌ها برای افزایش ارزش محصول خود کوشیده‌اید و ما در وایپو همواره خواستار آن بوده‌ایم که زعفران ایران از یک محصول محلی به یک برند جهانی تبدیل شود.

مدیر بخش آسیا و اقیانوسیه سازمان جهانی مالکیت فکری گفت: در دیدارهای گذشته درباره استراتژی‌های برند‌سازی، طراحی صنعتی و ثبت نشان جغرافیایی گفت‌وگوهای زیادی داشتیم. همچنین اطلاعات و مطالعات مربوط به تجربه موفق در حوزه برندسازی را با زعفران‌کاران ایرانی به اشتراک گذاشتیم تا بتوانند از مدل‌های موفق جهانی در مسیر ثبت بین‌المللی برند خود استفاده کنند.

وی اذعان کرد: وایپو در حال بهبود ساختار و رفع نواقص آن است تا مسیر ثبت نشان‌های تجاری کشورهایی مانند ایران، هند و چین تسهیل شود.

آنگ با ابراز خرسندی از ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی زعفران ایران تصریح کرد: در نخستین دیدار با زعفران‌کاران، ظرفیت بالای اجتماعی و فرهنگی آنان را مشاهده کردیم. این افتخار ما در وایپو است که در کنار کشوری قرار داریم که تولیدکنندگانش با آگاهی از میراث سنتی زعفران، برای حفظ اصالت آن تلاش می‌کنند. این محصول نه‌تنها ارزش اقتصادی، بلکه ارزش فرهنگی و هویتی دارد که باید برای نسل‌های آینده حفظ شود.

وی در ادامه افزود: در دیدار دو سال پیش، تعهد جدی و تلاش تحسین‌برانگیز اداره مالکیت معنوی ایران را در زمینه ثبت برند ملی زعفران مشاهده کردم. از همان زمان، با همکاری متخصصان ایرانی پروژه برند‌سازی زعفران ایرانی آغاز شد. این طرح با هدف تثبیت جایگاه زعفران به‌عنوان یک نماد هویتی ملی و محصول دارای اصالت جغرافیایی دنبال می‌شود.

مدیر بخش آسیا و اقیانوسیه سازمان جهانی مالکیت فکری خاطرنشان کرد: برندسازی، یک مسیر طولانی و ماراتون‌گونه است که نتیجه آن میراثی ماندگار برای آیندگان خواهد بود. نام‌گذاری روز ملی زعفران تصمیمی خردمندانه است که زمینه تبادل نظر میان دولت، صنعت و پژوهشگران را فراهم کرده و این سه ضلع می‌توانند مثلث پیشرفت زعفران ایران را تشکیل دهند.

وی همچنین از برنامه‌های آینده وایپو برای حمایت از زعفران ایران خبر داد و گفت: ما در حال برنامه‌ریزی برای برگزاری نمایشگاه‌ها و همایش‌های تخصصی در حوزه آسیا هستیم و می‌توانیم سامانه‌های فروش الکترونیک را برای عرضه آنلاین زعفران ایرانی تقویت کنیم. همچنین آماده‌ایم تا جلسات مشاوره اختصاصی برای تولیدکنندگان زعفران برگزار کرده و در صورت سفر هیات‌های ایرانی به ژنو یا سایر کشورها، زمینه دیدار آنان با متخصصان فروش جهانی و آموزش ثبت نشان‌های جغرافیایی را فراهم کنیم.

تاکید بر لزوم توجه به میراث تمدنی و علمی زعفران ایران

«علی‌محمد شریعتی‌مقدم»، عضو شورای سیاست‌گذاری جشنواره روز ملی زعفران، در ابتدای سخنانش در این همایش، به برپایی نمایشگاه عکس زعفران همزمان با جشنواره روز ملی زعفران اشاره کرد و گفت: با وجود زمان محدود برای فراخوان جشنواره عکس، به دلیل جذابیت‌های ویژه زعفران، ۱۱۲ شرکت‌کننده تخصصی از ۲۰ استان کشور در این دوره حضور یافتند و در مجموع 39 اثر از ۳۴ شهرستان به دبیرخانه ارسال شد که از این میان، ۳۴ اثر به نمایشگاه راه یافت.

شریعتی‌مقدم با اشاره به جایگاه زعفران در تمدن ایرانی افزود: اگر ارتباط خود را با ریشه‌ها و میراث طبیعی و فرهنگی‌مان حفظ نکنیم، کشورهایی که به‌تازگی به کشت زعفران روی آورده‌اند ممکن است فراموش کنند که این محصول از کجا آمده و چه پیشینه‌ای دارد.

عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی خراسان رضوی با بیان اینکه ارتقای کیفیت تولید و توجه به رقابت‌پذیری از ضرورت‌های امروز این صنعت است، خاطرنشان کرد: پنج پیشنهاد مشخص در این زمینه تدوین و به استاندار خراسان رضوی ارائه شده و نسخه‌ای از آن نیز به اتاق بازرگانی تقدیم شده است.

شریعتی‌مقدم با تاکید بر اینکه امروز ما در بخش خصوصی به دنبال عمل‌گرایی هستیم، تصریح کرد: بر اساس بررسی‌های دانشگاه صنعتی شریف، اگر فضای کسب‌وکار کشور مساعدتر بود، اندازه برخی شرکت‌های ایرانی می‌توانست تا ۲۰ برابر افزایش یابد. در واقع، نبود تعاملات بین‌المللی و محدودیت‌های دیپلماسی اقتصادی موجب از دست رفتن فرصت‌های متعدد شده است.

وی افزود: ما در حال تهیه «دانشنامه جامع زعفران» هستیم که با همکاری تولیدکنندگان، پژوهشگران و فعالان علمی این حوزه تدوین می‌شود. همچنین نخستین تفاهم‌نامه همکاری در حوزه پژوهش‌های صنایع غذایی در همین چارچوب به امضا خواهد رسید.

عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی خراسان رضوی یکی از محورهای مهم توسعه زعفران را «شناسنامه‌دار کردن محصول» دانست و گفت: این اقدام باید مطابق با استانداردهای بین‌المللی از جمله فائو (FAO) انجام شود.

وی ادامه داد: تکمیل زنجیره ارزش زعفران نیازمند سرمایه‌گذاری قابل توجه است و برآورد می‌شود که دست‌کم ۱۵۰۰ میلیارد تومان تسهیلات برای ارتقای این زنجیره مورد نیاز باشد. این رقم با توجه به ارزش اقتصادی و فرهنگی زعفران برای کشور، عدد بالایی نیست.

شریعتی‌مقدم همچنین بر ضرورت ایجاد سیستم یکپارچه ردیابی محصول، بهره‌گیری از ظرفیت‌های اقتصاد دیجیتال و جذب سرمایه‌گذاری خارجی تاکید کرد و گفت: تجربه ایران در تولید و فرآوری زعفران باید به درستی منتقل شود تا سایر کشورها با دانش ناکافی، مسیر توسعه این محصول را منحرف نکنند.

ضرورت انسجام ملی در زنجیره تولید و صادرات زعفران

«محمدعلی رضایی»، رئیس اتحادیه گیاهان دارویی و زعفران ایران نیز در بخشی از این همایش تاکید کرد: صنعت زعفران کشور برای دستیابی به جایگاه شایسته جهانی، نیازمند انسجام، هم‌افزایی و پرهیز از چندصدایی است. اکنون زمان آن رسیده است که با نگاه جامع و وحدت میان کشاورزان، تولیدکنندگان و صادرکنندگان، زعفران را به نمادی از موفقیت اقتصادی و فرهنگی ایران تبدیل کنیم.

رضایی با اشاره به ضرورت شکل‌گیری رویکردی واحد در صنعت زعفران اظهار کرد: در همه دنیا موفقیت در گرو خرد جمعی و تفکر جمعی است. امروز باید گذشته را مرور کنیم؛ اما نگاهمان به آینده باشد. از این همایش انتظار داریم قطعنامه‌ای تصویب شود تا پرچمداری زعفران کشور به اتاق بازرگانی خراسان رضوی و شورای ملی زعفران سپرده شود و مسیر توسعه این صنعت با هدف‌گذاری روشن و استراتژی مشخص ادامه یابد.

وی با اشاره به تجربه همکاری‌های بین‌المللی افزود: در سفر به چین و در دیدار با معاون وزیر، با همکاری سفارت ایران و اتاق بازرگانی تلاش کردیم تا تعرفه واردات زعفران ایران به چین را کاهش دهیم. این اقدام در نتیجه دو سال پیگیری مداوم انجام شد اما هنوز نیازمند تقویت دیپلماسی اقتصادی و روابط بین‌الملل در حوزه صادرات هستیم تا از ظرفیت بازارهای بزرگ جهانی برای زعفران بهره‌مند شویم.

