مشارکت کشاورزان، مدیریت مصرف و نگاه واقع‌بینانه به منابع؛ راهکارهای عبور از بحران آب

نیاز به رویکردهای علمی در کشاورزی در راستای مدیریت بهینه آب

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی مشهد، محمدرضا توکلی‌زاده، رئیس اتاق خراسان رضوی عنوان کرد: حل مسئله آب تنها با اقدامات مقطعی و کوتاه‌مدت ممکن نیست. باید روش‌های نوین کشاورزی، کشت‌های جایگزین و فناوری‌های هوشمند را به‌طور جدی در دستور کار قرار داد و در کنار آن، فرهنگ‌سازی برای اصلاح الگوی مصرف در سطح خانوار و صنعت را تقویت کرد.

توکلی‌زاده تاکید کرد: اگر راهکارهای ما صرفاً بر افزایش عرضه منابع آبی متمرکز شود، به نتیجه نخواهیم رسید؛ بلکه باید تقاضا و الگوی مصرف همزمان مدیریت گردد.

به گفته او، هم دولت و هم بخش خصوصی باید نقش‌آفرینی مشترکی در این حوزه داشته باشند تا بتوان از این وضعیت پیچیده عبور کرد.

مروری بر برنامه‌های آتی اتاق مشهد

علی کبیر، دبیرکل اتاق خراسان رضوی نیز با اشاره به برگزاری اجلاس دو روزه دبیرخانه‌های شوراهای گفت‌وگوی سراسر کشور در روزهای ۹ و ۱۰ مهرماه در مشهد، اعلام کرد: در این ایام، هیات رئیسه اتاق ایران نیز به مشهد سفر خواهند کرد و نشستی مشترک با هیات نمایندگان اتاق مشهد خواهند داشت.

کبیر در ادامه به موضوع رتبه‌بندی تشکل‌های بخش خصوصی توسط اتاق ایران اشاره کرد و گفت: تاکنون حدود ۱۹ تشکل فرم‌های مربوط را تکمیل کرده‌اند که از این میان ۱۰ تشکل مشارکتی جدی داشته‌اند.

وضعیت آبی ایران؛ از بحران تا ورشکستگی

سپس، جلسه وارد بررسی دستور کار محوری شد. محمد علایی، رئیس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی مشهد، با مروری بر روند تاریخی مدیریت منابع آبی کشور اظهار کرد: آنچه امروز در حوزه آب ایران شاهد هستیم، پیشینه‌ای ۶۰ ساله دارد؛ اما همچنان امکان اصلاح و مدیریت آن وجود دارد.

به گفته او، ایجاد اتحاد میان تشکل‌های کشاورزی، نهادهای مدنی و دانشگاه‌ها می‌تواند در راستای حل این مساله اثرگذار باشد و در خراسان رضوی نیز این همگرایی در حال شکل‌گیری است.

علایی تاکید کرد: وضعیت آب کشور دیگر صرفاً یک بحران نیست؛ بلکه به مرحله «ورشکستگی آبی» رسیده‌ایم.

او با اشاره به کمبود یک میلیارد مترمکعبی آب در خراسان رضوی و ده میلیارد مترمکعبی در کل کشور گفت: افزایش تعداد چاه‌ها و برداشت بی‌رویه، هم موجب شور شدن آب و هم بروز فرونشست در دشت‌ها شده است. به گونه‌ای که امروز ۹۲ درصد مساحت دشت مشهد دچار فرونشست زمین است و کیفیت منابع آب به‌شدت افت کرده است.

راهکارهای مقابله با بحران آب

رئیس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق مشهد راهکار اصلی را، بازگرداندن نقش کشاورزان به مدیریت آب دانست و تصریح کرد: تا زمانی که کشاورزان در حل مسئله مشارکت داده نشوند، به نتیجه نخواهیم رسید.

او افزود: جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز، صرفه‌جویی، افزایش بهره‌وی و… از راهکارهای ضروری در حل مساله آب است.

