به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، به دلیل شرایط جغرافیایی، خشکسالی و کمبود آب، نبود ماشینآلات و تکنولوژی‌های لازم و همچنین فقدان استراتژی‌های مناسب برای تولید محصولات کشاورزی، ایران از کشورهای واردکننده نهادههای دامی به شمار می‌رود؛ به‌طوری که حدود 80درصد از نیاز کشور به این اقلام از طریق واردات تأمین می‌شود.
از سویی، چالشی که امروز در بازار تولیدات گوشتی و پروتئینی وجود دارد، از نقایص موجود در زنجیره تامین نهاده و تولید دام و طیور رقم می‌خورد و توازن عرضه و تقاضا را در بازار به هم می‌زند. کارخانجات خوراک دام و طیور امروز در تامین نهاده دچار مشکلات عدیده‌ای هستند و این امر، تولید آنان را دچار چالش کرده است.
واردات سالانه بیش از یک میلیون تن نهاده دامی به خراسان رضوی
به گزارش دفتر کشاورزی اتاق بازرگانی خراسان رضوی، نیاز سالانه کشور به انواع نهادههای دامی برای مصرف در صنعت دام و طیور، حدود 18 تا 20 میلیون تن بوده که سهم خراسان رضوی از این مقدار، قریب به 1 میلیون و 200 هزار تن است. در واقع، نیاز ماهانه خراسان رضوی به انواع نهادههای دامی با 40 هزار تن سویا و 80 هزار تن ذرت، جو و همچنین سایر مکمل‌ها مرتفع می‌شود.
بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، واردات کل نهادههای دامی در ۵ ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه در سال 1402 از لحاظ وزنی با 26.8 درصد رشد از 5661 هزار تن به 7738 هزار تن و از لحاظ ارزش دلاری با 11.7 درصد رشد از 2681 میلیون دلار به 3039 میلیون دلار افزایش پیدا کرده است.
بر اساس آمار مذکور، در این مدت میزان واردات دانه سویا از لحاظ وزنی با 4.48درصد کاهش از 1115 هزار تن به 1065 هزار تن رسیده و از لحاظ ارزش دلاری با 19.65درصد کاهش، از رقم 819 میلیون دلار به 658 میلیون دلار رسیده است. واردات جو دامی در این مدت از لحاظ وزنی با 9.56درصد رشد از 753 هزارتن به 825 هزار تن افزایش پیدا کرده؛ اما ارزش دلاری واردات این نهاده با 31.2 درصد کاهش از 285 میلیون دلار به 196 میلیون دلار رسیده است. میزان واردات ذرت دامی نیز از لحاظ وزنی با 24 درصد رشد از 3666 هزارتن به 4549 هزارتن افزایش پیدا کرده و همانند جو دامی ارزش دلاری آن با 5.11 درصد کاهش از 1487 میلیون دلار به 1411 میلیون دلار رسیده است.
رشد 900درصدی واردات کنجاله سویا در 5 ماهه امسال
اما در بین نهادههای دامی، میزان واردات کنجاله سویا به کشور افزایش چشمگیری داشته و در ۵ ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه در سال 1402 واردات این نهاده از لحاظ وزنی با رشدی 930درصدی از 126 هزارتن به 1299 هزارتن رسیده و از لحاظ ارزش دلاری با رشدی 758درصدی از 90 میلیون دلار به 773 میلیون دلار افزایش پیدا کرده و پس از ذرت دامی، از لحاظ وزنی بیشترین نهاده دامی وارداتی به ایران بوده است.
شیب صعودی واردات نهادههای دامی به کشور در 10 سال اخیر
«سمیرا سبزواری»، رئیس دفتر کشاورزی اتاق بازرگانی خراسان رضوی در گفت‌وگو با خبرنگار ما در خصوص وضعیت واردات نهادههای دامی اظهار کرد: بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، در 5 ماهه نخست سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، واردات مجموع نهادههای دامی از لحاظ ارزش 11.7 درصد و از لحاظ میزان 26.8 درصد افزایش داشته است. آمار گمرک به تفکیک نهادهها نشان می‌دهد به جز واردات دانه سویا که هم از لحاظ وزنی و هم ارزشی کاهش داشته، واردات سایر نهادهها در 5 ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل به لحاظ وزنی افزایش داشته است.
