بعد از نوسانات ارزی سال 97 و چند نرخی شدن ارز، تعادل ارزی در تجارت کشور بر هم خورد، اختلاف نرخ ارز ترجیحی، نیمایی با بازار آزاد باعث شده برخی به روش های مختلف درصدد دوختن کیسه‌ای برای خود شوند که البته گروهی موفق شدند و راه چندساله را یک‌شبه رفتند، برخی هم نتوانستند یا طمع آن ها باعث شد حلقه قانون بر دستان و گردنشان بنشیند، در همین راستا دولت و بانک مرکزی بارها و بارها بخشنامه‌های مختلفی را تهیه و ابلاغ کرد که بعضی از این مصوبات خلع الساعه خشم فعالان و تجار را در پی داشت و برخی هم موفق بود و تاثیرات مثبتی بر تجارت و بازار گذاشت . یکی از این بخشنامه‌ها که در تابستان سال گذشته ابلاغ شد؛ بخشنامه مقابله با درخواست‌های غیرواقعی ارز بود؛ طبق این بخشنامه بخشی از سپرده ریالی واردکنندگان هنگام ثبت سفارش تخصیص ارز، مسدود خواهد شد. براین اساس، بانک موظف است در زمان ایجاد / تمدید گواهی ثبت آماری (بابت اصل و کارمزد) متناسب با زمان ایجاد و نوبت تمدید گواهی ثبت آماری به میزان مشخص، نسبت به مسدودسازی معادل ریالی مبلغ ارزی مورد درخواست به نرخ فروش حواله ارز مندرج در سامانه معاملات الکترونیکی ارز (ETS) در حساب‌های متقاضی نزد آن بانک به‌عنوان سپرده تخصیص ارز اقدام کند. واردکنندگان معتقدند دلیل اتخاذ این تصمیم آن است که فاصله نیما و بازار آزاد افزایش یافته و همین موضوع، سبب شده تا صادرکنندگان ارز خود را در نیما عرضه نکنند و شاهد تشکیل صف برای تخصیص ارز باشیم و حالا هدف از این تصمیم، از بین رفتن صفی است که برای تخصیص ارز تشکیل می‌شود. درعین‌حال برخی نیز بر این باورند که فاصله ارز نیما با ارز بازار آزاد، رانت جویان را برای استفاده از ارز ارزان‌تر به سمت سامانه نیما می‌کشاند و همین امر نیز صف تخصیص ایجاد می‌کند.البته بانک مرکزی هم منکر ایجاد این صف نیست و می‌گوید: پیشتر برای درخواست ارز، تنها لازم بود که فرد ثبت سفارش کند. این موضوع، تقاضاهای غیرواقعی را افزایش می‌داد و حال برای از بین بردن تقاضاهای غیرواقعی، این تصمیم اتخاذ شده است.
طبق این بخشنامه اگر واردکننده بخواهد برای دریافت ارز نیما، ثبت سفارش کند، بخشی از وجوه ریالی او مسدود خواهد شد. این وجه ریالی معادل درصدی از رقمی خواهد بود که واردکننده درخواست ارز کرده است. به‌این‌ترتیب، هنگام ایجاد گواهی ثبت آماری 5 درصد، در زمان تمدید اول 10 درصد و در زمان تمدید دوم نیز 15 درصد از سپرده شخص مسدود خواهد شد. همچنین به هنگام تمدید سوم و چهارم نیز به ترتیب 35 و 60 درصد از سپرده شخص بلوکه می‌شود. از زمان تمدید پنجم به بعد نیز کل سپرده مسدود خواهد شد.