علایی همچنین به ظرفیت تصفیه و بازچرخانی آب در مشهد اشاره کرد و گفت: اگر بتوانیم ۲۲۰ میلیون مترمکعب آب را جمع‌آوری و تصفیه کنیم، این میزان آب قابل استفاده در کشاورزی خواهد بود. با ۱۱ همت سرمایه‌گذاری می‌توان این پروژه را اجرا کرد و از فشار مضاعف بر منابع زیرزمینی کاست.

رئیس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق مشهد در بخش دیگری از این نشست به اهمیت موضوع صرفه‎جویی آب در مصرف خانگی اشاره کرد و گفت: ۳۶ درصد مصرف آب مشهد مربوط به بخش خانگی است که ۲۶ درصد آن تنها به استحمام اختصاص دارد. در مشهد بیش از یک میلیون مشترک خانگی وجود دارد که تنها با تعویض شیرهای حمام می‌توان سالانه ۴۰ میلیون مترمکعب آب صرفه‌جویی کرد؛ آن هم با هزینه‌ای حدود ۵ همت.

به گفته او، این راهکار بسیار کم‌هزینه‌تر و عملیاتی‌تر از طرح‌های انتقال آب از کوه‌های هزارمسجد است.

در ادامه نشست، اعضای هیات نمایندگان اتاق خراسان رضوی به بیان دیدگاه‌ها و پرسش‌های خود در این باره پرداختند.

ضرورت مدیریت سیلاب‌ها و ارائه راهکار برای تبعات تعطیلی چاه‌های کوچک

محمدحسین روشنک، عضو هیات رئیسه اتاق مشهد، با طرح این پرسش اساسی که سالانه چه میزان سیلاب در کشور جاری می‌شود که بدون هیچ بهره‌برداری از دسترس خارج می‌گردد، بر لزوم توجه به مدیریت این منابع تاکید کرد.

او خاطرنشان کرد: باید بررسی شود چه سازوکارهایی می‌تواند این حجم از آب‌های سطحی را به چرخه مصرف بازگرداند و به جبران کمبود منابع آبی موجود کمک کند.

روشنک همچنین تعطیلی چاه‌های کوچک کشاورزی را از دیگر دغدغه‌های جدی دانست و یادآور شد: لازم است راهکارهای عملیاتی و جایگزین مشخصی برای کاهش تبعات اقتصادی و اجتماعی ناشی از این محدودیت‌ها ارائه شود.

غفلت از جمع‌آوری آب‌های سطحی

محمدعلی چمنیان، نایب رئیس اتاق خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: در حالی که بر بهره‌وری و مدیریت آب تاکید زیادی می‌شود، به موضوع جمع‌آوری آب‌های سطحی ناشی از بارش‌ها توجه کافی نشده است.

او افزود: بارش‌های بهاری گاهی به‌اندازه مصرف دو تا سه ماه یک استان حجم آب ایجاد می‌کنند؛ اما این منابع اغلب به هدر می‌روند و جمع‌آوری این میزان آب صورت نمی‌گیرد.

تاکید بر ایفای مسئولیت اجتماعی در موضوع آب

محمود امتی، عضو هیات رئیسه اتاق خراسان رضوی، بر ضرورت برگزاری همایشی ویژه با موضوع آب و ارتقای سطح آگاهی عمومی در این حوزه تاکید کرد.

وی گفت: یکی از پرچالش‌ترین و خطرناک‌ترین مسائل امروز کشور، بحران آب است و در صورت بی‌توجهی، تبعات آن بسیاری از حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار خواهد داد. بنابراین، اطلاع‌رسانی گسترده و ایجاد حساسیت در جامعه می‌تواند مقدمه‌ای برای تغییر رفتار در مصرف آب باشد.