او تصریح کرد: در سال 1402 بیشترین وارادات نهاده هم به لحاظ وزنی و هم ارزش مربوط به ذرت دامی بوده و واردات کل نهادهها در این سال معادل 17هزار و 175 هزار تن به ارزش 7685 میلیون دلار بوده است. در سال جاری و سال گذشته، امارات و ترکیه به ترتیب مبادی عمده واردات نهادههای دامی به کشور بوده‌اند.
به گفته سبزواری، روند 10 ساله واردات نهادهها نشان می‌دهد که طی این دوره علی‌رغم برخی فراز و فرود‌ها، برآیند واردات نهادههای دامی به کشور چه به لحاظ وزنی و چه ارزش دلاری افزایشی بوده و بیشترین واردات در بین نهادهها، مربوط به ذرت دامی است. واردات دانه سویا نیز از سال 1398 به بعد افزایش قابل توجهی نسبت به سال‌های قبل داشته است.
چالش تعلل در تخصیص ارز در واردات نهادههای دامی
در بررسی وضعیت واردات نهادههای دامی به کشور و استان، ضروری است گریزی هم به چالش‌های موجود در این حوزه و دشواری فعالان اقتصادی در تامین این محصولات و راهکارهای رفع این مشکلات بزنیم.
عدم تخصیص و تامین ارز، ناکارآمدی سیستم توزیع و سیاست‌گذاری دستوری در زمینه قیمت، چالش‌های مرتبط با سامانه بازارگاه و بوروکراسی‌‌‌های گمرک، اصلی‌‌‌ترین چالشها در مسیر تامین نهادههای دامی است. به گفته فعالان بخش کشاورزی، میزان نهادههای عرضه شده در «سامانه بازارگاه» که تنها حدود ۲۰ تا ۳۰درصد خوراک دام مورد نیاز تولیدکنندگان کشور را تامین می‌کند، پاسخگوی نیاز تولیدکنندگان نیست و به همین دلیل در ماه‌‌‌های اخیر با نوسانات قیمتی محصولات پروتئینی مواجه بودیم.
«احمد سلحشور»، رئیس کمیسیون کشاورزی، امور دام و طیور و صنایع وابسته اتاق بازرگانی خراسان رضوی در گفت‌وگو با خبرنگار ما در خصوص مشکلات موجود در بحث تامین نهادههای دامی، به موضوع مهم «تخصیص ارز» برای واردات نهاده اشاره و اظهار کرد: تعلل در ترخیص ارز باعث می‌شود واردکنندگان قادر به تامین به موقع نهاده مورد نیاز بازار نباشند تا آن را در سامانه بارگذاری کنند که در این حالت با توجه به تورم موجود در بدنه کشور، نهاده با قیمت مصوب به دست تولیدکننده نخواهد رسید. البته دولت تلاش می‌کند نهادهها را در زمان مطلوب و با ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی وارد کند؛ اما عدم تخصیص به موقع، بخش تولید را با مشکل مواجه کرده و اکثراً این دیرکرد باعث تبدیل شدن محصولات به ضایعات می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: مشکل تنها در مرحله تامین ارز نیست؛ بلکه حتی محموله‌هایی که تخصیص برای آن‌ها صورت گرفته نیز از تأمین ارز مرغوب و قابل انتقال بی‌بهره مانده‌اند. در حقیقت، وابستگی بالای این صنعت به واردات برخی از نهادههای دامی، باعث شده که چالش‌های ارزی، تأثیر مستقیمی بر هزینه‌های تولید و قیمت تمامشده محصولات داشته باشد.
