آخرین آمارهای تفکیکی از واردات ایران در 10ماهه نخست سال‌جاری تغییر قابل‌توجهی با ماه‌های قبلی را نشان نمی‌دهد. براساس آمارها، لیست 10کشور اول از نظر ارزش واردات ثابت مانده و همچنان سه مبدا اصلی واردات کشور سهم عمده‌ای در تامین نیازهای وارداتی ایران دارند؛ امارات، چین و ترکیه، مجموعا بیش از 70درصد از ارزش واردات ایران را به خود اختصاص داده‌اند و 86درصد واردات ایران تنها از 10 کشور تامین می‌شود. نکته حائزاهمیت دیگر آن است که در بین اقلام اصلی وارداتی، ارزش و وزن واردات برخی کالاهای اساسی همچون برنج، گندم و شکر کاهش قابل‌توجهی را نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته تجربه‌کرده که احتمالا به دلیل سیاست‌های حمایتی دولت از تولیدات داخلی کشاورزی بوده‌است.
افزایش قابل‌توجه در واردات طلا از دیگر تغییرات آمار سال‌جاری است. درحالی‌که در سال1401، واردات طلا رقمی نزدیک به صفر بوده، در سال‌جاری از نظر ارزش چهارمین کالای وارداتی ایران محسوب می‌شود. واردات بیش از 1.5میلیارد دلاری طلا را می‌توان در راستای سیاست جدید دولت ارزیابی کرد. بر اساس این سیاست، امکان رفع تعهد ارزی صادرکنندگان به وسیله طلا امکان‌پذیر شد.
به‌طور کلی سیاست دولت، ثبات در قیمت کالاهای اساسی از طریق واردات است که با توجه به آمارهای تورم کالاهای خوراکی به‌نظر می‌رسد، در دستیابی به این مهم چندان توفیق نداشته‌است.
نمای کلی واردات
آمار 10ماهه سال1402، رشد 11.6درصدی در ارزش و 5.8درصدی در وزن واردات را نشان می‌دهد. در این مدت مجموعا 32میلیون و 683هزار تن کالا به ارزش 54میلیارد و 359میلیون دلار وارد کشور شده، درحالی‌که این رقم برای 10ماهه نخست سال1401 معادل 48میلیارد و 714میلیون دلار محاسبه شده‌است. همچنین در مدت زمان مذکور ارزش هر واحد کالا 5درصد رشد داشته و به رقم 1663دلار به ازای هر‌تن رسیده‌است.
بر اساس آمارها، سهم بخش صنعت از واردات 10ماهه نخست امسال، 67درصد، بخش کشاورزی 20درصد، بخش صنعت و صنایع معدنی 10درصد و سهم محصولات پتروشیمی و پایه نفتی معادل 3درصد بوده‌است. در این مدت 36میلیارد و 216میلیون دلار کالاهای صنعتی، 10میلیارد و 922میلیون دلار محصولات کشاورزی و 5میلیارد و 587میلیون دلار کالاهای مربوط به معدن و صنایع معدنی وارد کشور شده‌است.
در بین بخش‌های مختلف محصولات پتروشیمی و پایه نفتی، با 27درصد، بیشترین رشد در وزن واردات را تجربه‌کرده و از نظر ارزش، واردات کالاهای معدنی و صنایع معدنی با رشد 46درصدی بیشترین افزایش نسبت به 10ماهه 1401 را نشان می‌دهد.
همچنین تا پایان دی ماه، ارزش هر‌تن کالای وارداتی در بخش صنعت و بخش معدن و صنایع معدنی به ترتیب 9 و 18درصد رشد و در بخش کشاورزی و بخش پتروشیمی و پایه نفتی به ترتیب 10 و 19درصد افت را نسبت به مدت مشابه سال‌قبل نشان می‌دهد.
کالاهای عمده وارداتی
مجموع ارزش 20 قلم اصلی وارداتی در 10ماهه نخست سال‌جاری، سهمی در حدود 35درصد از کل ارزش واردات دارد. ذرت دامی، تلفن‌های هوشمند و دانه سویای تراریخته، جایگاه‌های اول تا سوم را از نظر ارزش واردات به خود اختصاص داده‌اند. در مدت مذکور 3میلیارد و 195میلیون دلار ذرت دامی، 2میلیارد و 285میلیون دلار تلفن هوشمند و یک‌میلیارد و 668میلیون دلار دانه سویای تراریخته وارد کشور شده‌است. پس از این اقلام، طلای خام با ارزش
یک‌میلیارد و 576میلیون دلار، «قطعات منفصله برای تولید اتومبیل با ساخت داخل 14 تا 30درصد» با یک‌میلیارد و 315میلیون دلار و برنج با یک‌میلیارد و 60میلیون دلار در جایگاه‌های بعدی مهم‌ترین کالاهای وارداتی قرار می‌گیرند.
در بین 20 قلم اول وارداتی، «تراکتور با موتور پیستونی» با 192درصد، «قطعات منفصله برای تولید اتومبیل با ساخت داخل 14 تا 30درصد» با 106درصد، «موتورسیکلت با ساخت داخل 20 تا 40درصد» با 85درصد و «قطعات منفصله برای تولید وانت با تولید داخل 61درصد و بیشتر» با 80درصد، بیشترین رشد در ارزش واردات را تجربه کرده‌اند. در این بین باید واردات طلا را نیز درنظر گرفت که در سال1401 رقم ناچیزی بوده، اما در سال‌جاری رشد قابل‌توجهی داشته‌است.