رئیس اتحادیه گیاهان دارویی و زعفران ایران با تاکید بر لزوم نگاه زنجیره‌ای به صنعت زعفران ادامه داد: برای دستیابی به جایگاه واقعی زعفران در بازارهای جهانی، باید زنجیره تامین آن را به‌صورت یک کل واحد و هماهنگ در نظر بگیریم. این زنجیره سه رکن اصلی دارد: کشاورزان، بخش فرآوری و بسته‌بندی، و حوزه صادرات. هرگونه جدایی میان این حلقه‌ها می‌تواند کل زنجیره را تضعیف کند. متاسفانه در سال‌های گذشته به دلایل مختلف شکاف‌هایی میان این بخش‌ها ایجاد شده که مانع رشد پایدار صنعت زعفران شده است.

رئیس اتحادیه گیاهان دارویی و زعفران ایران گفت: یکی از چالش‌های جدی صنعت زعفران، تعدد تشکل‌ها و نبود هماهنگی میان آن‌هاست. باید شورای ملی زعفران را به عنوان تنها نهاد تخصصی و نهایی در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با این محصول استراتژیک به رسمیت بشناسیم. بسیاری از امور اجرایی قابل واگذاری به این شورا هستند و اطمینان دارم با واگذاری اختیارات به بخش خصوصی، نتایج بسیار بهتری نسبت به وضعیت کنونی به دست خواهد آمد.

ضرورت واگذاری اختیارات سیاست‌گذاری در حوزه زعفران به خراسان رضوی

«غلامرضا میری»، رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران خراسان رضوی در این مراسم به تبیین وضعیت صادرات این محصول پرداخت و اظهار کرد: برخی آمارها در خصوص گردش مالی ۸ میلیارد دلاری زعفران در جهان، غیرکارشناسی و اغراق‌آمیز است؛ این رقم زمانی تحقق می‌یابد که صادرات سالانه بیش از ۲۰۰ تن زعفران در سطح جهانی انجام شود.

وی با اشاره به چالش‌های صادرات قانونی زعفران از کشورمان، افزود: در حالی که مصرف جهانی زعفران افزایش یافته، صادرات رسمی ایران روندی کاهشی داشته است. عواملی مانند الزام به رفع تعهد ارزی و اختلاف ۳۰ تا ۳۵ درصدی نرخ ارز در سامانه نیما با بازار آزاد، فشار مضاعفی بر صادرکنندگان وارد کرده و به خروج سالانه حدود ۱۰ تن زعفران از مجاری غیررسمی منتج شده است. اثر منفی اصلی این موضوع متوجه برند زعفران ایرانی است. زعفران‌هایی که به صورت قاچاق روانه بازارهای جهانی می‌شوند، اغلب دارای کیفیت پایین‌تر بوده و این موضوع جایگاه تاریخی زعفران ایران را خدشه‌دار کرده است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه خراسان رضوی پایلوت تولید، فرآوری و توزیع زعفران در کشور می‌باشد، ضروری است تا اختیار تصمیم‌گیری در خصوص سیاست‌گذاری زعفران از سطح ملی به فعالان و نهادهای تخصصی استان واگذار شود تا امکان مدیریت میدانی و اثربخش این محصول راهبردی فراهم گردد.

توسعه صادرات زعفران، مستلزم حرکت در مسیر برندینگ حرفه‌ای

«محسن احتشام»، رئیس شورای ملی زعفران نیز با اشاره به افزایش سطح زیرکشت این محصول به بیش از ۱۲۷ هزار هکتار، تاکید کرد: با وجود رشد چشمگیر تولید، بازارهای صادراتی متناسب با این ظرفیت توسعه نیافته و صادرات، به چالش اصلی صنعت زعفران کشور تبدیل شده است.

وی با بیان اینکه توسعه صادرات مستلزم حرکت در مسیر برندینگ حرفه‌ای، بسته‌بندی علمی و مدیریت هوشمند بازار است، افزود: نخستین گام در این راستا، ثبت برند ملی زعفران ایران و جهانی‌سازی آن بوده که از دو سال گذشته توسط شورای ملی زعفران در دستور کار قرار گرفته است.

احتشام درباره جزئیات این طرح توضیح داد: مهم‌ترین مانع در مسیر ثبت جهانی برند زعفران، تأمین هزینه‌های مالی آن بود. این پروژه اکنون در مراحل پایانی بررسی در سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) قرار دارد.

