به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، در جلسه سی‌وچهارم سال گذشته، مقرر شده بود موضوع امکان سنجی اتصال مراکز صنعتی به ریل و اقتصادی بودن آن توسط کارگروهی مرکب از سازمان صمت استان، بخش خصوصی ذیربط با محوریت شرکت شهرکهای صنعتی، بررسی و اولویت‌های مربوطه به دبیرخانه شورا منعکس شود. ضمنا موضوع اولویت مسیر مشهد دوغارون و شهرک صنعتی نیز مدنظر قرار گیرد.
علی اکبر لبافی، رئیس دبیرخانه شورای گفت‌وگوی استان در این نشست، از اهمیت فراوان اتصال به ریل برای شهرکهای صنعتی و زیرساختهای مورد نیاز در این زمینه سخن گفت و اظهار کرد: اهمیت این موضوع بر کسی پوشیده نیست و بخش خصوصی و دولتی در این زمینه هم نظر هستند و هر یک از دستگاه های ذیربط در این ارتباط در جلسات پیشین، در خصوص توجیه اقتصادی و فنی، اعتبارات ملی و ردیف بودجه سنواتی برای تامین اعتبار بودجه و… چنین طرح‌هایی مباحثی مطرح کردند.
لبافی افزود: طبق مکاتبات راه آهن با دبیرخانه شورای گفتگو، احداث خطوط ریلی صنعتی و تجاری دارای آیین نامه مختص به خود است و هر اقدامی در این زمینه بایستی در چهارچوب آیین نامه مذکور عمل گردد.
وی ادامه داد: آیین نامه احداث خطوط راه آهن صنعتی و تجاری دارای بندهایی است که طبق آن، بسترسازی لازم برای احداث خط، برعهده بخش متقاضی دریافت کننده خدمات گذاشته شده است. آیین نامه مذکور البته مربوط به گذشته و چند دهه پیش در سال 1343 می باشد.
لبافی یادآور شد: در شرایط حمل و نقلی کنونی در شهرکهای صنعتی، هزینه های سنگینی بر دوش واحدهای صنعتی تحمیل می شود و در پی آن، هزینه تمام شده تولید نیز افزایش می یابد. از سویی، در کلانشهر مشهد، مباحث ترافیکی برای دسترسی به شهرک های صنعتی نیز مطرح است و این امر، ضرورت توجه به اتصال شهرکها به خطوط ریلی را نشان میدهد.
رئیس دبیرخانه شورای گفت‌وگوی استان اذعان داشت: در خصوص این موضوع مقرر شد متولی اصلی، یعنی شرکت شهرک های صنعتی با دستگاه های ذیربط جلساتی برگزار نماید و راهکارها و موانع موجود در این زمینه را به دبیرخانه شورا اعلام کند.
وی افزود: در نشست امروز نکات مورد نیاز جهت اصلاح آیین نامه احداث خطوط راه آهن صنعتی و تجاری را بررسی می نماییم. 11 بند در این آیین نامه آمده است. همچنین، لازم است در خصوص اولویت بندی شهرکها برای اتصال به راه آهن بحث و تبادل نظر شود و درباره چگونگی اجرای چنین پروژه ای با توجه به وضعیت عمومی شهرک های صنعتی و مشارکت بخش دولتی اعلام نظر صورت گیرد.
لبافی تاکید کرد: در این زمینه آنچه بیش از همه اهمیت دارد، تعامل دستگاه ها در جهت استفاده از ظرفیتهای موجود به منظور تحقق این امر است؛ زیرا اتصال شهرک ها به خط ریلی برکات فراوانی در اقتصاد استان خواهد داشت.
ضرورت رایزنی برای حمل ریلی نهاده های دامی استان از بندر امام
فریدون کافی، رئیس اتحادیه کارخانجات خوراک دام استان نیز در بخشی از این نشست اظهار کرد: در استان خراسان رضوی 94 کارخانه خوراک دام فعال وجود دارد که دارای بیش از 5 میلیون تن ظرفیت تولید انواع خوراک دام و طیور هستند. این کارخانه ها در 6 ماهه نخست 1401 و در سال گذشته بیش از 90درصد نهاده های دامی مورد نیاز خود را از خارج از کشور تامین کردند که بخش عظیمی از بارها از بندر امام وارد کشور میشود. این در حالی است که تا سال 1395، واردات نهاده ها از مرز سرخس انجام می شد و حدود 600 هزار تن بار در آن مرز تخلیه می گردید؛ اما واردات نهاده از آن مرز بیش از 5 سال است که متوقف شده است. این در حالی است که ورود نهاده از مرز سرخس کاهش هزینه های حمل را برای کارخانجات استانی به همراه داشت.