لزوم تشکیل کمیته بحران آب

مجید محمدنژاد، دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق مشهد، تشکیل کمیته‌ای ویژه بحران آب را در استان ضروری دانست و گفت: بخش خصوصی باید پرچمدار این حرکت باشد و مسئولیت اجتماعی خود را ایفا کند. نخست باید درک دقیقی از ابعاد بحران ایجاد شود تا بتوان راهکارهای مؤثر در این زمینه ارائه داد.

رضا حمیدی، عضو هیات نمایندگان اتاق مشهد نیز با طرح پرسشی درباره هزینه‌های تبدیل سیستم آبیاری غرقابی به قطره‌ای، خواستار بررسی دقیق این موضوع شد.

بازنگری در سیاست‌های کشاورزی و تجارت

علی‌محمد شریعتی‌مقدم، عضو هیات نمایندگان اتاق مشهد، تاکید کرد: در بررسی تراز آب باید به این نکته توجه کرد که آیا تولید محصولی مانند گندم با ۲۰ درصد قیمت واقعی به‌صرفه است یا خیر. شاید اگر بخشی از محصولات کشاورزی وارد شود، هم تراز تجاری بخش کشاورزی مثبت شود و هم فشار کمتری بر منابع آبی و محیط زیست وارد آید.

شریعتی‌مقدم همچنین تدوین یک برنامه دو تا سه‌ساله برای افزایش بهره‌وری، هوشمندسازی کشاورزی و مدیریت مصرف را ضروری دانست.

ضرورت آگاهی‌بخشی به مردم

غلامرضا نازپرور، دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق خراسان رضوی گفت: ما به‌عنوان بخش خصوصی باید موضوع آب را به‌طور جدی برای افکار عمومی تبیین کنیم و با ارائه راهکارهای اساسی، نگرانی‌هایی همچون فرونشست زمین را به مردم گوشزد نماییم.

لزوم اصلاح تصمیمات گذشته

محمدمهدی شکورزاده، عضو هیات نمایندگان اتاق مشهد، با اشاره به ریشه‌یابی وضعیت کنونی آب اظهار کرد: برخی تصمیمات گذشته آثار مخربی به همراه داشته و امروز باید با مدیریت عادلانه و تخصیص صحیح بودجه به جبران آنها پرداخت.

وی همچنین بر ضرورت مشارکت جدی مردم در روند اصلاحات تاکید کرد.

تاکید بر مدیریت مصرف و نگاه واقع‌بینانه

فرهاد سحرخیز، عضو هیات نمایندگان اتاق مشهد نیز اظهار داشت: در مواجهه با «ورشکستگی آبی»، باید مدیریت مصرف و کنترل دقیق منابع در اولویت قرار گیرد. نگاه ما در این حیطه باید واقع‌بینانه و متناسب با شرایط موجود باشد.

پیشنهاد برای ساماندهی جلسات اقتصادی

عبدالله یزدانبخش، عضو هیات نمایندگان اتاق مشهد نیز در این جلسه با ارائه پیشنهادی گفت: بهتر است موضوعات کمیسیون‌های تخصصی اتاق خراسان رضوی از طریق سازوکاری مشخص به جلسات «یکشنبه‌های اقتصادی» استان ارجاع شود و در ادامه، نشست‌های مشترکی میان اعضای کمیسیون‌ها و استاندار برگزار گردد تا پیگیری‌ها برای حل مسائل اقتصادی استان انسجام بیشتری یابد.

ضرورت تطبیق آموزش با نیازهای کشور

در بخش دیگری از این نشست، حمیدی، عضو هیات نمایندگان اتاق مشهد، بر ضرورت انطباق نظام آموزشی کشور با نیازهای واقعی بازار کار تاکید کرد و گفت: تربیت نیروهای تحصیل‌کرده مهندسی باید متناسب با نیازهای داخلی باشد؛ در غیر این صورت، شاهد خروج گسترده فارغ‌التحصیلان از کشور خواهیم بود.

وی یادآور شد در این مسیر سرمایه‌های کلانی صرف می‌شود و هشدار داد که دولت باید نسبت به این روند توجه جدی نماید.