تبعات تصمیمات نادرست در حوزه صادرات

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، محمدحسین روشنک، رئیس این کمیسیون در ابتدای نشست اظهار کرد: در سال 1397 و هم‌زمان با مطرح‌شدن موضوع ارز 4200 تومانی، ما در کمیسیون تجارت بارها اعلام کردیم که این، کار اشتباهی است. این غلط است که ارز حاصل از صادرات پسته، زعفران، گیاهان دارویی و کشاورزی با نرخ 4200 تومان به دولت داده شود و دولت آن ارز را برای واردات کالاهایی از جمله خاک خواب گربه اختصاص دهد.

وی افزود: در آن تصمیم‌گیری هیچ مشورتی با اتاق و تشکلی از بخش خصوصی صورت نگرفته بود. حال سؤال ما این است که ارز 4200 تومانی را کدام بخش خصوصی اخذ کرده است؟ ضمن اینکه از دولت سیزدهم هم بابت مشورت نگرفتن از بخش خصوصی، گلایه‌مندیم.

روشنک ادامه داد: از روزی که یک گشایش اعتبار صورت گیرد تا زمان واردات کالا، 3 تا 6 ماه زمان می‌برد. حال سؤال این است که محصول وارداتی ناشی از ارز 4200 تومانی که تا اسفند پارسال تخصیص‌یافته، اکنون کجاست که به‌یک‌باره شاهد این افزایش قیمت‌ها هستیم؟

وی افزود: گله‌مندی ما این است که چرا بخش خصوصی در تصمیمات به کار گرفته نمی‌شود و از نظرات این بخش بهره نمی‌گیرند؟ امروز با تصمیمی که اخذشده، بخش خصوصی حق واردکردن کالای اساسی را ندارد. اما مسئولان فراموش کرده‌اند که اگر بازرگان و تاجر نباشد، تجارت کشور زمین‌گیر می‌شود و کمبود کالا در آینده به شکل خطرناکی نمود می‌یابد.

رئیس کمیسیون تجارت اتاق مشهد تصریح کرد: بخش خصوصی واقعی از حذف ارز 4200 تومانی خشنود است؛ اما معتقدیم که ایرادهای این تصمیم باید رفع می‌گردید.

وی با اشاره به لغو معافیت ورودی ماشین‌آلات تولیدی در قانون بودجه 1401 نیز ابراز کرد: این قوانین و قوانینی چون ممنوعیت ورود کامیون به ایران را برنمی‌تابیم. کامیون وسیله صادرات است و چرا با سنگ‌اندازی‌ها، هزینه خرید کامیون در ایران دو تا سه برابر ترکیه و افغانستان تمام می‌شود؟

روشنک اذعان کرد: دریافت عوارض از صادرات کالاهای کشاورزی هم از تصمیماتی است که بدون نظرخواهی از بخش خصوصی اخذشده و درنهایت به ضرر کشاورزان تمام می‌شود.

رئیس کمیسیون تجارت اتاق مشهد ابراز کرد: ما با افت شدید صادرات مواجه خواهیم شد؛ زیرا تا پیش‌ازاین، برخی کالاهای صادراتی از یارانه‌هایی برخوردار می‌شدند؛ اما اکنون با آزادسازی نرخ ارز، قیمت کالاها به حدی افزایش‌یافته که توان صادرات و رقابت در بازارهای جهانی را نخواهیم داشت. اغلب کالاهای صادراتی ما صنعتی نیست و نهایتاً کالاهای صنایع تبدیلی‌اند و با این وضعیت آزادسازی نرخ ارز، خودبه‌خود شاهد کاهش صادرات خواهیم بود.