کافی افزود: حدود 70درصد گردش مالی دامداری ها و مرغداریها مربوط به تامین خوراک است. از بندر امام تا استان ما حدود 1600کیلومتر فاصله است و به همین دلیل هزینه های حمل نهاده برای استان ما بیش از استانهای دیگر است و در این سالها نتوانستیم این نهاده ها را از طریق سیستم ریلی به استان منتقل نماییم
وی با اشاره به فعالیت 24 کارخانه خوراک دام در نیشابور گفت: حمل ریلی نهاده های مورد نیاز این کارخانجات، کاهش هزینه های آنان را به دنبال خواهد داشت و در حالی که ریل راه آهن تا منطقه دیزباد نیشابور رسیده است، فقط شبکه دولت از این شبکه استفاده میکند. بخش خصوصی علیرغم اینکه چندین مرتبه در این خصوص پیگیری کرده، نتوانسته از این مزیت بهره مند گردد.
کدام شهرکهای صنعتی استان در اولویت اتصال به ریل هستند؟
در ادامه این جلسه، تریبون در اختیار محمود شالفروشان، کارشناس شرکت شهرک های صنعتی استان قرار گرفت. او اظهار کرد: شهرک صنعتی شماره 5 مشهد، شهرک کاویان فریمان، شهرک صنعتی عطار، خیام و سبزوار، با توجه به فاصله ای که از ریل راه آهن دارند، از جمله شهرکهایی هستند که در مقوله اتصال به شبکه ریلی، در اولویت استان به شمار می روند و با توجه به زیرساختهای موجود، می توان بر مسئله اتصال آنها به ریل تمرکز نمود. در خصوص شهرک های چناران و توس و ماشین سازی نیز سوال ما این بود که می توان از ظرفیت پروژه راه آهن گلبهار، برای اتصال این شهرک ها به شبکه ریلی استفاده کرد یا خیر. در این زمینه، مشاور بایستی برآورد میزان حمل بار و… را انجام دهد که در مجموع به دلیل اینکه هم افزایی لازم وجود نداشته است، نتوانسته ایم کار را پیش ببریم و سرمایه گذاری در این حوزه به دلیل هزینه های موجود، قابل توجیه نیست.
وی افزود: طبق قانون، وزارت راه و شهرسازی متولی فراهم نمودن زیرساختها برای شهرکهای صنعتی است اما آیین نامه راه آهن برای احداث خطوط صنعتی و تجاری، اجازه اینکه وزارت راه و شهرسازی در این زمینه ورود کند، نمی دهد.
قاسم کیومرثی، رئیس اداره فلزی سازمان صمت استان نیز ابراز کرد: فراهم آوردن زیرساخت ها جهت اتصال شهرک های صنعتی به شبکه ریلی، به تنهایی از عهده بخش خصوصی برنمی آید و بایستی در آیین نامه راه اهن اصلاحاتی صورت گیرد.
ظرفیت های قانونی برای تامین زیرساخت ها
مهدی وطن پرست، رئیس گروه تولید استانداری خراسان رضوی نیز، مشکل اصلی در اتصال شهرک های صنعتی به خط آهن را، تامین منابع خواند و خاطرنشان کرد: البته منابعی که دولت در تبصره های 14 و 16 و 18 قانون بودجه برای تامین زیرساختها درنظر گرفته، به شکل درستی محقق نگردیده است و آنطور که باید به اهداف لازم نرسیده است. لذا میتوان با پیگیری اجرای این تبصره های قانونی، راهی برای تامین اعتبار مورد نیاز زیرساخت های بخش صنعت ایجاد کرد.
امیرمهدی مرادی، دبیر انجمن مدیران صنایع خراسان نیز با تاکید بر لزوم اولویت بندی صحیح شهرک ها برای دسترسی به ریل گفت: به طور مثال، رساندن راه آهن به شهرک صنعتی توس به دلیل هزینه هایی که به دنبال دارد، شاید اکنون فاقد توجیه اقتصادی باشد؛ اما برخی شهرک ها در این زمینه هزینه کمتری می توانند صرف کنند.
