گزارش اتاق تهران با این مقدمه شروع شده که تحول دیجیتال در صنعت، یک تغییر مدل ذهنی شامل بازتعریف مدل و فرآیندهای کسب‌وکار، تغییر نگاه به ذی‌نفعان و شناسایی دقیق آنها و نیازهایشان و به‌کارگیری مناسب و به‌اندازه فناوری‌های نوپدید است. در ادامه با استناد به گزارش موسسه تحقیقات بازار IDC، ارزش اقتصادی بازار تحول دیجیتال در سال ۲۰۲۲ را بیش از ۱.۶ تریلیون دلار اعلام کرده و پیش‌بینی شده است که این میزان با متوسط نرخ رشد سالانه ۱۶.۴ درصد تا سال ۲۰۲۶ به بیش از ۳.۴ تریلیون دلار برسد.
اتاق بازرگانی تهران این آمار را بزرگ‌ترین نرخ رشد در حوزه فناوری و یکی از بزرگ‌ترین‌ها در کل رشته‌های کسب‌وکار توصیف کرده که نشان‌دهنده استقبال دنیا از انقلاب چهارم صنعتی و زنگ خطری برای کشورها و اقتصادهایی همچون ایران است که هنوز تحول دیجیتال اقتصاد خود را آن‌گونه که باید شروع نکرده‌اند. به دلیل اهمیت این موضوع، معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران با راه‌اندازی میز مجازی اقتصاد دیجیتال مهم‌ترین روندهای دنیا در حوزه اقتصاد و تحول دیجیتال را رصد کرده و مجموعه‌ای از سیاست‌ها و اقدامات پیشنهادی را در یک سطح برای تحول دیجیتال کل صنعت کشور و در سطح دیگر برای مجموعه‌ای از زنجیره‌های ارزش منتخب ارائه کند.
گزارش‌ها و بررسی‌های اتاق تهران مواردی همچون تحلیل کلیات اقتصاد دیجیتال (ابعاد اقتصادی، حکمرانی، تنظیم‌گری، استانداردها، نوآوری، آینده کار و…)، بررسی تحول دیجیتال در صنعت به صورت عام و در زنجیره‌های ارزش منتخب و در حوزه فناوری‌های پیشرو دیجیتال، معرفی و تبیین مدل‌های جدید کسب‌وکار، ارزیابی روند توسعه انقلاب چهارم در کشورهای پیشرو و کشورهای منطقه، پایش روندهای نوظهور در حوزه فناوری‌های انقلاب چهارم صنعتی، معرفی تجارب موفق بین‌المللی در رسته‌های منتخب، معرفی تجارب بین‌المللی در تهیه نقشه راه تحول دیجیتال در رسته‌های منتخب و معرفی مدل‌های ارزیابی آمادگی استقرار فناوری‌های انقلاب چهارم صنعتی در رسته‌های منتخب است.
کاربردها و چالش‌ها
صنایع پرداخته و در همین راستا کاربرد هوش مصنوعی در شبکه فانوس‌های دریایی و مطالعات مرکز انقلاب چهارم صنعتی ترکیه درباره خلق ارزش از هوش مصنوعی در بخش تولید آورده شده است. پیش از این نیز در گزارشی نقش و جایگاه هوش مصنوعی در صنعت را بررسی کرده و شش چالش پذیرش و مقیاس‌بندی برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی در تولید را شامل عدم تطابق بین قابلیت‌های هوش مصنوعی و نیازهای عملیاتی، فقدان رویکرد استراتژیک و ارتباطات رهبری سازمانی، مهارت‌های ناکافی در حوزه مشترک هوش مصنوعی و عملیات تولید، در دسترس نبودن داده‌ها و نبود ساختار حکمرانی داده، فقدان مدل‌های هوش مصنوعی قابل توضیح در بخش تولید و تلاش‌های قابل توجه سفارشی‌سازی در سراسر عملیات تولید شناسایی کرد. بررسی‌های اتاق تهران نشان داده است که تولیدکنندگان پیشرو بر چالش‌های ذکر شده غلبه کرده‌اند و با اجرای انواع برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی و تاثیر مثبت بر عملکرد عملیاتی، پایداری و مشارکت نیروی کار، عمدتا در شش حوزه شامل سلامت و ایمنی، کیفیت، تعمیر و نگهداری، فرآیندهای تولید، زنجیره تامین و مدیریت انرژی ایجاد شده است.
