روند سرمایه‌گذاری جهانی در سال 2022
سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال 2022 با 12درصد کاهش به حدود 1.3تریلیون دلار رسیده است. این در حالی است که در سال 2021 میزان سرمایه‌گذاری خارجی جهانی با 54درصد رشد نسبت به سال قبل به 1.47تریلیون دلار رسیده بود. کاهش سرمایه‌گذاری جهانی در سال 2022 عمدتا به بحران‌های جهانی مانند جنگ در اوکراین، افزایش قیمت مواد غذایی و انرژی و فشار بدهی و البته حجم کمتر جریان‌‌‌های مالی و معاملات در کشورهای توسعهیافته نسبت داده شده است.
روند سرمایه‌گذاری جهانی در مناطق توسعهیافته و درحال توسعه
با اینکه همیشه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی کشورهای توسعهیافته از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی کشورهای در حال توسعه بیشتر بوده است، در سال 2020، این روند معکوس شد و در سال‌های 2021 و 2022 ادامه یافت.
سهم کشورهای در حال توسعه از کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جهان در سال 2022 نزدیک به 70درصد برابر با 916میلیارد دلار بوده است. این رقم در سال 2021 حدود 60درصد بود. کشورهای توسعهیافته 378میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب کردند که 30درصد کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در جهان در سال 2022 است. این رقم در سال 2021 برابر با 40درصد بود.
توزیع جغرافیایی روند سرمایه‌گذاری جهانی در سال 2022
توزیع سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال 2022 در همه مناطق جهان یکسان نیست. بیش از نیمی از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در جهان متعلق به منطقه آسیاست (662میلیارد دلار).
جریان ورودی سرمایه به‌شدت متمرکز است. پنج اقتصاد چین، سنگاپور، هنگ‌کنگ، هند و امارات متحده عربی به ترتیب تقریبا 80درصد از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در منطقه آسیا را در سال 2022 به خود اختصاص داده‌اند. جریان ورود سرمایه به آمریکای لاتین و دریای کارائیب 51درصد افزایش یافت و به 208میلیارد دلار رسید که بالاترین رکورد ثبت‌شده تاکنون محسوب می‌شود. در آمریکای جنوبی، بیشتر کشورها شاهد افزایش جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بودند. در آفریقا سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی پس از افزایش غیرعادی در سال 2021، در سال گذشته به سطح 45میلیارد دلار (رکورد سال 2019) بازگشت. همچنین جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به اقتصادهای از لحاظ ساختاری ضعیف، آسیب‌پذیر و کوچک کاهش یافت. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در 46کشور کمتر توسعهیافته با 16درصد کاهش به 22میلیارد دلار رسید.
جریان سرمایه‌گذاری در ایران و برخی کشورهای منطقه در سال 2022
براساس گزارش آنکتاد، میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران طی سال 2022 با حدود 6درصد رشد به 1.5میلیارد دلار رسیده است. روند جذب سرمایه خارجی طی سه‌سال گذشته، افزایش بسیار بطئی را نشان می‌دهد، اما این روند طی یک‌دهه گذشته نزولی بوده و به یک‌سوم کاهش یافته است. برخی کشورهای منطقه نظیر بحرین، عربستان، مصر، ترکیه و امارات متحده عربی در سال 2022 حدود 2 تا 23 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرده‌اند. بررسی میزان انباشت سرمایه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی طی دودهه گذشته در جهان و منطقه و مقایسه وضعیت ایران نیز نشان می‌دهد وضعیت ایران از نظر میزان رشد جذب سرمایه طی این سال‌ها در مقایسه با کشورهای منطقه مناسب است، به طوری که رشد انباشت سرمایه در ایران در سال 2010 نسبت به سال 2000 حدود 11برابر و در سال‌های 2021 و 2022 نسبت به 2010 حدود دوبرابر شده است.
در میان کشورهای منطقه، امارات متحده عربی چنین وضعیتی دارد و سایر کشورها نتوانسته‌اند در هر دو دوره چنین رکوردی را به ثبت برسانند. با این حال، میزان انباشت سرمایه خارجی 61میلیارد دلاری ایران در سال 2022 نسبت به عمده کشورهای منطقه بسیار پایین‌تر بوده و در این خصوص کشورهای امارات، عربستان، ترکیه و مصر با انباشت سرمایه بین 150 تا حدود 270میلیارد دلار پیشتاز بوده‌اند.
چالشهای عمده سرمایه‌گذاری در ایران ناشی از چالشهای ساختاری اقتصاد ایران است. ریسک بالای اقتصادی کشور عمدتا به دلیل تحریم‌های خارجی، فقدان ثبات اقتصادی، نداشتن درک درست سرمایه‌گذاران از جایگاه اقتصادی ایران، موانع حقوقی و ضعف و ناکارآمدی سیستم قضایی کشور در حمایت از سرمایه و سرمایه‌گذار خارجی از جمله موانع عمده جذب سرمایه خارجی در ایران برشمرده می‌شود.
راهکارهای رشد سرمایه‌گذاری در ایران
عواملی همچون ایجاد زمینه و فراهم کردن زیرساخت قانونی، مقرراتی و عملیاتی لازم برای به‌کارگیری روش‌ها و ابزارهای متنوع و نوین تامین مالی، تصویر‌سازی و تدوین و طراحی بسته‌های تشویقی و برنامه‌های عملیاتی برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی، تنظیم و اجرای سیاست‌های پولی، مالی و ارزی مناسب، کنترل تورم و توسعه زیرساخت‌های اقتصادی از طریق رفع تدریجی تحریم‌ها می‌تواند در جذب سرمایه‌گذاری خارجی ایران موثر باشد.