حسین خانی زاده، دبیر خانه صنعت، معدن و تجارت استان هم گفت: فاصله شهرک های صنعتی خیام و عطار و کاویان با ریل آهن، به 20 کیلومتر نمی رسد و آیا این موضوع، ضرورت اتصال این شهرک ها به خط آهن را دوچندان نمی کند؟
شرکت شهرک های صنعتی، فاقد اعتبار لازم برای اتصال شهرک ها به شبکه ریلی است
محمد خوشحال، مدیرعامل شهرک صنعتی ماشین سازی نیز در بخشی از این نشست اظهار داشت: مسئله مهم در بحث اتصال شهرک های به خطوط ریلی این است که شرکت شهرک های صنعتی اعتباری برای این موضوع ندارد و کار تامین اعتبار را به شهرک های صنعتی می سپارد؛ این در حالی است که شرکت های خدماتی شهرک های صنعتی نیز در این زمینه فاقد اعتبار لازم هستند و امکانات و زیرساخت های مورد نیاز شهرک ها بسیار هزینه بر است.
وی افزود: در خصوص احداث ایستگاهی از راه آهن مشهد- گلبهار برای شهرک صنعتی ماشین سازی، توس و چناران که در گذشته مصوب گردیده، لازم است پیگیری های لازم صورت گیرد؛ زیرا سرویس دهی به کارگران و کارکنان این شهرکها با توجه به اقامت بخش اعظمی از آنها در گلبهار، حائز اهمیت است.
خوشحال تاکید کرد: شرکتی چون ایران خودرو امروز به شهرک صنعتی بینالود متصل است و اگر این شهرک به راه آهن متصل گردد، ایران خودرو نیز می تواند از این ظرفیت استفاده نماید. در شهرک های بینالود، عطار و خیام، امروز سرمایه گذار رغبتی به ورود ندارد؛ اما اگر اتصال به ریل صورت گیرد، سرمایه گذاران نیز انگیزه پیدا می کنند.
شروط راه آهن برای استفاده از خط آهن گلبهار- مشهد به منظور حمل بار
موسی صفایی، نماینده راه آهن خراسان رضوی نیز گفت: راه آهن استان، مشکلی برای استفاده از خط آهن گلبهار- مشهد به منظور حمل بار ندارد؛ اما نکته این است که وزن بار نباید بیش از 21 تن باشد. ضمن اینکه امکان سنجی برای مکان تخلیه و ساعت تردد و حمل بار در زمانی که پیک مسافری نباشد، بایستی مدنظر قرار گیرد.
وی اتصال شهرک های صنعتی به خطوط ریلی را اقدامی موثر در راستای کاهش مصرف سوخت دانست و افزود: در تهران کارگروهی ذیل یکی از معاونتهای راه آهن کشور شکل گرفته است تا مراکز صنعتی موجود در کل شبکه ریلی را بررسی نماید و امکان اتصال آنها از بعد فنی و درآمدی و… را موشکافی کند. کارگروه هایی فرعی نیز در این زمینه در استانها از جمله خراسان رضوی وجود دارد. لذا لازم است در وهله نخست، درخواستی از سوی شرکت خصوص یا دولتی به راه آهن ارسال گردد تا در کارگروه مذکور، امکان سنجی اتصال فنی شهرک صنعتی به خط آهن بررسی گردد.
صفایی افزود: همچنین، نقشه های اتصال به راه آهن و دیگر جوانب امر بایستی بررسی گردد و به راه آهن مرکز ارسال شود. راه آهن می تواند در بحث روسازی این حوزه کمک کند؛ البته این امر مشروط بر این است که بازگشت سرمایه در طول چند سال صورت گیرد و زمان بازگشت سرمایه مشخص باشد.
وی تاکید کرد: در وهله نخست بایستی متولی تحقق این اقدام مشخص شود؛ در واقع، راه آهن متولی ساخت و ساز راه آهن صنعتی نیست بلکه بهره بردار آنهاست. برای شهرک صنعتی خیام پیگیری هایی انجام شده است و ما خطوطی برای ایستگاه خیام ایجاد کردیم و مقداری بار نیز در ایستگاه مذکور تخلیه شد؛ اما این مسئله تداوم نیافت. امروز خطوطی وجود دارد که با هزینه بخش خصوصی ایجاد شده و قرار است با نظارت راه آهن حمل ریلی در آنها انجام گیرد؛ اما در خصوص شهرکهای صنعتی، موضوع معارضات در احداث خط آهن وجود دارد که موضوعی بسیار مهم و جدی است و باید بدان توجه نمود.