طبق این گزارش، شش حوزه کاربرد اصلی هوش مصنوعی در صنایع مختلف در سلامت و ایمنی، کیفیت، تعمیر و نگهداری، فرآیند تولید، زنجیره تامین و مدیریت انرژی بیان شده است. پیشگیری از حوادث و سیستم پیشرفته هشداردهی از جمله کاربردهای هوش مصنوعی برای ارتقای سلامت و امنیت صنایع است. بازرسی کیفیت در مونتاژ، تست کیفیت، پیش‌بینی کیفیت، پایش سلامت ماشین‌آلات و برنامه‌ریزی تعمیر و نگهداری از جمله برنامه‌های هوش مصنوعی پیاده شده در سازندگان پیشرو است.
علاوه بر این، بهینهسازی مصرف انرژی، برآورد تقاضای برق، بهینهسازی سیستم‌های گرمایش و سرمایش، کنترل زنجیره تامین، مدیریت گارانتی و خدمات پس از فروش، پیش‌بینی تقاضا و برآورد قیمت آتی، بهینهسازی فرآیند، طراحی و توسعه محصول، بهینهسازی پارامترهای فرآیند و برنامه‌ریزی تولید نیز کاربردهای هوش مصنوعی در حوزه مدیریت انرژی، زنجیره تامین و فرآیند تولید برای صنایع است. در گزارش اتاق تهران، بررسی این برنامه‌های کاربردی نشان داده است که بازگشت سرمایه مثبت و دوره بازگشت سرمایه به سرمایه‌گذار معمولا در عرض ۱۲ سال قابل مشاهده خواهد بود.
آینده کسبوکارها در گرو استفاده از هوش مصنوعی
طبق این گزارش، فناوری‌های پیشرو انقلاب چهارم صنعتی نظیر هوش مصنوعی، روز‌به‌روز در حال گسترش هستند و در این بین کسب‌وکارهایی که می‌توانند از این فناوری‌ها درون عملیات و فعالیت خود استفاده کنند، دارای برتری‌های رقابتی قابل توجه نسبت به رقبای خود می‌شوند. این روند در حال دگرگون کردن چهره همه کسبوکارها و از جمله بخش صنعت است؛ تا جایی که به تدریج وارد عصری می‌شویم که بنگاه‌هایی که نمی‌توانند به‌صورت عملیاتی و موثر از فناوری‌هایی نظیر هوش مصنوعی استفاده کنند، بسیار قدیمی و دور از روند جاری صنعت و ناکارآمد جلوه می‌کنند. در همین رابطه، مازیار نوربخش، رئیس کمیسیون تحول، نوآوری و بهره‌وری اتاق بازرگانی تهران نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» از مزیت‌های رقابتی و تجاری به‌کارگیری هوش مصنوعی در صنایع و شرکت‌های مختلف صحبت و بیان می‌کند: «مزایا و کاربرد تجاری هوش مصنوعی از سال گذشته مطرح شده و توجه کسبوکارها را به خود جلب کرده است. استفاده از هوش مصنوعی در تولید و صنعت ایران به زیرساخت‌ها و تجهیزات نیاز دارد که به دلیل تقاضای بالا در دنیا به ابزارهای آی‌تی و تحریم‌ها، تامین این تجهیزات برای کشور ما سخت خواهد بود.»
طبق گفته نوربخش استقبال کسبوکارها و شرکت‌ها از کاربرد هوش مصنوعی در حال گسترش است و پیش‌بینی می‌شود که سرعت بیشتری هم پیدا کند. او با بیان این مطلب در ادامه می‌گوید: «آینده دنیا و کسبوکارها چه ما بخواهیم و چه نخواهیم، در دست فناوری‌های نوظهور همچون هوش مصنوعی است. استفاده از این فناوری برای کسبوکارها و تولیدکنندگان می‌تواند کمک‌کننده باشد، تا جایی که برای آنها مزیت رقابتی ایجاد خواهد کرد و امکان ورود به بازارهای جدیدی را برای شرکت‌ها فراهم می‌کند.»
در شرایطی که دنیا و کشورهای توسعه‌یافته به دنبال سهم‌گیری از کاربردهای هوش مصنوعی در اقتصاد دیجیتال و سایر حوزه‌ها هستند، ایران هنوز نتوانسته ورود و استفاده موفقیت‌آمیزی از این فناوری نوظهور داشته باشد. رئیس کمیسیون تحول، نوآوری و بهره‌وری اتاق بازرگانی تهران با اشاره به این موضوع، آموزش، یادگیری و به‌کارگیری را ملزومات گسترش کاربرد هوش مصنوعی در اقتصاد ایران می‌داند. او در بخش دیگری از صحبت‌های خود به کسبوکارها پیشنهاد می‌کند که به هوش مصنوعی به چشم تهدید و ریسک نگاه نکنند، بلکه سعی کنند تا فعالیت خود را با هوش مصنوعی تطبیق دهند و از مزایای تجاری این فناوری بهره ببرند.
