بر اساس آمارهای موجود مقایسه آمار چهار ماه اول سال آبی جاری با پنج سال قبل از آن حاکی از آن است که مجموع جریان آب ورودی به مخازن سدهای استان در ۱۲۰ روز گذشته معادل ۱۵.۸ میلیون متر مکعب بوده که این حجم از میانگین پنج سال مذکور در بازه زمانی مشابه حدود ۶۳ درصد کمتر است و در ابتدای دی امسال حجم ذخیره آب سدهای استان ۱۹ درصد بوده است.
خشکسالی و کمبود آب از جمله معضلاتی است که نباید نادیده گرفته شود و این مساله تبعات زیادی به همراه خواهد داشت. در واقع خشکسالی تنها به محیط زیست آسیب نمی‌زند بلکه تاثیرات آن بر زندگی اجتماعی انسان‌ها نیز اثرگذار است و می‌تواند باعث بروز مشکلات بی‌شمار در زمینه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و… شود.
دکتر کامران داوری، رئیس پژوهشکده آب و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد، در اولین برنامه از سلسله نشست‌های «وضعیت آینده آب در خراسان رضوی و ایران» اظهار کرد: با توجه به اقلیم استان، آب زیرزمینی منبع اصلی تامین آب خراسان رضوی است. هم‌اکنون بیش از ۷۰ درصد از نیازهای استان از طریق آب زیرزمینی تامین می‌شود. در گذشته‌های دور نیز برداشت آب از طریق قنوات، چشمه‌ها یا نشت آب سفره‌ها به آب‌های زیرزمینی انجام می‌شد.
وی افزود: البته این جریان‌ها تابع شرایط آب‌وهوایی بوده و در صورت بروز خشکسالی، قنات‌ها، چشمه‌ها و آب‌های زیرزمینی خشک می‌شده است. با ورود پمپ‌های آب از ۸۰ سال گذشته تاکنون برداشت آب موجب شده که به تدریج آب سفره‌ها به صورت آشکار افت پیدا کند. ما بی‌توجه به این افت به برداشت‌ها ادامه داده در نتیجه افت کمی و کیفی سفره‌های آب زیرزمینی رخ داده است.
رئیس پژوهشکده آب و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: صحیح آن است که آب‌های زیرزمینی در تراز معینی باقی و کیفیت آن ثابت بماند تا ما و نسل‌های آینده بتوانیم از این منابع استفاده کنیم. متوسط کسری آب مخازن آب زیرزمینی خراسان رضوی از سال ۶۵ تا سال ۱۴۰۰ حدود یک میلیارد متر مکعب برای استان بوده و اکنون به حدود ۷۰۰ میلیون متر مکعب کاهش پیدا کرده اما سفره‌های آب زیرزمینی همچنان در حال پایین آمدن هستند و کیفیت آب نیز به شدت کاهش پیدا کرده است.
داوری با بیان اینکه یکی از عوامل دخیل در افت سطح و کیفیت آب‌های زیرزمینی مدیریت نامطلوب است، عنوان کرد: سال ۱۳۴۷ که برداشت از آب‌های زیرزمینی در خراسان رضوی ممنوع شد، حدود ۱۵۰۰ حلقه چاه در دشت مشهد وجود داشت و در حال حاضر این تعداد چاه‌ها به ۷۰۰۰ عدد رسیده است. این اعداد تنها شامل حلقه‌های چاه مجاز بوده و با احتساب حلقه‌های چاه غیر مجاز این عدد بزرگتر خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه افزایش جمعیت و تقاضا برای آب یکی دیگر از عوامل دخیل در سقوط سطح و کیفیت آب‌های زیرزمینی است که مدیریت نشده، خاطرنشان کرد: عامل بعدی این سقوط، تغییر اقلیم با سرعت زیاد طی سال‌های گذشته است. طی این سال‌ها زمستان‌های گرم یا زمستان‌های سرد بدون بارش به وجود آمد و اگر سالی نیز مانند سال‌های ۹۷ و ۹۸ پرآب باشد، سال‌های پرآبی با شدت بالاست و آبی که از این طریق تامین می‌شود، در دسترس ما نمی‌ماند بلکه از حوضه خارج می‌شود.
عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: افزایش دما سهم تبخیر را افزایش داده و این موضوع باعث شده در نهایت سهم تجدیدپذیری آب کاهش پیدا کند و این روند در حال استمرار است. طبق پیش‌بینی‌ها تا پایان سده جاری میلادی یعنی تا سال ۲۱۰۰ همچنان افزایش دما را تجربه خواهیم کرد و خراسان رضوی افزایش دمای بیشتری از متوسط گرمای جهان دارد. طبق شاخص فقر آبی در بازه صفر(فقر مطلق آبی) تا ۱۰۰ (امنیت کامل آبی) برای شهرستان‌های استان، تنها شهرستان بینالود نزدیک ۵۰ درصد بوده و بقیه شهرستان‌ها پایین‌تر از ۵۰ درصد است. این یعنی استان با فقر آبی جدی روبه‌رو است. این شاخص هشدار می‌دهد ما با بحران‌های شدیدی روبه‌رو هستیم و خواهیم بود.
داوری اضافه کرد: اگر این شرایط ادامه پیدا کند ما در نهایت زیستگاه خود یعنی خراسان رضوی را از لحاظ آبی، خاکی، تنوع زندگی در این زیستگاه، جانوران و گیاهان به تدریج از دست می‌دهیم. از دست دادن این ظرفیت زیستی به معنای سخت شدن زندگی در این مکان است. در صورتی که در حال حاضر در مجاورت ما یک اقلیم سالم وجود دارد اما با پرداختن بیشتر به این اقلیم جای بهبود و بازگشت وجود دارد.