وی گفت: تمامی شبکه های ریلی، عمومی است و محدودیتی برای استفاده از آن وجود ندارد؛ اما برای نقاطی که ایستگاه ها در مالکیت دولتی است، اگر تقاضا صورت گیرد، مشروط بر اینکه شرایط تخلیه وجود داشته باشد، امکان استفاده از آن ایستگاه وجود دارد.
ضرورت شفاف سازی چگونگی تامین لوکوموتیو و واگن برای حمل ریلی از شهرک های صنعتی
اما در بخش دیگری از این نشست، تریبون در اختیار احمد زمانیان یزدی، رئیس کمیسیون حمل و نقل و ترانزیت اتاق مشهد و رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی شرکتهای حمل و نقل بین المللی استان قرار گرفت. او ابراز کرد: انجمن شرکت های حمل و نقل بین المللی استان این آمادگی را دارد که در صورت موافقت راه آهن، در شهرک صنعتی کاویان به عنوان پایلوت، ریل را ایجاد نماید.
زمانیان خاطرنشان کرد: البته این خطوط، خط فرعی ریلی محسوب می شوند و سوال این است که وقتی خط فرعی ایجاد می شود، راه آهن واگن و لوکوموتیو را در اختیار بخش خصوصی می گذارد؟ این مسائل بایستی شفاف گردد تا بخش خصوصی اقدام به سرمایه گذاری نماید.
کاظم شیردل، رئیس اتحادیه صادرکنندگان استان نیز گفت: در گذشته در مرز سرخس، حمل ریلی کالا صورت می گرفت؛ اما هماهنگی لازم بین دستگاه ها وجود نداشت. لازم است دستگاه ها هماهنگ باشند تا تخلیه و بارگیری بار دیگر در آن نقطه مرزی صورت گیرد.
وی تاکید کرد: ارائه خدمات توسط بخش خصوصی در این حوزه باید مقرون به صرفه باشد. اگر راه آهن زیرساخت را در مسیر اصلی فراهم نماید، بخش خصوصی هم می تواند برای سرمایه گذاری و اقدام در این زمینه ورود کند.
روسازی و زیرسازی خطوط آهن درخواستی به متقاضیان واگذار شده است
رضائیان، معاون اداره کل راه آهن شرق نیز گفت: در خصوص احداث خطوط فرعی در سالیان گذشته، در برهه ای از زمان، زیرسازی و روسازی توسط راه‌آهن صورت می گرفته است و سپس، با توجه به اینکه این امر برای راه آهن بازدهی اقتصادی نداشته است، ارائه طرح های توجیهی و اقتصادی این مسئله به عهده مشتریان گذاشته شد. در ابتدای دهه 90، زیرسازی شامل تملک اراضی، طراحی نقشه ها، ابنیه و پلها و خاکبرداری توسط بخش خصوصی صورت می گرفت و روسازی پروژه یعنی مهندسی ریلی و سوزن و… توسط راه آهن صورت می گرفت. نکته اینکه از مجموع هزینه های خط آهن، 50درصد به روسازی و 50درصد به زیرسازی مربوط است.
وی افزود: در دو، سه سال اخیر هر دو موضوع روسازی و زیرسازی خط آهن صنعتی و تجاری به مشتری واگذار شده و تمامی هزینه ها از سوی مشتریان تقبل می شود و مقررات و دستورالعملهایی در این زمینه وجود دارد.
رضائیان همچنین، از ایجاد خطوط بارگیری در ایستگاه های بجستان، خواف و… در محدوده راه آهن شرق سخن گفت و خاطرنشان کرد: هیچگونه تقاضایی برای حمل بار از سوی بخش خصوصی در آن بخش ها نداشته ایم. اگر متقاضی در این زمینه وجود داشته باشد، با توجه به لحاظ کردن هزینه ها از سوی بخش دولتی، راه آهن این ظرفیت را دارد که در خطوط همجوار ایستگاه‌ها بارگیری و تخلیه محمولات را انجام دهد.