رئیس شورای ملی زعفران با تاکید بر ضرورت هم‌افزایی برای حفظ هویت جهانی زعفران ایران تصریح کرد: شورای ملی زعفران به‌عنوان یکی از تشکل‌های رسمی وابسته به اتاق بازرگانی ایران، متعهد است از جایگاه این محصول در عرصه بین‌المللی صیانت کند. اگر امروز برای ارتقای این جایگاه گام مؤثری برنداریم، در رقابت با تولیدکنندگان جهانی با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهیم شد.

لزوم رعایت استانداردهای جهانی در زنجیره تولید زعفران

در بخش دیگری از این همایش «سنم فتاحی‌فر»، مدیرکل دفتر امور گلخانه، گیاهان زینتی و قارچ خوراکی وزارت جهاد کشاورزی، بر ضرورت تقویت جایگاه کشاورزان و تولیدکنندگان زعفران در زنجیره تولید تا بازار تاکید کرد و گفت: باید تعامل سازنده‌ای میان تولیدکنندگان و صادرکنندگان شکل گیرد تا صادرکننده به‌عنوان پشتیبان و تکیه‌گاه مطمئن برای زعفران‌کاران شناخته شود. در این مسیر، نقش تشکل‌ها و نهادهای تخصصی در ایجاد ارتباط مؤثر میان دو بخش تولید و صادرات، بسیار تعیین‌کننده است.

وی با اشاره به اهمیت ارتقای دانش فنی و افزایش عملکرد مزارع زعفران افزود: شورای ملی زعفران باید برای آموزش و توانمندسازی کشاورزان برنامه‌ریزی منسجمی داشته باشد. وزارت جهاد کشاورزی نیز در حوزه آموزش و ترویج ورود کرده و شورای ملی زعفران برای برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی اعلام آمادگی کرده است.

فتاحی‌فر با تاکید بر ضرورت رعایت استانداردهای جهانی تولید اظهار کرد: استانداردهای بین‌المللی زعفران هر سال سخت‌گیرانه‌تر می‌شود، بنابراین لازم است در تمام مراحل تولید، برداشت و فرآوری نظارت‌های دقیق‌تری اعمال شود. همچنین باید برای گسترش تولید زعفران ارگانیک که ارزش افزوده بالاتری دارد، برنامه‌ریزی جدی‌تری انجام گیرد.

وی به همکاری‌های بین‌المللی در حوزه زعفران اشاره کرد و گفت: با بهره‌گیری از ظرفیت نمایندگی سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در ایران، پروژه مشترکی در زمینه زعفران آغاز شده است. نماینده فائو در ایران نیز اخیراً از مزارع زعفران خراسان رضوی بازدید کرده و در ادامه این همکاری‌ها، آذرماه امسال دوره آموزشی پنج‌روزه‌ای برای فعالان و صادرکنندگان این حوزه برگزار خواهد شد.

مدیرکل دفتر امور گلخانه وزارت جهاد کشاورزی درباره اجرای طرح شناسنامه‌دار کردن محصولات کشاورزی توضیح داد: طبق بند «خ» ماده ۷۱ برنامه هفتم توسعه، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت موظف به اجرای این طرح هستند. دستورالعمل آن طی هفت ماه گذشته تدوین و دو هفته پیش به استان‌ها ابلاغ شد. بنابراین، در حوزه زعفران نیز لازم است سازمان جهاد کشاورزی استان با همکاری شورای ملی زعفران و سایر ذی‌نفعان اجرای این دستورالعمل را آغاز کند تا امکان ردیابی و تضمین اصالت محصول فراهم شود.

وی در بخش دیگری از سخنانش به مشکلات مربوط به بازگشت ارز حاصل از صادرات اشاره کرد و گفت: این موضوع، فرابخشی و مرتبط با سیاست‌های بانک مرکزی است. در حال حاضر، مصوبه‌ای در کمیسیون اقتصادی در دست بررسی است تا برای صادرکنندگان خرد، مسیر متفاوتی برای رفع تعهد ارزی در نظر گرفته شود.

مروری بر آثار درخشان زعفران بر سلامت انسان

در بخش دیگری از این همایش، «حسین حسین‌زاده»، عضو هیات علمی دانشکده داروسازی دانشگاه فردوسی مشهد به تبیین کارکردهای دارویی و بالینی گیاه زعفران پرداخت و گفت: زعفران از دیرباز به‌عنوان گیاهی با خواص دارویی متنوع شناخته می‌شود و یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین اثرات آن، خاصیت ضدافسردگی است. این گیاه ارزشمند در بهبود عملکرد چشم، کاهش علائم بیماری‌هایی مانند آلزایمر، پارکینسون، سندروم متابولیک، چاقی و سرطان نقش موثری دارد. همچنین یکی از اثرات مهم زعفران، خاصیت محافظت‌کنندگی آن برای کلیه است که در بررسی‌های بالینی به اثبات رسیده است.