در مقابل، در بین 20 قلم اصلی، شکر با 50درصد، برنج با 44درصد و گندم معمولی با 36درصد، بیشترین افت در ارزش واردات را تجربه کرده‌اند.
مبادی اصلی وارداتی
جزئیات آمارها نشان می‌دهد که همچون ماه‌های گذشته، رنکینگ مبادی اصلی وارداتی ایران در پایان دی ماه تغییری را شاهد نبوده‌است. بر این اساس، همچنان امارات مهم‌ترین مبدا واردات ایران محسوب می‌شود و چین، ترکیه، آلمان و هند در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.
روسیه، انگلستان، هلند و سوئیس و عمان نیز دیگر مبادی وارداتی مهم برای ایران هستند. تا پایان دهمین ماه سال‌جاری 11میلیون و 160هزار‌تن کالا به ارزش 17میلیارد و 71میلیون دلار کالا از مبدا امارات وارد کشور شده که بیانگر سهم 31.4درصدی این کشور از واردات ایران است. در 10 ماه نخست امسال واردات از امارات، از نظر وزنی یک‌درصد و از نظر ارزشی 14درصد نسبت به سال‌گذشته افزایش داشته‌است.
همچنین در مدت مذکور، 4میلیون و 691هزار‌تن کالا به ارزش 15میلیارد و 210میلیون دلار از چین به مقصد ایران ارسال شده‌است؛ به این ترتیب چین سهم 28درصدی از کل ارزش واردات ایران دارد.
ترکیه، سومین مبدا مهم وارداتی ایران، با صادرات 3میلیون و 546هزار تن کالا به ارزش 6میلیارد و 28میلیون دلار، سهم 11.1درصدی در واردات ایران دارد.
آمارها نشان می‌دهد که وزن واردات از چین و ترکیه به ترتیب 29 و 17درصد و ارزش واردات از این دو کشور به ترتیب 20 و 19درصد رشد داشته‌است، در نتیجه مجموعا بیش از 70درصد ارزش کالاهای وارداتی ایران از مبدا سه کشور امارات، چین و ترکیه، وارد کشور شده‌است.
مانند ماه‌های گذشته، در لیست 10مبدا اصلی وارداتی ایران، نام 4کشور اروپایی مشاهده می‌شود. در بین این کشورها آلمان با صادرات یک‌میلیارد و 746میلیون دلار کالا به ایران، سهم بیشتری در واردات ایران دارد، پس از آلمان، انگلستان با 943میلیون دلار، هلند با 893میلیون دلار و سوئیس با 856میلیون دلار صادرات به ایران، دیگر مبادی اروپایی مهم برای ایران محسوب می‌شوند. در بین 10مبدا اصلی، واردات ایران از 7 مبدا از نظر ارزشی رشد داشته‌است. همچنین ارزش واردات از انگلستان در 10ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته تغییری نداشته و ارزش واردات از هند و سوئیس به ترتیب 33 و 16درصد افت کرده‌است.
اقلام وارداتی از کشورها
بررسی آمار اقلام وارداتی از مبادی اصلی، بیانگر نکات مهمی است؛ به‌طور کلی سهم یک کالا از مجموع ارزش واردات از کشورها قابل‌توجه است. آمار واردات از امارات سهم 22درصدی کالاهای «صنایع برق و الکترونیک» و آمار واردات از چین سهم 33درصدی «خودرو و نیروی‌محرکه» را نشان می‌دهد.
اقلام وارداتی از ترکیه تنوع بیشتری دارد؛ از مجموع ارزش واردات ایران از ترکیه، 14درصد مربوط به صنایع غذایی، 13درصد مربوط به «خودرو و نیروی‌محرکه»، 9درصد «سنگ‌ها و فلزات گرانبها و نیمه گرانبها» و 8درصد در رابطه با واردات غلات بوده‌است.
واردات از آلمان، مهم‌ترین شریک اروپایی ایران، بیشتر شامل ماشین‌آلات و تجهیزات می‌شود؛ 40درصد واردات از این کشور مربوط به این بخش است و «خودرو و نیروی‌محرکه» و «صنایع برق و الکترونیک» به ترتیب سهمی 9 و 8درصدی در ارزش واردات دارند.
غلات، کالای اصلی وارداتی ایران از سه کشور است. سهم غلات در ارزش واردات ایران از هند 43درصد، از روسیه 63درصد و از انگلستان 64درصد محاسبه شده‌است.
در نهایت با تحلیل داده‌های تجارت در 10ماهه نخست جاری می‌توان گفت که با تقریب خوبی، هیچ تحولی در واردات ایران رقم نخورده است. به‌رغم تبلیغات گسترده، کشور جدیدی به لیست مبادی اصلی وارداتی اضافه نشده و در مقایسه با مدت مشابه سال‌گذشته، افزایش قابل‌توجهی را در وزن و ارزش واردات را شاهد نبودیم. مانند سال‌قبل همچنان تمرکز اصلی در واردات،
مواد غذایی، کالاهای مرتبط با خودرو و تلفن‌هوشمند است، در نتیجه به‌نظر می‌رسد حفظ وضع موجود دغدغه اصلی سیاستگذاران در بخش تجارت است.
