مشهد، محور توسعه تجارت ایران و تاجیکستان

تاجیکستان، اولین مقصد رئیس‌جمهور به کشورهای حوزه اوراسیاست. سفر دکتر مسعود پزشکیان روز چهارشنبه آغاز شد و یکی از ویژگی‌های آن، همراهی یک هیئت بزرگ تجاری با رئیس‌جمهور است. همین موضوع بهانه‌ای برای نوشتن این گزارش درباره ظرفیت‌های اقتصادی این کشور به‌ویژه برای خراسان رضوی شد.
استان ما نقشی کلیدی در تجارت ایران با تاجیکستان ایفا می‌کند. چرا؟ برخی دلایل ازجمله اشتراکات فرهنگی و زبانی به‌دلیل مجاورت با کشورهای آسیای میانه را می‌توان به همه کشور تعمیم داد، اما جایگاه جغرافیایی خراسان رضوی، موقعیت این استان را در ارتباط با کشورهای آسیای میانه از جمله تاجیکستان، ویژه کرده است.
خراسان‌رضوی ظرفیت‌های متعددی برای برقراری مراودات اقتصادی با تاجیکستان دارد، به‌ویژه مشهد با امکانات پیشرفته پزشکی و حضور گردشگران متعدد از تاجیکستان، ظرفیت چشمگیری در حوزه گردشگری سلامت دارد. این زمینه می‌تواند روابط اقتصادی دو کشور را فراتر از تجارت سنتی گسترش دهد.
همچنین این استان با تولید محصولات متنوع صنعتی و کشاورزی، از جمله مواد غذایی، مصالح ساختمانی و تجهیزات صنعتی، ظرفیت تأمین نیازهای بازار تاجیکستان را دارد. همچنین تاجیکستان می‌تواند مواد اولیه‌ای چون پنبه و میوه‌های خاص را برای صنایع تبدیلی در خراسان رضوی تأمین کند.
بنابراین به‌واسطه موقعیت جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی خاص خود، نه‌تنها نقش محوری در تجارت با تاجیکستان ایفا می‌کند، بلکه می‌تواند الگویی برای گسترش روابط اقتصادی ایران با کشورهای آسیای میانه باشد. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های این استان و تقویت دیپلماسی اقتصادی می‌تواند سهم خراسان رضوی را در تعاملات منطقه‌ای به‌طور چشمگیری افزایش دهد.
تاجیکستان، یکی از کشورهای عضو اکو و در همسایگی چند کشور مهم آسیایی قرار دارد. این کشور از جنوب به افغانستان، از شرق به چین، از غرب به ازبکستان و از شمال به قرقیزستان هم‌جوار است. باتوجه‌به این موقعیت، فعالان اقتصادی تاجیکستان را دروازه‌ای به آسیای میانه می‌دانند.
باتوجه‌به اینکه خراسان رضوی به‌عنوان دروازه شمال‌شرقی ایران، مسیر مهمی برای دسترسی به کشورهای آسیای میانه از جمله تاجیکستان به شمار می‌آید، موقعیت جغرافیایی این استان امکان دسترسی به بازارهای منطقه را از طریق کریدورهای ریلی و جاده‌ای فراهم می‌کند.
بر این اساس مشهد، با بهره‌گیری از شبکه حمل‌ونقل پیشرفته، از جمله راه‌آهن و مسیرهای جاده‌ای به‌عنوان مرکز مهم ترانزیتی در تجارت با تاجیکستان است. بنابراین پروژه‌های توسعه‌ای در بخش زیرساخت‌ها می‌تواند این نقش را تقویت کند که باید به آن نگاه ویژه ملی داشت.