بخشنامه‌ای که موردانتقاد شدید واحدهای تولیدی قرار گرفت
تولیدکنندگان معتقدند در شرایطی که واردات کالا و مواد اولیه تولید به دلیل تحریم‌ها سختی‌های زیادی دارد، دولت با مسدود کردن منابع تولیدکننده چوب لای چرخ تولید می‌گذارد. این گلایه‌ها بارها در کمیسیون‌های تخصصی اتاق بازرگانی استان و کشور و شورای گفت وگو مطرح شد و دولت وعده اصلاح آن را داد. سرانجام در نیمه اول آذر امسال بانک مرکزی بخشنامه خود را اصلاح و تولیدکننده را از مسدودسازی معادل ریالی مبلغ ارزی در حساب‌های متقاضی نزد بانک‌ها به‌عنوان سپرده تخصیص ارز که پیشتر 5 درصد بوده، معاف کرد؛ بخشنامه‌ای که قطعاً به سود تولیدکننده خواهد بود.
در شرایط فعلی نبود نقدینگی، مسدودسازی سپرده ضد تولید است
عبدا… یزدان بخش رئیس کمیسیون صنایع اتاق مشهد در گفت وگو با خراسان رضوی این اقدام را مثبت ارزیابی می‌کند و می‌گوید: در شرایط امروز که ما با فشردگی شدید موانع روبه رو هستیم، هرگونه رفع مانع یا گره‌گشایی، مثبت ارزیابی می‌شود. ما امروز با معضلات عدیده دست‌وپنجه نرم می‌کنیم؛ تحریم و مشکلات ارتباط برای تبادلات ارزی و کالایی، تورم شدید و رکود و نبود نقدینگی. در چنین شرایطی هرگونه مسدود کردن وجوه تولیدکننده به‌عنوان مانع تولید عمل می‌کند.
این صنعتگر شناخته‌شده استان می‌گوید: امروز یک واحد تولیدی به‌شدت به نقدینگی نیازمند است، دریافت منابع و تسهیلات دشوار است و تولیدکننده به منابع مالی خود احتیاج دارد و حتی در پرداخت دستمزدها با مشکل مواجه است. این که دولت در چنین شرایطی بخواهد بخشی از منابع مالی و سپرده‌های ریالی تولیدکننده را مسدود کند، ضد تولید است و تولیدکننده حتی برای خرید مواد اولیه از داخل کشور با مشکل مواجه و تولید قفل می‌شود.
یزدان بخش می‌افزاید: به تازگی اعلام شده بانک مرکزی تصمیم بخشنامه خود را اصلاح کرده و تولیدکننده برای ثبت سفارش در مرحله اول نیاز نیست 5 درصد سپرده ریالی خود را برای واردات مواد اولیه مسدود کند و این خبر خوبی است.
ارز نمی‌دهند، ولی سپرده ما را مسدود می‌کنند
بااین‌حال طبق بخشنامه بانک مرکزی هنوز هم موضوع مسدودسازی ریالی ادامه دارد و اگر واردکننده بخواهد سفارش خود را تمدید کند با مسدود شدن بخشی از سپرده ریالی مواجه خواهد شد. موضوعی که با تایید و انتقاد رئیس کمیسیون صنایع اتاق مشهد هم روبه رو شد. یزدان بخش می‌گوید: وقتی بنده تولیدکننده ثبت سفارش انجام می‌دهم به دلیل عدم تخصیص ارز ناچار می‌شوم درخواست خود را تمدید کنم که بارها این اتفاق رخ داده، اما مقصر این موضوع تولیدکننده نیست. طرف خارجی و کشور مقصد کالا و مواد اولیه به تعهدات خود عمل کرده و منتظر تخصیص ارز است که کالا ارسال شود، اما ارز تخصیص داده نمی‌شود و ناچار می‌شویم، درخواست را تمدید کنیم که مقصر این روند تولیدکننده نیست، اما بازهم سپرده ما مسدود می‌شود و این رفتار عجیب است.
این صنعتگر استان می‌گوید: دولت باید واحدهای تولیدی و واردکنندگان مواد اولیه را شناسنامه‌دار کند تا مشخص شود چه گروهی درخواست غیرواقعی دارند و چه گروهی واقعا برای تولید به مواد اولیه وارداتی نیاز دارند. این که همه با یک رفتار مواجه شویم، صحیح نیست و این رفتار ضد تولید است.
