حالا باوجوداین، چاره کار برای بهره برداری بهتر از این معادن چیست؟ آن طور که علی اکبر لبافی به شهرآرا می گوید: محیط زیست مکلف می کند که کارخانه های فراوری در کنار این معادن باشند، برای رفع این مشکل دو پیشنهاد در شورا مطرح شده بود؛ یکی احداث یک کارخانه در مکانی نزدیک به چند معدن و دوم استفاده از کارخانه های سیار که با وجود اتفاق نظر همه دستگاه ها، محیط زیست با اعلام ناتوانی در نظارت، این موارد را رد کرد. برای اینکه یک طرفه قضاوت نکرده باشیم، به سراغ سازمان محیط زیست استان رفتیم که باوجود پیگیری های متعدد به سؤال های ما پاسخی داده نشد.
ناتوانی یک دستگاه و هدررفت میلیاردها تومان
حدود هفت ماه پیش نیز رئیس دبیرخانه شورای گفت وگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی بر لزوم نیاز معادن استان به کارخانه های فراوری سیار و مطرح شدن این موضوع در شورای گفت وگو اشاره کرده بود. حالا لبافی بار دیگر با انتقاد از پاسخ سازمان محیط زیست مبنی بر ناتوانی در نظارت می گوید: باوجود صدور همه مجوزها و تأیید همه مراجع ذی ربط محیط زیست با همین یک جمله میلیاردها تومان و میلیون ها دلار را زیر خاک می برد، به هر شکل باید از منابع استان استفاده و با یکدیگر همکاری کنیم. نمی شود با ادعای یک دستگاه که نظارت بر واحد سیار مشکلاتی دارد، از این موقعیت گذشت و این میزان دارایی را زیر خاک گذاشت.
به گفته او طرح کارخانه سیار یا ایجاد یک کارخانه برای چند معدن می تواند علاوه بر افزایش بیش از 50درصدی ظرفیت تولید این معادن، بسیاری از معادن راکد را نیز فعال کند. لبافی ادامه می دهد: وقتی معادن ما کوچک هستند و خوراک چندماهه یک کارخانه را می دهند، نمی توان در کنار آن میلیاردها تومان برای فراوری سرمایه گذاری کرد، بنابراین آن دو راه پیشنهاد شد. محیط زیست باید با شرایط جدید خود را تطبیق دهد و اگر لازم است فرمول ها و راهکارهای جدید برای نظارت ایجاد کند.
توجیه ندارد
رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی مشهد نیز دراین باره به شهرآرا می گوید: زمانی احداث کارخانه توجیه دارد که معدن بیش از 10سال خوراک داشته باشد، ولی ما در استان معادنی داریم که میزان مواد معدنی آن ها برای کمتر از سه سال خوراک یک کارخانه را تأمین می کند که اصلا توجیه ندارد. بنابراین پیشنهاد کارخانه سیار را دادیم تا به عنوان مثال دو سال ذخیره یک معدن را فراوری و بعد به سراغ معدن بعدی بروند.
غلامرضا نازپرور با اشاره به اینکه بسیاری از معادن استان ما کوچک مقیاس هستند می افزاید: برخی معادن کوچک استان، حتی قابلیت صدور پروانه را ندارند و فقط به آن ها مجوز برداشت داده می شود. حدود 70درصد معادن پلی متال ما (معادنی که هم زمان چند کانی را در خود دارند مانند مس و طلا) کوچک هستند که ساخت کارخانه در کنار آن ها توجیه اقتصادی ندارد، اما می توان از واحدهای سیار استفاده کرد. مثلا یک سال ماده معدنی که خوراک دو ماه یک کارخانه است استخراج و دپو شود، سپس کارخانه سیار برود و فراوری انجام دهد.
به گفته او اگر این طرح انجام شود، قطعا آورده بسیار زیادی برای منطقه و حتی دولت به همراه دارد و باعث جذب سرمایه گذاران حوزه معدن و ایجاد اشتغال خواهد شد.
رئیس خانه معدن با اشاره به اهمیت جلوگیری از خام فروشی ادامه می دهد: در صورتی که فراوری سود نداشته باشد، سنگ به صورت خام فروخته می شود که در این مورد نیز باتوجه به اندازه معادن استان و کرایه های حمل از توجیه اقتصادی خارج می شود.
نازپرور در پاسخ به این سؤال که آیا کارخانه های سیار در دیگر استان ها وجود دارند؟ می گوید: بله، در دیگر نقاط کشور از این کارخانه ها استفاده می شود. اگر بتوانیم از طرح تجمیع چندکارخانه یا کارخانه سیار استفاده کنیم، به نفع محیط زیست نیز خواهد بود چون نظارت راحت تر و زیرساخت های فراوری بهتر فراهم می شود.
او همچنین درباره موضوع احداث شهرک تخصصی فراوری سنگ با توجه به وجود معادن سنگ متعدد در استان و همسایگی با افغانستان برای صادرات اضافه می کند: چندی پیش در حضور معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت تقاضا کردیم که باتوجه به شعار جلوگیری از خام فروشی، این همه سال یک شهرک تخصصی فراوری در استان ایجاد نشده است. بر این اساس قرار شد یا بخشی از شهرک کاویان یا شهرک شماره5 به این موضوع اختصاص داده شود، باوجوداین هنوز مصوبه ای دراین باره از سوی شرکت شهرک ها مطرح نشده است.
گفت وگوی ما با فعالان این حوزه نشان می دهد که در استان سیستان و بلوچستان پیش از سال1390 برای ذخایر آهن پلاسری (ذخایر مواد معدنی در خاک) از کارخانه های فراوری سیار استفاده می کردند. این ایده می تواند قیمت تمام شده را به شدت کاهش و رقابت پذیری را افزایش دهد.