پیش‌بینی افت شدید صادرات با افزایش هزینه‌های این بخش

سپس تریبون در اختیار هادی نبی زاده، رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان (شعبه خراسان رضوی) قرار گرفت. او گفت: امروز تعرفه‌های گمرکی بین 2 تا 6 برابر افزایش‌یافته است. در حوزه حمل‌ونقل هم هزینه حمل جاده‌ای کالا از بندر تا مشهد حدود 30میلیون تومان تمام می‌شود. با این وضعیت چگونه می‌توان به صادرات اقدام کرد؟ در این وضعیت نمی‌توانیم با کشوری چون ترکیه رقابت کنیم. در این وضعیت، صادرات افت شدیدی خواهد داشت و به خاطر رانت و رانت بازی، جامعه هزینه سنگینی را متحمل خواهد شد.

تأثیر عوارض 38درصدی صادرات زعفران به چین و هند بر میزان صادرات این محصول

غلامرضا میری، رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران استان نیز اظهار کرد: صادرات زعفران ما در دی‌ماه سال گذشته 58درصد،  در بهمن 33درصد، در اسفند 38درصد و در فروردین 60درصد کاهش داشته است؛ اما کسی دلیل این کاهش چشمگیر را از صادرکننده نمی‌پرسد.

وی افزود: صادرکننده زعفران در هنگام تسویه تعهد ارزی، با توجه به وضع عوارض صادرات آب مجازی باید رقمی را بپردازد. در این وضعیت موقعیت خوبی برای قاچاقچی به وجود آمده و او به دلیل نپرداختن این عوارض، زعفران را با 10 تا 15درصد زیر قیمت، صادر می‌کند.

میری تصریح کرد: عوارض 38درصدی صادرات ما به چین و هندوستان هم صادرات زعفران را با چالش مواجه کرده است و در این وضعیت، افغانستان زعفران را به این کشورها صادر می‌کند. از طرفی، به برخی کشورها نمی‌توانیم صادرات کنیم و هزینه‌های حمل نیز هنگفت است و همه این مسائل، ما را در حفظ بازارها دچار ضعف کرده است.

افزایش 44درصدی صادرات ریلی از مرز سرخس در سال 1400

در ادامه این نشست، تریبون در اختیار مصطفی نصیری ورگ، مدیرکل راه‌آهن خراسان قرار گرفت. او در تشریح عملکرد صادرات ریلی استان اظهار کرد: در سال 1400، با یک‌میلیون و 108 هزار تن صادرات از مرز ریلی سرخس، رکورد جدیدی ثبت شد که  نسبت به سال 1399، 44درصد افزایش داشتیم. از این مقدار، یک‌میلیون و 24هزار تن صادرات از استان خراسان رضوی بوده است.

وی افزود: 9250 دستگاه واگن امدادی از مرز سرخس در سال گذشته وارد کشورمان شده که در این زمینه 16درصد افزایش داشتیم و از این مقدار، 88درصد واگن‌ها به استان ما تخصیص‌یافته است.

مدیرکل راه‌آهن خراسان افزود: ایستگاه شهید مطهری در میان ایستگاه‌های راه‌آهن استان، با 627هزار تن، معادل 57درصد سهم صادرات را داشته است.

وی در تشریح بیشترین محصولات صادراتی استان گفت: بیشترین صادرات مربوط به سیمان با 365 هزار تن، مواد صنعتی با 132هزار تن و مصالح ساختمانی با 140هزار تن بوده است. در میان کشورهای مقصد صادراتی نیز ترکمنستان و ازبکستان هرکدام سهمی 38درصدی داشته‌اند.

نصیری گفت: از ابتدای سال جاری تا تاریخ 28 اردیبهشت‌ماه، 133هزار تن صادرات از مرز سرخس صورت گرفته که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 40درصد کاهش را شاهد هستیم. از این میزان، 123هزار تن مربوط به صادرات از استان خراسان رضوی بوده و 39درصد کاهش داشته‌ایم. در سال جاری نیز ترکمنستان و ازبکستان به ترتیب، 56 و 27درصد سهم از صادرات ریلی ما داشته‌اند.

وی تأکید کرد: در سال 1400 به‌طور متوسط به ازای هر 9 واگن واگذارشده تحت بارگیری، یک واگن بارگیری شده است. در سال 1401، این عدد به 21 واگن رسیده است. یعنی به ازای هر 21 واگن، یک واگن بارگیری شده است.

