در چهلمین گزارش از این سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی»، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه‌شده و آخرین روندها و پیش‌بینی‌های اقتصادی تهیه‌شده توسط بزرگ‌ترین نهادهای اقتصادی بین‌المللی، در قالب داده‌های تازه مورد واکاوی قرارگرفته‌اند.

در بخش تحولات جهانی این گزارش، لایحه ۳۷۰ میلیارد دلاری آمریکا برای مقابله با تغییرات اقلیمی موردتوجه قرار گرفته است. قانون کاهش تورم سنای ایالات‌متحده در آستانه تبدیل شدن به مهم‌ترین قانون مقابله با تغییرات اقلیمی در تاریخ ایالات‌متحده است. هدف این لایحه، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تا حدود ۴۰ درصد تا سال ۲۰۳۰ و کاهش هزینه‌های انرژی برای شهروندان آمریکایی است.

سایر تحولات این بخش را می‌توان از پیامدهای بحران اوکراین دانست. سفیر چین در روسیه اخیراً از ۲۰۰ میلیارد دلار تجارت چین و روسیه در سال ۲۰۲۲ سخن گفته است. او اعلام کرده است که با توجه به روند رشد روابط تجاری دو کشور، انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۲، حجم تجارت به رکورد تاریخی ۲۰۰ میلیارد دلار افزایش یابد.

در تحولی دیگر دولت روسیه طرح توسعه جدیدی برای مسیر حمل‌ونقلی قطب شمال (NSR) را تصویب کرده است. تحریم‌های غرب علیه روسیه و اختلال گسترده در مسیرهای سنتی حمل‌ونقل و تجارت روسیه، این کشور را بیش‌ازپیش به‌سوی مسیر قطب شمال سوق داده است. این پروژه سه هدف کلیدی را دنبال می‌کند: تبدیل‌شدن به مسیر کلیدی حمل‌ونقل انرژی در راستای صادرات هیدروکربن‌ها و سایر منابع طبیعی قطب شمال روسیه، توسعه زیرساخت‌های موردنیاز بنادر و «نقاط رشد اقتصادی» جدید منطقه قطب شمال روسیه و انتقال سالانه ۸۰ میلیون تن کالا از این مسیر از سال ۲۰۲۴ به بعد.

در تحولات منطقه‌ای، امضای موافقت‌نامه تجارت ترجیحی میان ترکیه و پاکستان از جمله رویدادهای مهم منطقه است. بر مبنای گزارش‌های رسانه‌ای، در این توافق، ترکیه امتیازاتی را برای ۲۶۱ کد تعرفه به پاکستان ارائه کرده است که شامل اقلام کلیدی موردعلاقه صادرکنندگان پاکستان در بخش کشاورزی و صنعتی است. هدف‌گذاری ترکیه و روسیه برای توسعه همکاری اقتصادی و افزایش حجم تجارت دوجانبه به ۱۰۰ میلیارد دلار نیز شایان توجه بیشتری است. عربستان نیز در تحولات منطقه حضور پررنگی داشته است. کمک این کشور به اقتصاد بحران‌زده پاکستان، سرمایه‌گذاری‌های جدید عربستان در مصر و تفاهم ۱۲ میلیارد دلاری ازبکستان و عربستان از جمله اقدامات این کشور برای نقش‌آفرینی بیشتر در منطقه است.

در این میان، خبر کمک کره شمالی به بازسازی صنایع سوریه با شگفتی همراه بود. با توجه به مشکلات کشور کره شمالی در توانمندی این کشور برای بازسازی صنایع سوریه تردیدهای جدی وجود دارد. البته این امکان وجود دارد که کره شمالی در تعامل با چین و برای کاهش ریسک شرکت‌های چینی در این روند نقش‌آفرینی کند.

همچنین سوریه و عراق از تشکیل شورای تجاری مشترک خبر دادند. وزارت اقتصاد و تجارت خارجی سوریه اعلام کرد که هدف این شورا بهبود روابط بین دو کشور و بخش خصوصی آنها در زمینه‌های تجارت، سرمایه‌گذاری، صنعت، کشاورزی و گردشگری است.

در بخش داده‌های تازه، رشد شتابان تجارت خارجی چین مورد بررسی قرار گرفته است. اجرایی شدن موافقت‌نامه جامع همکاری اقتصادی منطقه‌ای به‌عنوان مهم‌ترین موافقت‌نامه تجارت آزاد در جهان از ابتدای سال ۲۰۲۲ به‌عنوان یکی از دلایل کلیدی این رشد برشمرده شده است. توافقنامه جامع همکاری اقتصادی منطقه‌ای – بزرگ‌ترین قرارداد تجارت آزاد جهان – بین ۱۰ کشور عضو آسه آن به‌اضافه چین، ژاپن، کره جنوبی، استرالیا و نیوزلند – در اولین روز سال ۲۰۲۲ به اجرا درآمد و تأثیرات مهمی در توسعه تجارت خارجی چین داشته است. کمک ۴,۵ میلیارد دلاری بانک جهانی به اوکراین و سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیون دلاری شرکت کشتیرانی دانمارکی مرسک در کانال سوئز از دیگر خبرهای این حوزه است.

مرکز پژوهش‌های اتاق ایران تهیه و انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش‌ها مسائل مهم روز از منظر تأثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.

متن کامل چهلمین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را اینجا بخوانید.