78درصد؛ سهم استان از صادرات به تاجیکستان  
صادرات کشور در 9ماه امسال به تاجیکستان حدود 203میلیون دلار بوده است. کالاهای صادراتی به این مقصد بیشتر کالاهای معدنی، فلزی، شیمیایی، صنایع غذایی و بسته‌بندی هستند. نکته مهم اینکه حدود 78درصد صادرات به تاجیکستان، یعنی حدود 158میلیون و 647هزار دلار از سه مرز لطف‌آباد، مشهد و منطقه آزاد اقتصادی سرخس در خراسان رضوی بوده است.
سهم صادرات به این کشور نسبت به مجموع صادرات استان نیز درخور توجه است. براین اساس حدود 10درصد ارزش دلاری کل صادرات استان به تاجیکستان بوده است.
در آن سوی تراز تجاری، میزان کل واردات از تاجیکستان به ایران بیش از 58میلیون دلار بوده که بیش از 48میلیون دلار آن از مرزهای خراسان رضوی انجام شده است.

  هدف‌گذاری برای مبادلات تجاری 700میلیون دلار  
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی خراسان رضوی، با تأکید بر اهمیت گسترش روابط اقتصادی ایران و تاجیکستان گفت: تاجیکستان، به‌عنوان یکی از همسایگان فرهنگی و تاریخی ایران و از کشورهای فارسی‌زبان آسیای میانه، ظرفیت‌های منحصربه‌فردی برای توسعه همکاری‌های تجاری و اقتصادی با کشورمان دارد. او گفت: وجود اشتراکات عمیق زبانی، دینی و فرهنگی بین دو ملت و همچنین موقعیت جغرافیایی ویژه تاجیکستان به‌عنوان پلی میان ایران و بازار آسیای میانه، فرصت‌های ارزشمندی برای تقویت این تعاملات فراهم کرده است. بر این اساس توسعه مسیرهای ترانزیتی به‌ویژه کریدورهای جاده‌ای و ریلی می‌تواند دسترسی به بازارهای منطقه را بهبود بخشد.
محمدرضا توکلی‌زاده با اشاره به لزوم بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها افزود: اگر این فرصت‌ها به‌درستی بررسی و برنامه‌ریزی شود، می‌تواند دریچه‌های جدیدی در تعاملات اقتصادی دو طرف باز کند. او گفت: طراحی و اجرای راهبردهای مناسب، نه‌تنها منافع مشترک ایران و تاجیکستان را تأمین می‌کند، بلکه موجب تقویت همکاری‌های دوجانبه بر اساس اشتراکات فرهنگی و تاریخی خواهد شد.
وی با توضیح برخی مزایای تجاری تاجیکستان به مواردی چون هم‌زبانی و فرهنگ مشترک، موقعیت استراتژیک این کشور و نیازهای اقتصادی مکمل آن اشاره و اظهار کرد: زبان فارسی تاجیکی و فرهنگ نزدیک دو کشور، زمینه بسیار خوبی برای توسعه سرمایه‌گذاری و همکاری‌های اقتصادی ایجاد کرده است. به گفته او، این اشتراکات می‌تواند مذاکرات تجاری را ساده‌تر کرده و اعتماد بیشتری میان فعالان اقتصادی دو کشور به وجود آورد.
رئیس اتاق بازرگانی استان با اشاره به روند روبه‌رشد مبادلات تجاری ایران و تاجیکستان در سال‌های اخیر، گفت: تبادلات تجاری دو کشور که پنج سال قبل تنها ۵۷میلیون دلار بود، سال گذشته به حدود ۲۷۰میلیون دلار رسید. او افزود: هدف‌گذاری جدید برای رسیدن به ۷۰۰میلیون دلار میان مقامات دو کشور جریان دارد که نشان‌دهنده ظرفیت‌های بالای همکاری اقتصادی موجود است.
توکلی‌زاده درباره اعزام هیئت اقتصادی ایران به تاجیکستان هم توضیح داد: هم‌زمان با سفر رئیس‌جمهوری به این کشور، از ۲۵ تا ۲۷دی‌ماه، هیئتی اقتصادی از نمایندگان بخش خصوصی ایران به تاجیکستان سفر خواهند کرد. او این سفر را فرصتی بی‌نظیر برای گفت‌وگوهای مستقیم میان فعالان اقتصادی دو کشور دانست و اضافه کرد: این اقدام می‌تواند فصل جدیدی از همکاری‌های راهبردی و تعاملات اقتصادی ایران و تاجیکستان را رقم بزند.