تحلیلی بر افزایش اظهارنامه‌ها و درآمدهای ابرازی مؤدیان مالیاتی استان

به گزارش خراسان رضوی، باز شدن گستره الکترونیکی شدن خدمات حداقل در حوزه مالیات برای دولت خروجی مثبتی داشته طوری که قانونی شدن یا به‌نوعی اجباری شدن اتصال دستگاه‌های پوز فعالان اقتصادی به سامانه‌های مالیاتی باعث شده طی یک سال اخیر حداقل 140 هزار مؤدی مالیاتی جدید به جرگه مؤدیان استانی افزوده شوند.

آن‌طور که مدیرکل امور مالیاتی در گفت وگو با خراسان رضوی اعلام کرد تعداد اظهارنامه‌های مالیاتی اشخاص حقیقی استان امسال به 357 هزار و 821 فقره رسیده که از این تعداد حدود 110 هزار پرونده در قالب اظهارنامه تسلیم‌شده و بیش از 248 هزار پرونده دیگر در قالب تبصره ماده 100 بوده است. درحالی‌که تعداد کل اظهارنامه‌های مالیاتی اشخاص حقیقی استان حدود 250 هزار پرونده بود که 104 هزار اظهارنامه و بیش از 136 هزار مورد دیگر استفاده از تبصره 100 مالیاتی بوده است.

بنا بر اظهارات مدیرکل امور مالیاتی استان،افزایش 140 هزار اظهارنامه مالیاتی جدید بیانگر آن است که رشد تعداد اظهارنامه‌ها نسبت به سال گذشته حدود 105 درصد بوده و در بخش استفاده از تبصره 100 رشد 182 درصدی داشتیم. این که چرا بخش عمده مؤدیان در اظهارنامه امسال که مربوط به عملکرد سال 1400 است ترجیح داده‌اند از تبصره 100 استفاده کنند و اظهارنامه پر نکنند قابل‌تأمل است زیرا استفاده از تبصره ماده 100 یعنی مالیات قطعی و غیرقابل‌اعتراض و تنها تفاوتش شاید با پر کردن اظهارنامه این است که نیازی به ارائه مستندات نیست و بر اساس عملکرد دستگاه پوز و اظهارات مؤدی مالیات تعیین می‌شود که طبیعتاً اگر خلاف اظهارات مؤدی اثبات شود جریمه‌های سنگینی برای مؤدی تعیین می‌شود. به‌هرحال این که حدود 70 درصد مؤدیان امسال از این تبصره استفاده کرده‌اند سؤال‌برانگیز است.

مدیرکل امور مالیاتی استان معتقد است دلیل استفاده و گرایش بیشتر مؤدیان به استفاده از تبصره ماده 100 بالا رفتن حد آستانه استفاده از این تبصره است زیرا حداکثر رقم درآمدی که مشمول استفاده از تبصره در سال گذشته بود حدود یک و نیم میلیارد تومان بوده و امسال به حدود 5 میلیارد (4.8 میلیارد تومان) افزایش یافته و حتی گروه اول مؤدیان هم توانستند از این تبصره استفاده کنند.

مدبرنیا استخراج رقم دقیق مالیات ابرازی مؤدیان امسال را به هفته‌های آینده موکول می‌کند اما این را هم اعلام می‌کند که مالیات ابرازی مؤدیان استان امسال نسبت به سال گذشته 338 درصد رشد داشته است. این عدد به‌قدری بزرگ است که نمی‌توان از کنار آن به‌راحتی گذر کرد. تحلیل مدیرکل امور مالیاتی استان این است که رشد 338 درصدی متأثر از افزایش 148 درصدی تعداد پرونده‌های مالیاتی است و هیچ اقتصاد پنهانی وجود نداشته است. هرچند مدبرنیا در استفاده از لغات کمی تأمل می‌کند و به‌صورت قطعی اعلام نمی‌کند که افزایش 338 درصدی مالیات ابرازی بیانگر بزرگ‌تر شدن اقتصاد است زیرا رشد 338 درصدی مالیات ابرازی یعنی به همان نسبت باید رشد درآمد برای مؤدیان را در پی داشته باشد.

مدیرکل امور مالیاتی استان افزایش تعداد مؤدیان مالیاتی استان را بیشتر ناشی از الزام اتصال دستگاه‌های پوز فعالان اقتصادی به سامانه‌های مالیاتی می‌داند و برای آن مثال‌هایی نیز ارائه می‌کند؛ مثلاً کارگاه‌های خانگی تا پیش‌ازاین به رغم این که دستگاه پوز داشته‌اند ،پرونده مالیاتی برای آن‌ها تشکیل نشده ولی طبق قانون جدید باید فعالیت دستگاه پوز را به‌عنوان مؤدی مالیاتی ثبت می‌کردند و برای بسیاری از فعالیت‌های جدید و مؤدیان که تا پیش از این دستگاه‌های پوز خود را ثبت نکرده بودند مانند دستگاه پوز سیار برخی مشاغل پرونده مالیاتی تشکیل نشده بود.

بااین‌حال این تحلیل را نیز مدیرکل امور مالیاتی تایید می‌کند که بخشی از این افزایش ناشی از شفاف شدن درآمد مؤدیان است. طوری که تا سال گذشته که دستگاه‌های پوز به سامانه مالیاتی وصل نشده بودند مؤدیان درآمدهای خود را به‌صورت ابرازی در اظهارنامه تسلیم امور مالیات می‌کردند بنابراین ممکن بود مؤدی که تا سال گذشته درآمد خود را به استناد اظهاراتش 300 یا 400 میلیون تومان اعلام می‌کرد با متصل شدن دستگاه‌های پوز به سامانه‌های مالیاتی درآمدش به‌صورت واقعی نشان داده ‌شود که گاه چندین برابر رقم ابرازشده در اظهارنامه‌ها در سال‌های گذشته است یعنی شفاف شدن درآمدهای مؤدیان به‌وسیله دستگاه پوز عاملی برای چند برابر شدن مالیات ابرازی مؤدیان حقیقی استان شده است.

