طبق آخرین آمار بانک مرکزی، در فصل بهار سال ۱۴۰۳، تولید ناخالص داخلی کشور نسبت به فصل مشابه سال قبل، با نفت و بدون نفت به‌ترتیب 3.2 و 2.5درصد رشد داشته است. در همین راستا مرکز پژوهش‌ها در گزارشی به محاسبه رشد اقتصادی تیرماه و مردادماه امسال پرداخته است. بر اساس گزارش بازوی پژوهشی مجلس، رشد اقتصادی کشور در تیر و مرداد سال ۱۴۰۳ به ترتیب 1.4 و 2.3درصد برآورد شده که این ارقام کمتر از مدت مشابه سال قبل هستند. همچنین طبق این گزارش رشد ارزش افزوده بخش نفت به طور قابل‌توجهی نسبت به ماه‌های قبل کاهش یافته و در تیر و مرداد به 9 و 5.4درصد رسیده است. علاوه بر این در مردادماه، گروه صنایع و معادن رشد منفی 1.6درصدی را تجربه کرده که بخشی از آن به دلیل قطعی‌های برق است. در مجموع، با توجه به این ارقام، به نظر می‌رسد رشد اقتصادی تابستان نسبت به اعداد ثبت‌شده در فصل بهار کاهش یافته است. داشتن تصویری بهنگام و دقیق از وضعیت بخش حقیقی اقتصاد در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی بسیار بااهمیت است.
با‌این‌حال در ایران مشابه اکثر کشورهای دنیا اولین برآوردها از رشد اقتصادی فصل مدنظر حداقل سه ماه پس از پایان فصل مذکور منتشر می‌شود. به عنوان مثال آخرین اطلاع سیاستگذار از بخش حقیقی اقتصاد تقریبا تا پایان زمستان مربوط به فصل تابستان آن سال است. در ادبیات اقتصاد کلان‌چارچوب‌هایی برای برآورد وضعیت فعلی اقتصاد و بخش حقیقی ارائه شده است که به کنون‌بینی معروف شده است. در این چارچوب‌ها سعی می‌شود با استفاده از داده‌هایی که به صورت بهنگام و با تواتر زیاد (غالبا ماهانه) در دسترس هستند، رشد اقتصادی کشور در سریع‌ترین زمان ممکن برآورد شود. در این راستا مرکز پژوهش‌های مجلس، با استفاده از داده‌های ماهانه در دسترس و استفاده از مدل‌های کنون‌بینی، ارزش افزوده فعالیت‌های عمده اقتصادی و رشد اقتصادی فصل قبل و فصل جاری را برآورد می‌کند. به‌تازگی بازوی پژوهشی مجلس در گزارشی نخستین برآورد خود با استفاده از مدل‌های کنون‌بینی را منتشر کرده است و رشد تولید ناخالص داخلی تیرماه و مردادماه را تخمین زده است.
براساس آمار بانک مرکزی، تولید ناخالص داخلی کشور در فصل بهار سال ۱۴۰۳ به میزان 3.2درصد رشد داشته و رشد اقتصادی بدون نفت 2.5درصد گزارش شده است. بر همین اساس، مرکز پژوهش‌ها در گزارشی رشد اقتصادی کشور در ماه‌های تیر و مرداد ۱۴۰۳ را به‌ترتیب معادل 1.4و 2.3درصد برآورد کرده است. همچنین رشد اقتصادی بدون نفت به‌ترتیب 0.6 و 2درصد برآورد می‌شود.
نزول سهم نفت در رشد
از نرخ رشد 1.4درصدی در تیرماه سال ۱۴۰۳، بخش کشاورزی سهمی معادل 0.29واحد درصد، بخش نفت و گاز سهمی معادل 0.86واحد درصد، گروه صنایع و معادن سهمی معادل 0.29واحد درصد و گروه خدمات سهمی معادل منفی 0.03واحد درصد را به خود اختصاص داده‌اند. به این ترتیب باید گفت بیش از نیمی از رشد تیرماه به خاطر رشد بخش نفت و گاز بوده است.
همچنین از نرخ رشد 2.3واحد درصدی در مردادماه سال ۱۴۰۳، بخش کشاورزی سهمی معادل 0.45واحد درصد، بخش نفت و گاز سهمی معادل 0.48واحد درصد، گروه صنایع و معادن سهمی معادل منفی 0.36واحد درصد و گروه خدمات سهمی معادل 1.69واحد درصد را به خود اختصاص داده‌اند. با توجه به این آمارها می‌توان نتیجه‌گیری کرد که سهم نفت از رشد، در ماه مرداد به حدود یک‌پنجم از رشد کل رسیده است که نشان از کاهش شدید سهم این بخش نسبت به ماه قبل دارد. باتوجه به نرخ رشد اقتصادی در تیر و مردادماه به نظر می‌رسد رشد اقتصادی تابستان نسبت به اعداد ثبت‌شده در فصل بهار کاهش یافته است. با‌این‌حال در ماه دوم تابستان، این نرخ بهبود نسبی را تجربه کرده است اما همچنان در مقایسه با ارقام ماه‌های گذشته کمتر است.
