براین اساس، یکی از سیاست های جدی وزارت جهاد کشاورزی در چند سال گذشته، انتقال کشت محصولات آب بر به خارج از مرزها و تولید محصولات استراتژیک در داخل است. دراین میان، یکی از کشورهایی که می توان با آن در حوزه کشت فراسرزمینی همکاری کرد، افغانستان است. به تازگی نیز مسئولان کشوری گفت وگو هایی با مسئولان افغانستانی برای تحقق این مسئله داشته اند. فعالان اقتصادی می گویند یکی از استان های حاصلخیز افغانستان، ولایت بامیان است که از ظرفیت این استان می توان برای کشت فراسرزمینی استفاده کرد. در کشت فراسرزمینی باید تمرکزمان بر استان های مرکزی افغانستان باشد که دارای وضعیت آبی مناسب تری نسبت به هرات هستند. همچنین، به جای کشت قراردادی توصیه شده‌است که نهاده را در اختیار کشاورز افغان قرار دهیم و محصول را از کشاورز تحویل بگیریم و وارد کشور کنیم.
سود کشت فراسرزمینی
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان هم در گفت وگو با شهرآرا با اشاره به اینکه سهمیه واردات خراسان رضوی از واردات محصولات مختلف کشاورزی سالانه بیش از یک میلیارد دلار است، می گوید: با احتساب محصولات کشاورزی موردنیاز کشور، به طرف افغانستانی این آمادگی را اعلام کردیم که آماده خرید 5میلیون تن محصولات موردنیاز از افغانستان هستیم.
محمود سیادت می افزاید: اگر بحث انتقال آب به استان مشکلات خاص خودش را دارد، عملا با کشت فراسرزمینی می توانیم بخشی از محصول آب بر را در افغانستان بکاریم و از آنجا وارد کنیم. وی ادامه می دهد: افغانستان هنوز یک کشور صنعتی نیست که محصولات صنعتی اش را صادر کند و عمده محصولاتش در حوزه کشاورزی، باغداری و دامداری است. در نتیجه، این بستر فراهم است که بتوانیم بخشی از محصولاتی را که در افغانستان کشت می شوند، وارد و بعد از فراوری، هم نیاز داخل را تأمین و هم بخشی از آن ها را صادر کنیم.
سیادت بیان می کند: در سال13۹۵ و 13۹۶ خراسان رضوی هفت کارخانه قند داشت که زمانی تا 2میلیون و۲۰۰هزار تن چغندرقند مصرف می کرده اند. اکنون این رقم به حدود یک میلیون تن رسیده است که ۲۵۰هزار تن آن را وارد می کنیم. بنابراین، نیاز است که خوراک این کارخانجات را تأمین کنیم. بدیهی است که می توان این نیاز را از طریق کشت فراسرزمینی در افغانستان تأمین کرد. انتظار داریم که کارخانجات خودشان پای کار بیایند و وارد کشت فراسرزمینی در کشور افغانستان شوند.
بااین حال رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان به عوامل موفقیت آمیزبودن کشت فراسرزمینی هم اشاره می کند و می گوید: سازمان های ذی ربط مانند غذاودارو درباره قرنطینه باید اقدامات لازم را انجام دهند تا فرایند واردات محصولاتی که در افغانستان کشت شده اند، سرعت بیشتری بگیرد. سازمان ها و ارگان هایی مانند صندوق های ضمانت صادرات و بانک ها نیز در این زمینه باید به فعالان اقتصادی کمک کنند. سیادت بیان می کند: سال13۹۹ درباره کشت فراسرزمینی مطالعه کردم. بخشی از هزینه های تولید در افغانستان ازجمله سوخت، تأمین کود شیمیایی، سموم، تعمیرات ماشین آلات و هزینه های تعرفه گمرکی سبب می شود قیمت تمام شده چغندرقند در این کشور و شهر هرات بیشتر از خراسان رضوی باشد. ازاین رو، اگر بتوانیم اقداماتی برای تأمین نهاده های تولید از ایران و کاهش تعرفه های گمرکی انجام دهیم، سبب می شود کشت فراسرزمینی مان مقرون به صرفه شود.
رفع موانع کشت فراسرزمینی
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی هم در گفت وگو با شهرآرا می گوید: بعد از اینکه محصولی، کشت فراسرزمینی شد، برای ورود به کشور 20درصد باید تعرفه گمرکی بپردازد. همین مسئله سبب می شود رغبت به این نوع کشت زیاد نباشد. اگر این موانع برداشته شود، امکان کشت فراسرزمینی در افغانستان فراهم می شود. به عنوان مثال می توانیم در افغانستان چغندرقند و کنجد و ذرت کشت و وارد استان کنیم. غلامحسین ساربان می افزاید: چغندرقندی که در افغانستان تولید می شود، اگر خاک داشته باشد، ممکن است باعث انتقال برخی بیماری های گیاهی به کشور شود. ازاین رو، باید چغندرقند در همان محل شسته و بعد به داخل کشور منتقل شود. البته می توانیم به اصطلاح لاین سبز یا خط سبز بگیریم که از سر مزرعه محصول مستقیم بارگیری و بدون آنکه در جایی تخلیه شود، وارد کشور و به کارخانه مربوط منتقل شود.