البته عامل دیگر را نباید در این مسئله نادیده گرفت و آن‌هم تورم چند ده‌درصدی و افزایش حدود 100 درصدی قیمت‌ها و خدمات در برخی حوزه‌هاست که خود عاملی بر افزایش درآمدهای ابرازی است. از سوی دیگر همه تراکنش‌های صورت گرفته در دستگاه‌های پوز ناشی از فعالیت اقتصادی نیست یعنی برخی دارندگان دستگاه‌های پوز نقل و انتقالات وجه غیر کاری خود را با دستگاه پوزی که به سامانه مالیات متصل بود انجام می‌دادند و به‌عنوان درآمد برای آن‌ها در نظر گرفته‌شده بود و این‌یکی از دلایل اعتراض فعالان صنفی در برخی شهرهای کشور بود.

مدبر نیا می‌گوید: ازآن جایی‌که مالیات بر ارزش‌افزوده به‌طور مستقیم متأثر از فروش است، به همان نسبت که فروش یک مؤدی حقیقی افزایش پیدا کند درآمد مالیاتی بر ارزش‌افزوده هم رشد خواهد داشت اما مالیات در عملکرد سود مؤدی است بنابراین شفاف‌تر شدن عملکرد می‌تواند درآمد مالیاتی را هم افزایش دهد. بااین‌حال نمی‌توان ادعا کرد که با توجه به رشد 338 درصد مالیات ابرازی ما شاهد افزایش مثلاً 100 درصدی درآمدهای مالیاتی استان خواهیم بود.

مدیرکل امور مالیاتی معتقد است نشانگر آن نسبت با افزایش درآمد مؤدیان حقیقی و حقوقی به همان نسبت درآمدهای مالیاتی استان افزایش خواهد داشت و توضیح می‌دهد: عمده درآمدهای مالیاتی وصولی استان مربوط به مالیات حقوق، اشخاص حقوقی و درآمدهای ملی است به همین دلیل نمی‌توان گفت افزایش تعداد پرونده‌های مالیاتی مؤدیان حقیقی حتماً باعث افزایش درآمدهای مالیاتی استان خواهد شد. شاهد این مدعی این است که در بخش مؤدیان حقوقی امسال تنها یک درصد نسبت به سال گذشته افزایش وجود داشته و از 21 هزار و 530 اظهارنامه عملکرد سال 99 به 21 هزار و 815 اظهارنامه عملکرد در سال 1400 رسیده است اما درآمد ابرازی مؤدیان مالیاتی حقوقی استان امسال نسبت به سال گذشته رشد حدود 150 درصدی داشته است.با این تفاسیر به رغم این که تعداد مؤدیان حقوقی استان نسبت به سال گذشته تنها یک درصد رشد داشته اما درآمد ابرازی این مؤدیان حدود 150 درصد افزایش یافته است بنابراین می‌توان این‌گونه نتیجه‌گیری کرد که افزایش ابرازی‌های امسال نسبت به سال گذشته حداقل در بخش مؤدیان حقوقی ناشی از افزایش تعداد پرونده‌ها نیست بلکه به هر دلیلی درآمد (تورم یا شفاف شدن عملکرد مالی) شرکت‌ها و واحدهای تولیدی در سال 1400 نسبت به سال 99 رشد 150 درصدی داشته است.

در پایان باید اذعان کرد تعداد مؤدیان مالیاتی استان درمجموع رشد قابل‌توجهی داشته که عمده آن مربوط به مؤدیان مالیاتی حقیقی و به‌نوعی مربوط به فعالیت‌های اقتصادی خرد است ولی تعداد مؤدیان مالیاتی حقوقی استان تنها یک درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته، یعنی در طول یک سال گذشته تنها حدود 300 شرکت یا واحد تولیدی که همان مؤدی مالیاتی حقوقی است به اقتصاد استان افزوده‌شده‌اند. در مقابل تعداد مؤدیان دارای فعالیت خرد و صنفی 140 هزار مورد افزایش داشته است که البته همه این موارد جدید نبوده بلکه این ها  در سال گذشته فعال بوده اند اما در سیستم امور مالیاتی به‌عنوان مؤدی شناسایی نشده بودند و با قانون اتصال پوزها به سامانه‌های مالیاتی حالا فعالیت شان زیر ذره‌بین مالیاتی قرارگرفته است. بنابراین هرچند به‌طور صریح نمی‌توان گفت که حجم فعالیت اقتصادی استان در سال 1400 نسبت به سال 99 افزایش داشته، به رغم رشد 340 درصدی درآمد ابرازی مؤدیان حقیقی و 150 درصدی مؤدیان حقوقی اما می‌توان گفت که کوه یخ اقتصاد استان شفاف‌تر شده است و این موضوع بدون شک باعث رشد درآمدهای مالیاتی دولتی در استان خواهد شد که امیدوار هستیم دولت این موضوع را مبنای افزایش سهم درآمد مالیاتی استان در لایحه بودجه 1402 قرار ندهد زیرا قسمت عمده مؤدیان مالیاتی استان بخش خصوصی‌اند که طی دو سال گذشته به شدت از بحران کرونا ضربه خورده‌اند و تورم فشار مضاعفی بر دوش آن‌ها تحمیل کرده و این افزایش درآمد الزاماً به معنی افزایش «سود» فعالان اقتصادی استان نیست زیرا به همان نسبت هزینه‌ها برای فعالان رشد عجیبی داشته است.