وضعیت تورم مواد غذایی
آخرین آمار مرکز آمار ایران نشان می دهد که در یک سال اخیر، قیمت نان و غلات، ۶۳درصد، گوشت قرمز ۴۱درصد، لبنیات ۶۹درصد، روغن ۱۱۰درصد، قند و شکر ۶۰درصد افزایش یافته است؛ این در حالی است که حداقل دستمزد امسال کارگران ۵۷درصد برای حداقل بگیران و ۳۸درصد برای سایر سطوح افزایش یافته است. حقوق کارمندان هم امسال فقط ۱۰درصد افزایش یافت. بنابراین میزان افزایش دستمزد از میزان رشد قیمت مواد غذایی عقب مانده و همین موضوع سبب ایجاد فشار روی سبد مصرف خانوارهای مشهدی شده است.
کالاهای ذخیره کجاست؟
چه عاملی سبب شده است هزینه سبد مصرفی خانواده های مشهد در سه ماه اخیر جهش یابد؟ «اگر آب را از چاه ببندید، سه تا چهار ساعت طول می کشد تا آبی که در مسیر جاری بوده است، تمام شود. حالا سؤالم این است که چطور قیمت کالاهایی که ارز ترجیحی می گرفتند، یک دفعه در بازار افزایش یافت؟ مگر این طور نیست که دولت در اردیبهشت می گفت انبار کالاهای اساسی پر است؟ مشخص شود کالاهایی که با ارز ۴۲۰۰تومان وارد کشور شده بود، الان کجا هستند؟» این سخنان بخشی از صحبت های رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی خراسان رضوی با شهرآراست. محمدحسین روشنک که به سیاست های اجرا شده درزمینه تغییر قیمت کالاهای اساسی نقد جدی دارد، می گوید: معمولا هفت ماه زمان می برد تا یک کالا از زمان ثبت سفارش وارد کشور شود و به دست مصرف کننده نهایی برسد؛ این یعنی یک بار در سال ثبت سفارش کالا برای واردات امکان پذیر است. تخصیص ارز ۴۲۰۰تومانی برای واردات کالاهایی مانند روغن و نهاده های دامی در اردیبهشت ماه حذف شد؛ اگر همان زمان هم ثبت سفارش با قیمت ارز جدید صورت گرفته است، با توجه به موجودی بازار، تأثیر خود را بر بازار کالاهای اساسی، باید یک سال بعد و دست کم هشت ماه بعد نشان می داد. به عبارتی، روند توزیع اقلام اساسی با ارز جدید باید از دی ماه به بعد، در بازار ملموس می شد، اما نه تنها این موضوع محقق نشد، بلکه از فردای روز حذف ارز ترجیحی، اقلام اساسی در بازار براساس ارز نیمایی محاسبه شد. حالا سؤال اینجاست کالاهایی که پیش از این با ارز ترجیحی وارد کشور شده بودند، اکنون کجا هستند؟ وزیر جهاد کشاورزی در این باره باید پاسخ گو باشد.
گران فروشی پنهان
چندی پیش اعلام شد قیمت جهانی غلات و دانه های روغنی که هم زمان با بحران اوکراین افزایش یافت، حالا رو به کاهش گذاشته است و درنتیجه قیمت روغن در بازار داخلی کاهش خواهد یافت. در همین راستا مهدی برادران، معاون صنایع داخلی وزارت صمت، از کاهش ۱۰ تا ۲۵درصدی قیمت انواع روغن مایع و جامد خبر داده است. گزارش های میدانی شهرآرا از بازار مصلی و چهارراه میدان بار مشهد نشان می دهد که قیمت روغن در بازار مشهد نیز کاهش یافته است. برای نمونه یک حلب روغن ۵ کیلویی که تا پیش از این، ۴۰۶هزار تومان بود، اکنون ۳۵۰هزار تومان عرضه می شود.
قیمت روغن در بازار در شرایطی ۱۰ تا ۲۵درصد کاهش یافته که قیمت این کالای اساسی در تیر سال جاری نسبت به سال گذشته ۳۰۰درصد افزایش یافته است. رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی خراسان رضوی، به سیاست اعلام کاهش قیمت روغن انتقاد جدی دارد و می گوید: چرا باید روغن هایی را که با ارز ترجیحی وارد کشور شده اند، با قیمت ارز نیمایی محاسبه کنیم و به مردم بدهیم؟ اگر هم در اسفند، گرانی در بازار جهانی صورت گرفته است، تا این کالاها وارد کشور شود، هفت ماه زمان می برد.