حسین‌زاده با اشاره به اثرات آنتی‌اکسیدانی زعفران خاطرنشان کرد: این ترکیب در حفظ رطوبت پوست، کاهش عوارض شیمی‌درمانی در بیماران سرطانی و پیشگیری از متاستاز نقش موثری دارد و در روند دفع برخی سموم از بدن تاثیر مثبتی را نشان می‌دهد.

علی رضایی، از زعفرانکاران منطقه جلگه رخ تربت حیدریه نیز در این همایش به مشکلات بخش تولید زعفران اشاره کرد و گفت: در شرایط کنونی زعفران باید هفت تا هشت مرتبه در سال آبیاری شود و قطعی برق چاه‌های کشاورزی از موانعی است که بر سر راه تولیدکنندگان زعفران قرار دارد و دستاندرکاران نباید در این زمینه بی تفاوت باشند، زعفران در واقع بخش عظیمی از معیشت مردم خراسان را دربرمی گیرد و اگر این محصول نباشد، مهاجرت روستاییان به شهرها را شاهد خواهیم بود.

ضرورت برندسازی و حمایت از زنجیره تولید برای جلوگیری از خام‌فروشی

«رضا جمشیدی»، معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار خراسان رضوی، در سخنانی عنوان کرد: زعفران تنها یک محصول کشاورزی نیست، بلکه بخشی از هویت ملی و تمدنی ماست که ۹۰ درصد تولید جهانی آن در ایران و عمدتا در خراسان رضوی انجام می‌شود. این محصول نقش مهمی در اشتغال روستایی، جلوگیری از مهاجرت و ارزآوری دارد.

وی با اشاره به سهم اندک ایران از ارزش نهایی بازار جهانی زعفران تصریح کرد: نوسانات قیمتی، ضعف در فرآوری و بسته‌بندی، نبود برند ملی و فقدان هماهنگی میان نهادهای متولی، از مهم‌ترین چالش‌های این صنعت به شمار می‌آید. در شرایطی که قیمت زعفران کاهش می‌یابد، بیشترین زیان متوجه کشاورزان است، در حالی که در دوره افزایش قیمت، منافع عمدتا نصیب واسطه‌ها می‌شود.

جمشیدی تاکید کرد: برون‌رفت از این وضعیت تنها با ایجاد برند ملی و هم‌افزایی میان دولت و بخش خصوصی ممکن است. در کنار آن، باید توسعه صنایع پایین‌دستی، اجرای نظام خرید تضمینی و پرداخت تسهیلات هدفمند در دستور کار قرار بگیرد.

وی از تخصیص ۸۰ هزار میلیارد ریال تسهیلات با یارانه ۵ درصدی برای حمایت از تولید و تکمیل زنجیره زعفران خبر داد و متذکر شد: این تسهیلات می‌تواند برای استقرار واحدهای تولیدی در مناطق کمتر توسعه‌یافته، تقویت زنجیره فرآوری و توزیع جغرافیایی عادلانه واحدها به‌کار گرفته شود.

معاون استاندار خراسان رضوی با اشاره به بازارهای نوظهور زعفران ایران در شرق آسیا و آمریکای لاتین افزود: باید از ظرفیت دیپلماسی اقتصادی و رایزنان بازرگانی در کشورهای هدف برای توسعه صادرات استفاده کرد.

جمشیدی در پایان بر لزوم سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های علمی و فناورانه در این بخش تاکید کرد و گفت: پژوهشکده زعفران تربت حیدریه و دانشگاه فردوسی مشهد ظرفیت‌های ارزشمندی برای ارتقای دانش کاشت، داشت و برداشت زعفران دارند. باید بسته حمایتی جامعی برای کشاورزان، سرمایه‌گذاران و صادرکنندگان تدوین شود تا زعفران ایران در مسیر ارزش‌افزوده و اقتدار جهانی قرار بگیرد.

گفتنی است؛ در پایان این مراسم، بیانیه شورای ملی زعفران و پیام وزیر جهاد کشاورزی در جمع حاضران قرائت گردید و از جمعی از فعالان و نامداران حوزه زعفران نیز، تقدیر به عمل آمد.