سلحشور با بیان اینکه وزارت جهاد کشاورزی در دو سال اخیر با تشکیل زنجیره‌‌‌ها و شرکت‌های بزرگ سعی در حذف دلالان و واسطه‌‌‌ها از بازار کشاورزی جهت کاهش قیمت تمامشده محصولات داشته است، خاطرنشان کرد: اگر وزارت جهاد کشاورزی و بانک مرکزی به عنوان متولیان امر از تولیدکنندگان، تشکل‌ها و انجمن‌‌‌ها حمایت کرده و به آن‌ها ارز تخصیص دهند تا ملزومات مورد نیاز خود را بدون واسطه وارد کنند، امکان کاهش قابل توجه قیمت تمامشده محصولات تولیدی وجود دارد. تشکیل کنسرسیوم واردات نهادههای دامی در استان با محوریت تولیدکنندگان، راهی برای تحقق این امر خواهد بود.
رئیس کمیسیون کشاورزی، امور دام و طیور و صنایع وابسته اتاق بازرگانی خراسان رضوی از کمبود امکانات، ماشینآلات و تجهیزات به عنوان یکی دیگر از معضلات پیش روی فعالان حوزه صنعت نهادههای دامی و دامپروری نام برد و تصریح کرد: در این زمینه خواستار برنامهریزی و تدوین سیاست‌‌‌هایی هستیم تا طی تعامل با شرکت‌های خارجی بتوانیم نیاز خود به ماشینآلات را تامین کرده و صنعت مهم و زیربنایی دامپروری و نهادههای دامی را توسعه دهیم؛ امری که در نهایت، تضمین‌‌‌کننده سلامت و امنیت غذایی کشور خواهد بود.
وی ضمن انتقاد از سیاست‌گذاری دستوری در حوزه قیمت و تولید محصولات دامی در کشور گفت: در حال حاضر تنها 30 درصد نهادهها با قیمت مصوب به دست تولیدکننده می‌رسد؛ اما تولیدکننده ملزم به رعایت قیمت مصوب برای محصولات پروتئینی است.
راهکار رفع مشکلات موجود در صنعت خوراک دام و طیور
اما راهکارهای رفع مشکلات موجود در عرصه تامین نهاده برای صنعت خوراک دام و طیور و تحقق توسعه پایدار این صنعت چیست؟
سلحشور در این باره اظهار کرد: اصلاح نظام توزیع نهادههای دامی، رفع مشکلات فعلی نظام توزیع و سامانه بازارگاه، عدم توزیع نهاده به صورت خام و الزام به توزیع خوراک آماده صنعتی از طریق واحدهای تولیدی مجاز از جمله راهکارهای ضروری در این زمینه است. همچنین، ارائه تسهیلات مالی با نرخ سود مناسب و بلندمدت به تولیدکنندگان، می‌تواند به آن‌ها در تامین مالی مورد نیاز کمک کند. تثبیت نرخ ارز و ایجاد اطمینان در بازار ارز نیز می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش داده و برنامهریزی بهتر تولید را در پی داشته باشد.
به گفته او، سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های تولید، ذخیره‌سازی، حمل‌و‌نقل و توزیع محصولات، می‌تواند به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید بینجامد و ترویج فناوری‌های نوین، حمایت از تولید داخلی و تدوین سیاست‌های حمایتی از دیگر راهکارهای رفع مشکلات صنعت خوراک دام و طیور است.
رفع مشکلات صنعت خوراک دام و طیور در گرو تعامل بین دولت و بخش خصوصی
سلحشور در پایان با اشاره به نقش مهم صنعت خوراک دام و طیور در تامین امنیت غذایی و ایجاد اشتغال در استان و کشور اظهار کرد: رفع مشکلات موجود در این صنعت، نیازمند همکاری و تعامل بین دولت، بخش خصوصی و تولیدکنندگان است. با اتخاذ راهکارهای مناسب و عملیاتی نمودن آن‌ها، می‌توان به توسعه پایدار این صنعت و افزایش تولید محصولات دامی باکیفیت دست پیدا کرد. صنعت دام و طیور پس از نفت، بزرگ‌ترین صنعت کشور بوده و اگر مورد حمایت قرار نگیرد، ضربات سهمگینی بر پیکره اقتصاد کشور وارد می‌گردد.