وی ادامه می دهد: ۲میلیون و۱۳۸هزار هکتار عرصه مستعد کشاورزی در خراسان رضوی وجود دارد و سالانه یک میلیون و۲۰۰هزار هکتار زمین در این استان زیر کشت ۸۳نوع محصول می رود که ۹۰۰هزار هکتار از این سطح مربوط به زراعت و ۳۰۰هزار هکتار آن باغ است.
ساربان با بیان اینکه در بیست سال گذشته حدود ۲۰۰هزار هکتار از محصولات زراعی آبی کم شده است، می افزاید: سطح کشت بخشی از محصولاتی که آب بیشتری مصرف می کنند، ازجمله چغندرقند و پنبه کاسته شده است. این کاهش در بیست سال گذشته برای چغندرقند حدود ۳۱هزار هکتار و برای پنبه حدود ۲۶هزار هکتار بوده است. تولید چغندرقند استان یک میلیون و۱۰۰هزار تن بوده است و ۲۵۰هزار تن از غرب کشور وارد می شود که هزینه هایی را بر کارخانجات تحمیل می کند.
وی تأکید کرد: از طرفی، سطح کشت گندم ۱۱۴هزار هکتار کم شده است و بی تردید یکی از راهکارها این است که این کالاها را بتوانیم از سایر نقاط دنیا تأمین کنیم. می توانیم گاهی وارد بازار شویم و آن ها را بخریم و گاهی به سمت کشت فراسرزمینی برویم. معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به واژه ای که در علم اقتصاد کشاورزی شناسایی شده است، اظهار می کند: این واژه با عنوان اثرات مجاورت یا همسایگی زیر بخش های کشاورزی و بدان معناست که ما محصولاتی با آب کمتر مانند زعفران و پسته را تولید و صادر و در قبال آن، محصولاتی مانند گندم، چغندرقند و پنبه را وارد یا به صورت کشت فراسرزمینی تأمین کنیم.
کشت فراسرزمینی در سایر کشورها
چین
به استناد آمارها، شهروندان چینی به طور متوسط ۲۰درصد از غذای دنیا را مصرف می کنند، اما این کشور فقط ۹درصد از زمین های قابل کشت دنیا را در اختیار دارد. در نتیجه، مقامات چین تصمیم گرفته اند با هدف تأمین موادغذایی موردنیاز جمعیتشان، به کشت فراسرزمینی روی آورند. اکنون بزرگ ترین پروژه کشت فراسرزمینی برنج چین در آفریقا در کشور موزامبیک درحال اجراست. چین قصد دارد با استفاده از زمین های کشاورزی گسترده، منابع فراوان آبی و آب وهوای مساعد این کشور آفریقایی، بیش از ۲۰هزار هکتار از زمین های این کشور را زیر کشت ببرد.
ترکیه
ترکیه چشم به راه است زمین های کشاورزی مرغوبی را در چند کشور آفریقایی و آمریکای لاتین برای کشت محصولات کشاورزی اجاره کند تا تولیدات کشاورزی را در بحبوحه نگرانی های فزاینده جهانی برای امنیت غذایی افزایش دهد. این کشور قصد دارد از طریق سودان تأمین بخشی از موادغذایی اش را تضمین کند. ترکیه تلاش کرده بودچندهزار هکتار زمین در حوضه نیل سفید سودان را برای ۹۹سال اجاره کند، اما مشکلات در مالکیت، نحوه ذخیره سازی و چالش های امنیتی این پروژه را متوقف کرد. اکنون ترکیه درحال مذاکره با ۱۰کشور ازجمله اوکراین و آفریقای جنوبی برای اجاره زمین به منظور تولید محصولات کشاورزی است.
عربستان و امارات
کشورهای حاشیه خلیج فارس که عمدتا از نظر غذایی ناامن هستند، برای اجاره زمین زراعی بسیار فعال هستند. در یک محیط نامطمئن فزاینده، عربستان سعودی و امارات تصمیم گرفته اند بدون اتکا به غول های تأمین کننده غلات و با دورزدن بازارهای جهانی موادغذایی، به دنبال کشت در زمین هایی خارج از کشور برای تأمین امنیت غذایی باشند و در فراسوی مرزها خوداتکا شوند. تمرکز عربستان و امارات روی زمین برای کشت محصولاتی مانند برنج، گندم، شکر و محصولات علوفه ای مانند یونجه، ذرت، جو و سویاست. عربستان سعودی درحال اجاره زمین در پاکستان برای کشت فراسرزمینی است. امارات تقریبا 10سال است که در صنعت کشاورزی سودان سرمایه گذاری کرده و تاکنون توانسته است تقریبا 280هزار هکتار از زمین های اطراف خارطوم را به زیر کشت ببرد.