نصیری تصریح کرد: هم‌اکنون 400 واگن در انتظار بارگیری صادراتی در استان داریم.

وی خاطرنشان کرد: هم‌اکنون در حال مکاتباتی با ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان هستیم تا اگر واگن امداد دارند، آن را به ایران ارسال کنند؛  اما نکته‌ این است که تعداد واگن‌های امداد کم است. حتی بارهای ترانزیتی از ترکمنستان مربوط به بخش خصوصی است و در واگن‌های امدادی نیست. نکته‌ای که هم‌اکنون در خصوص بارگیری‌ها باید رعایت شود این است که شرکت صاحب بار باید واگن را بیاورد و بارنامه نیز به نام همان شرکت باشد.

نصیری خاطرنشان کرد: در سال گذشته 9 برابر تقاضا، عرضه واگن صورت گرفته است. امروز هم مشکلی در عرضه واگن نداریم. کرایه واگن نیز در سامانه مشخص است و نرخ اعلام می‌گردد. تقاضای ما از صادرکنندگان این است که تقاضای اخذ واگن را با هماهنگی راه‌آهن انجام دهند تا کار به‌صورت مدیریت‌شده انجام گردد.

لزوم تدوین نقشه راه برای توسعه صادرات و بازارهای هدف

محمدعلی امیر فخریان، رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صمت استان نیز اظهار کرد: در خصوص عوارض صادرات آب مجازی برای محصول زعفران پیگیر هستیم تا تصمیماتی اخذ شود و از آسیب به صادرات این محصول جلوگیری گردد؛ لذا نیازمند هم‌افزایی بخش خصوصی در این پیگیری‌ها هستیم.

وی افزود: لازم است نقشه راهی برای توسعه صادرات و توسعه بازارهای هدف داشته باشیم. بر این اساس، باید مطالبات خود را در سطح روسای جمهور با توجه به سفر رئیس‌جمهور تاجیکستان به کشورمان تهیه نماییم.

امیر فخریان در خصوص آمارهای صادراتی استان نیز اذعان کرد: صادرات استان ما در فروردین‌ماه کاهش داشته و این در حالی است که مجموع صادرات کشور در این مقطع، رشد داشته است. یکی از دلایل مهم این کاهش در استان ما، مسئله جنگ روسیه و اوکراین و تأثیر آن در بازار کشورهای آسیای میانه بوده است. بر همین اساس، در کشورهای آسیای میانه به‌جز تاجیکستان، کاهش صادرات داشته‌ایم. در صادرات به ازبکستان 74درصد، قزاقستان 49 درصد و قرقیزستان 77درصد کاهش داشته‌ایم.

وی ادامه داد: البته صادرات ما به عراق، سوریه و اسپانیا و هلند، افزایش‌یافته است. بنابراین، دلیل اصلی کاهش صادرات استان ما، کاهش صادرات به آسیای میانه بوده و به تصمیمات دولت مرتبط نبوده است.

امیر فخریان در حوزه واگن نیز گفت: پیشنهاد ما این است که موضوع تخفیف یا اخذ هزینه‌های کرایه واگن به‌صورت ریال مدنظر قرار گیرد. این کار به‌طور آزمایشی انجام شود و درصورتی‌که نتیجه لازم به دست آمد، آن را دائمی کنیم.

نصیری، مدیرکل راه‌آهن خراسان در پاسخ اظهار کرد: هزینه‌ها و کرایه‌ها بر اساس فرانک است چون حمل‌ونقل بین‌المللی صورت می‌گیرد. اما می‌توان مبالغ را به نرخ بارنامه روز به‌صورت ریالی پرداخت نمود.