رشد کشاورزی در تابستان مثبت شد
براساس اعلام بانک مرکزی، بخش کشاورزی در فصل بهار سال ۱۴۰۳ رشد 3.1درصدی را ثبت کرده است. نتایج برآوردهای این مرکز نشان می‌دهد در ماه‌های تیر و مرداد ۱۴۰۳، ارزش‌افزوده گروه کشاورزی نسبت به ماه مشابه سال قبل به‌ترتیب معادل 2.8 و 3درصد رشد داشته است. این رشد در ماه‌های تیر و مرداد تابستان گذشته منفی بوده است. برآوردهای انجام‌شده در این زمینه با توجه به آمارهای پایه دریافتی از وزارت جهاد کشاورزی حاکی از آن است که تولید محصولات باغی در تیر و مرداد سال ۱۴۰۳ نسبت به ماه مشابه سال قبل به‌ترتیب 2.3 و 2.1درصد و تولید محصولات اصلی دامی ۱ و 1.5درصد افزایش یافته است. براساس این آمار به طور کلی بخش کشاورزی نسبت به دوره‌های گذشته، رشد چشمگیری داشته است. همچنین براساس اعلام بانک مرکزی بخش نفت خام و گاز طبیعی در فصل بهار سال ۱۴۰۳رشد 9.5درصدی را ثبت کرده است.
نتایج برآوردهای این مرکز نشان می‌دهد ارزش‌افزوده گروه نفت در تیر و مرداد سال ۱۴۰۳ نسبت به ماه مشابه سال قبل به‌ترتیب رشد 9 و 5.4درصدی داشته است. محاسبات مقدماتی در این زمینه نشان‌دهنده آن است که افزایش نرخ رشد ارزش‌افزوده این گروه ناشی از افزایش تولید و صادرات نفت خام و همچنین افزایش تولید گاز طبیعی و فرآورده‌های نفتی، نسبت به مدت مشابه سال قبل بوده است. رشد نفتی از زمان ورود بایدن به کاخ سفید، در ایران افزایش یافت و در اسفند 1401 با توافق ایران و عربستان تقویت شد. این در حالی است که با گذشت زمان اثر رشد نفتی در حال خروج از آمارهای رشد است. به همین دلیل رشد کل و رشد بخش نفتی در حال کاهش است.
نرخ رشد منفی صنایع و معادن
براساس اعلام بانک مرکزی، گروه صنایع و معادن در فصل بهار سال ۱۴۰۳ رشد 3.6درصدی را ثبت کرده است. این گروه شامل بخش‌های «ساختمان، صنعت، استخراج معدن، تامین آب، برق و گاز طبیعی» است. نتایج برآوردهای این مرکز نشان می‌دهد گروه صنایع و معادن در تیر و مرداد سال۱۴۰۳ نسبت به ماه مشابه سال قبل به‌ترتیب رشد 1.2 و منفی 1.6درصدی داشته است که عمدتا تحت‌تاثیر رشد منفی بخش صنعت و بخش معدن بوده است. رشد منفی گروه صنایع و معادن در مردادماه سال جاری نشان‌دهنده چالش‌های جدی است که اقتصاد این بخش با آن روبه‌روست. به نظر می‌رسد عواملی مانند قطعی‌های برق بر عملکرد این بخش تاثیر داشته‌اند.
براساس اعلام بانک مرکزی، گروه خدمات در فصل بهار سال ۱۴۰۳ رشد 1.9درصدی را ثبت کرده است. نتایج برآوردهای این مرکز نشان می‌دهد ارزش‌افزوده گروه خدمات در تیر و مرداد سال ۱۴۰۳ نسبت به ماه مشابه سال قبل به‌ترتیب رشد منفی 0.1 و مثبت 3.2درصدی را ثبت کرده است. براساس گزارش مرکز پژوهش‌ها، در تیرماه بخش‌های «فعالیت‌های مالی و بیمه»، «حمل‌ونقل انبارداری» و «اداره عمومی، دفاع و تامین اجتماعی» رشد کمتری را نسبت به مدت مشابه سال قبل ثبت کرده‌اند. در مقابل در مردادماه بخش‌های «حمل‌ونقل انبارداری»، «اطلاعات و ارتباطات» و «عمده‌فروشی و خرده‌فروشی» رشد بالاتری را نسبت به مدت مشابه سال قبل ثبت کرده‌اند.