محدودیت در تعداد واگن‌ها برای حمل نهاده ها از مرز سرخس
حمیدرضا نوری، نماینده سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: در یکسال گذشته موفق شده ایم بخشی از نهاده های دامی را از مرز سرخس وارد کنیم؛ اما یکی از مشکلاتی که در بحث خطوط ریلی وجود دارد این است که در شرایط کنونی تعداد شرکتهای حمل ریلی در کشور اندک است و به همین نسبت، میزان واگن محدود است و به همین دلیل در واردات با موضوع دموراژ و افزایش هزینه های ناشی از آن روبرو هستیم. از طرفی، باید به این نکته توجه نمود که حمل ریلی تعداد خودروها را در جاده ها کاهش می دهد و بایستی به مسئله تعیین وضعیت کامیونها در حمل جاده ای هم توجه نمود.
وی افزود: یکی از دلایلی که بار نهاده های دامی به بنادر جنوبی می رود، تمایل دولت به استفاده از زیرساختهای آن نقاط است؛ زیرا بنادر شمالی امکان پهلوگیری کشتی های عظیم را ندارد.
نوری با بیان اینکه بخش خصوصی به راحتی می تواند با شرکت های حمل ریلی برای حمل بار خود قرارداد ببندد، گفت: در حال حاضر امکان انعقاد قرارداد برای حمل بار از بنادر شمالی وجود دارد؛ میتوان در این زمینه به راحتی ارتباط برقرار نمود تا قرداد خرید و حمل کالا و تحویل در هر مرزی که بخش خصوصی می خواهد صورت گیرد.
وی تاکید کرد: در بحث لوکوموتیو هم مشکلی وجود ندارد و با هماهنگی داخلی از سوی راه آهن، لوکوموتیو در اختیار گذاشته میشود.
کافی، رئیس اتحادیه کارخانجات خوراک دام استان در واکنش به سخنان نوری گفت: راه آهن برای در اختیار گذاشتن ریل، بر این موضوع تاکید دارد که حداقل وزن بار، هزار تن باشد. تقاضای ما این است که همانطور که با شرکتهای دولتی در این زمینه رفتار میشود با بخش خصوصی نیز برخورد شود. هم اکنون سهمیه نهاده های دامی شرکت پشتیبانی امور دام در استان تحویل می شود و بخش خصوصی باید نهاده اش را از بندر امام تحویل بگیرد.
شهرک های صنعتی درخواست خود برای اتصال به شبکه ریلی را اعلام کنند
اما در بخش پایانی و جمع بندی این نشست، لبافی، رئیس دبیرخانه شورای گفت‌وگوی استان گفت: موضوع اتصال به ریل در شهرک های صنعتی دارای ظرفیت در این زمینه، در شورای گفتگوی استان مطرح خواهد شد.
وی افزود: راه آهن بحث روسازی و زیرسازی در احداث خطوط صنعتی و تجاری را برعهده بخش خصوصی گذاشته است که اگر بتوان با توجه به ظرفیتهای قانونی موجود همچون تبصره های 14 و 16 و 18 قانون بودجه، این پیشنهاد را مطرح کرد که زیرسازی ها توسط دولت صورت گیرد، اتفاق مطلوبی به شمار می رود.
لبافی گفت: فرایندی که در این زمینه پیش بینی شده نیز بایستی مدنظر قرار گیرد؛ شهرک ها و مراکز و بنگاه های اقتصادی که آمادگی استفاده از ریل و حمل ریلی بار را دارند، بایستی مدارک خود را به دبیرخانه شورا ارائه دهند. همچنین، انجمن صنفی شرکتهای حمل و نقل بین المللی استان اعلام آمادگی کرد که اتصال شهرک کاویان به خطوط ریلی را انجام دهد و در این زمینه لازم است بررسی های لازم صورت گیرد.
وی افزود: مسئله انتقال بار نهاده های دامی از طریق ریل از بندر امام به استان، موضوع درخواست اتحادیه کارخانجات خوراک دام است و باید در این زمینه پیگیری های مربوطه را انجام داد. همچنین، درخواست سایر شهرک های صنعتی باید ارائه گردد تا مشخص شود که آنها متمایل به اتصال به خطوط آهن هستند یا خیر. نکته ما این است که از همه ظرفیتهای دولتی برای احداث زیرساختها استفاده شود؛ در بحث تامین واگن و لوکوموتیو نیز، طبق اعلام راه آهن، ظرفیت لازم وجود دارد. در مجموع، این اقدام برای توسعه استان بسیار ضروری و مهم است و در کاهش هزینه های تولید و مصرف سوخت و آلودگی و… بسیار اثرگذار است.