برای بررسی ادعای این فعال اقتصادی، میزان واردات روغن در سال گذشته را بررسی کردیم. آمار مرکز اطلاع رسانی بازرگانی دولتی ایران نشان می دهد در سال گذشته، ۷ میلیون و ۷۵ هزار تن گندم به ارزش ۲ میلیارد و ۴۸۶ میلیون دلار و یک میلیون و ۹۸۳ هزار تن روغن خام به ارزش ۲ میلیارد و ۷۴۰ میلیون دلار وارد کشور شده است. مجموع واردات این دو کالای استراتژیک در سال ۱۴۰۰، از نظر ارزش جمعا ۵ میلیارد و ۲۲۶ میلیون دلار و از نظر وزن مجموعا ۹ میلیون و ۵۸ هزار تن بوده است و بین محصولات کشاورزی، بعد از ذرت دامی به ترتیب روغن خام و گندم، بیشترین ارز خروجی از کشور را برای واردات به خود اختصاص داده بودند.
وضعیت بازار مرغ
بعد از اردیبهشت، دولت اقدام به عرضه نهاده های دامی به نرخ آزاد به تولیدکنندگان مرغ، تخم مرغ و دام کرد. با توجه به اینکه ۷۰درصد از هزینه تمام شده تولید مربوط به تأمین نهاده هاست، حذف ارز ترجیحی سبب شده است هزینه تمام شده تولید، افزایش چشمگیری یابد. برای نمونه، حبیب اسدا…نژاد، مدیرعامل اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی، گفته است که مرغ زنده در بازار حدود ۳۰هزار تومان خریداری می شود؛ این بدان معناست که تولیدکنندگان روی هر کیلو مرغ ۱۵هزار تومان ضرر می دهند، درحالی که قیمت واقعی مرغ زنده بدون احتساب سود برای تولیدکنندگان ۴۵هزار تومان و با احتساب سود اندک ۴۹هزار تومان است.گرانی مرغ در بازار سبب شده است هر کیلوگرم مرغ در خیابان استقلال مشهد بین ۵۲ تا ۵۵هزار تومان و زیر قیمت مصوب ( ۵۹هزار و ۸۰۰تومان) عرضه شود. بسیاری از عرضه کنندگان مرغ در این خیابان معتقدند که از اردیبهشت تاکنون میزان فروش آن ها دست کم ۲۰تا ۳۰درصد کاهش یافته است. این آمارها نشان می دهد که اکنون وضعیت بازار به گونه ای است که هم تولید کننده و هم مصرف کننده در حال زیان هستند.
بازار گوشت
اما وضعیت آشفته فقط درخصوص مرغ نیست و تولید و عرضه گوشت قرمز هم دچار مشکلات بسیار است. مدیرعامل اتحادیه دامداران خراسان رضوی با اشاره به گرانی نهاده های دامی می گوید: نهاده های دامی مورد نیاز تولید کنندگان نسبت به قبل از حذف ارز ترجیحی بیش از پنج برابر افزایش یافته، این در حالی است که قیمت گوشت در بازار تقریبا با قبل از تغییر ارز ترجیحی تفاوتی نکرده است. این موضوع سبب شده است دامداران تحت فشار باشند. مجید مهدوی می افزاید: یک محاسبه سرانگشتی نشان می دهد که تولید هر کیلوگرم گوشت ۸ تا ۹کیلو گرم جو نیاز دارد؛ وقتی هزینه تهیه این مقدار جو را در کنار سایر هزینه ها بگذارید، متوجه می شوید که دامداران در حال ضرر هستند.
کالاهای اساسی در سه ماه اخیر دچار رشد قیمت شده است، حال آنکه با توجه به وجود ذخایر زیاد این کالاها و نهاده های دامی در انبارهای کشور، قیمت ارزاق عمومی باید به صورت مدیریت شده اصلاح می شد تا تولید کنندگان و مصرف کنندگان دچار شوک نشوند.