تأکید بر کاهش کرایه واگن صادراتی

روشنک، رئیس کمیسیون تجارت اتاق مشهد نیز گفت: اکنون‌که کمبودی در زمینه‌ی واگن صادراتی نداریم و 250 تا 300 واگن منتظر بار هستند، دلیلی ندارد که ارقام زیادی بابت کرایه واگن اخذ گردد. آن ارقام مربوط به زمان کمبود واگن بود و الان که کمبودی درزمینهٔ واگن نداریم، این ارقام منطقی نیست و اگر اعلام شود که 300 واگن در انتظارند، خودبه‌خود نرخ کرایه کاهش می‌یابد.

وی تصریح کرد: در این شرایط، راه‌آهن باید منعطف باشد و در خصوص واگن‌های مربوط به خود، این موضوع را مدنظر قرار دهد. در این شرایط دشوار که درگذر از بحران هستیم، به اعمال تخفیف‌ها نیازمندیم.

مرتضی قندچی، رئیس اتحادیه کارگزاران امور گمرکی استان نیز در ادامه این نشست، اظهار کرد: به‌جز حوزه ریلی، در سایر حوزه‌های حمل‌ونقلی هم کاهش صادرات داشته‌ایم. به نظر می‌رسد اگر تعامل با بخش خصوصی و استفاده از نظرات این بخش مدنظر مسئولان قرار گیرد، بخش زیادی از مشکلات را می‌توان مرتفع نمود.

جواد نیشابوری، نماینده خانه صمت استان نیز گفت: افزایش قیمت مواد اولیه، حقوق و دستمزد و نرخ انرژی، شرایط تولید را بسیار سخت کرده و از طرفی، کالای تولیدی را صادر می‌کنیم و ارز را باید با نرخ سنا بازگردانیم.

هادی حقیقی، مسئول هماهنگی بازارچه‌های مرزی استانداری خراسان رضوی نیز ابراز کرد: در خصوص سفر رئیس‌جمهور تاجیکستان به ایران، لازم است از نظرات بخش خصوصی بهره گرفته شود؛ زیرا این سفر با هدف توسعه تجارت صورت می‌گیرد. لذا حضور بخش خصوصی باید پررنگ باشد و در عرصه روابط دو کشور دیده شود.

لزوم تهیه بسته‌ای از پیشنهادها برای افزایش صادرات به افغانستان و آسیای میانه

محمود امتی، رئیس شورای نظارت راهبردی کمیسیون‌های اتاق خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: 60درصد صادرات کشور ما از خراسان به افغانستان است و این موضوع، اهمیت کمیسیون تجارت اتاق مشهد را نشان می‌دهد.

وی بابیان اینکه افزایش صادرات الزاماتی دارد، تصریح کرد: در حوزه بین‌المللی ایرادات زیادی داریم و نتوانسته‌ایم در بسیاری از مسائل از فرصت‌ها بهره‌مند شویم.

امتی تصریح کرد: در استان ما تغییر سیاست‌ها نوعی ضعف به شمار می‌رود. به‌طور مثال، مثلث توسعه اقتصادی با همه برنامه‌ریزی‌هایی که انجام‌شده بود، نادیده گرفته‌شده است. از طرفی اگر قرار باشد بخش خصوصی برای برخی بدیهیات، انرژی بگذارد و از مشکلات بگوید، فرصت‌ها را از دست می‌دهیم.

وی افزود: در مدتی که ما در کشورمان از ارز ترجیحی و آزادسازی نرخ ارز صحبت می‌کردیم، تولید ناخالص داخلی ترکیه در سال 2021 به 211 میلیارد دلار رسیده است. این کشور در حوزه‌های گردشگری و صنعت حمل‌ونقل آورده‌های ارزی زیادی داشته است.

امتی تأکید کرد: این ایرادات در بدنه تصمیم‌گیری وجود دارد و وظیفه ما در کمیسیون‌ها این است که پیشنهاد‌های ارزیابی و بررسی‌شده در موضوعاتی چون افزایش صادرات به افغانستان و آسیای میانه را در قالب بسته‌ای مهیا نماییم تا به‌عنوان پارلمان بخش خصوصی رسالت خود را انجام داده باشیم.