از اقدام بانک مرکزی استقبال می‌کنیم
فیروز ابراهیمی رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت استان اقدام بانک مرکزی در اصلاح بخشنامه سال گذشته را مثبت ارزیابی می‌کند و در گفت وگو با خراسان رضوی می‌گوید: هرچند مسدود شدن بخشی از منابع مالی و نقدینگی تولیدکننده آن هم در شرایط کنونی که کشور با خشکسالی مالی و ارزی روبه رو شده به ضرر واحدهای تولید است، اما این که بانک مرکزی بخشنامه خود را اصلاح کرده و در ثبت اولیه نیازی به مسدودسازی 5 درصد سپرده ریالی نیست، اقدام روبه‌جلو و حامی تولیدکننده است.
این صنعتگر استان می‌گوید: بر کسی پوشیده نیست که دولت در شرایط مالی و ارزی مطلوبی نیست و بنده تولیدکننده هم باید شرایط را درک کنم تا بتوانیم به کمک همدیگر از این بحران خارج شویم، هرچند بهتر است دولت، تولیدکننده را از دیگر بخش‌های واردکننده و تجار جدا کند و سپرده‌های ریالی تولیدکنندگان را که به‌شدت به منابع مالی خود نیازمند هستند، مسدود نکند و امیدواریم در گام‌های بعدی موضوع مسدودسازی برای تمدید درخواست‌ها هم برای تولیدکنندگان برداشته شود.
دولت ارز هم بدهد 3 ماه طول می‌کشد
رئیس اتحادیه واردکنندگان کالاهای اساسی و مواد اولیه و قطعات تولیدی استان اما در گفت وگو با خراسان رضوی مدعی است دولت ارزی بابت واردات نمی‌دهد که بخواهد الان آن را اصلاح کند. محمدحسین روشنک می‌گوید: هرچند این که بانک مرکزی 5 درصد ثبت سفارش اولیه را برای تولیدکننده حذف کرده است، اما باید پرسید مگر دولت به تولیدکننده ارز می‌دهد که بخواهد 5 درصد را نگیرد؟ شرایط الان به‌گونه‌ای است که برای دریافت ارز باید حداقل 3 ماه انتظار بکشیم.
این عضو هیئت رئیسه اتاق بازرگانی مشهد می‌افزاید: مشخصا بانک مرکزی تنها به کسانی که در برنامه‌های خود بانک مرکزی هستند، ارز می‌دهد و اصلاً ارزی به ما نمی دهد، چون ارز ندارد. اگر دولت بخواهد از تجارت و تولیدکننده حمایت کند باید شرایط را به دوران قبل تحریم بازگرداند که در آن زمان تولیدکننده 10 درصد سپرده ریالی را به دولت پرداخت می‌کرد و واردات کالا و مواد اولیه انجام می‌داد و در مراحل بعدی بقیه مطالبات دولت را پرداخت می‌کرد، اما الان ارزی وجود ندارد که دولت بدهد. بعد هم بابت تمدید، سپرده‌های ریالی تولیدکننده را مسدود می‌کنند.
در پایان باید اذعان کرد، اقدام بانک مرکزی برای رفع مسدودی 5 درصد سپرده ریالی واردات مواد اولیه صنایع اقدامی مثبت است و بدون شک در شرایط کنونی و دشواری های دولت برای تامین ارز باید به گونه ای مدیریت شود که شاهد سوءاستفاده از ارزهای ترجیحی که متعلق به بیت المال است، نباشیم، اما تولید کنندگان معمولا شناسنامه دار هستند و نباید تاخیر دولت در تامین ارز به پای تولید کننده تمام شود و رویه های قانونی و الزامی شرایط تحریمی کنونی نباید ضد تولید عمل کنند.
