از خشکسالی سال زراعی در استان تا ضرورت کشت فراسرزمینی در افغانستان

به گزارش روابط عمومی اتاق مشهد، احمد سلحشور، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق خراسان رضوی، در ابتدای این نشست با اشاره به ظرفیت‌های قابل توجه افغانستان در حوزه کشاورزی اظهار کرد: باید از توانمندی‌های این کشور به‌ویژه در زمینه کشت قراردادی به‌صورت هدفمند بهره‌برداری شود.

استفاده از ظرفیت افغانستان در کشت قراردادی، یک ضرورت راهبردی برای کشاورزی خراسان رضوی است

وی با بیان اینکه استان خراسان رضوی سالانه به حدود ۱۴ تا ۱۵ میلیون تن نهاده‌هایی همچون ذرت، سویا و جو نیاز دارد، تصریح کرد: استفاده از ظرفیت افغانستان می‌تواند یک فرصت مطلوب برای تامین این نیازها باشد، مشروط بر آنکه این اقدام با مشارکت طرف افغانستانی و در قالب کنسرسیوم‌های مشترک انجام گیرد و دولت نیز از شکل‌گیری و فعالیت این کنسرسیوم‌ها حمایت کند.

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق مشهد در ادامه با اشاره به خسارات گسترده خشکسالی گفت: کشاورزان، دامداران و مرغداران به دلیل تداوم خشکسالی با زیان‌های سنگینی مواجه شده‌اند و ادامه فعالیت برای آنان دشوار شده است. از این‌رو، ضرورت دارد دولت در تامین سرمایه در گردش و نهاده‌های مورد نیاز، به‌ویژه برای حفظ واحدهای دامپروری فعال نقش حمایتی جدی ایفا کند.

سلحشور همچنین بر لزوم امهال وام‌های کشاورزی در تمامی بانک‌ها تاکید کرد و افزود: کشاورزان نقش مهمی در تامین امنیت غذایی دارند و باید در تامین نهاده‌های تولیدی و دامی مورد حمایت قرار گیرند.

وی با انتقاد از انحصار در واردات محصولات استراتژیک و نهاده‌های دامی، وجود رانت و ضعف نظارت در این حوزه را از چالش‌های جدی برشمرد.

او خاطرنشان کرد: با توجه به شائبه اختصاص نهاده جو به کارخانجات خوراک دام و عدم تحویل مستقیم به دامدار ، طی حدود ۹۵ روز گذشته نهاده‌ای در اختیار کارخانجات قرار نگرفته است.

با وجود بهبود نسبی وضعیت بارش نسبت به میانگین بلندمدت؛ تداوم خشکسالی در استان همچنان نگران‌کننده است

در ادامه، سیدجواد رسولی، رئیس اداره تحقیقات کاربردی هواشناسی استان، به تشریح وضعیت خشکسالی سال زراعی گذشته و پاییز سال جاری پرداخت.

وی با اشاره به شرایط نامطلوب بارش‌ها از ابتدای سال زراعی تا اواخر آذرماه اظهار کرد: وضعیت بارندگی در سطح کشور در این بازه زمانی بسیار بغرنج بود؛ به‌گونه‌ای که حتی در کلان‌شهرهایی مانند تهران، موضوع تامین آب شرب به یکی از مسائل اساسی تبدیل شد. هرچند بخشی از این کمبودها با بارش‌های اخیر جبران شد، اما تداوم این روند برای عبور از شرایط موجود ضروری است.

موسوی با بیان اینکه وضعیت خراسان رضوی با بارش‌های اواخر آذرماه نسبت به میانگین بلندمدت بهبود یافته است، تصریح کرد: میزان بارندگی ثبت‌شده در تمامی شهرستان‌های استان نسبت به سال گذشته و دوره آماری مشابه افزایش داشته و به‌طور متوسط، تاکنون حدود ۵۷ میلی‌متر بارش در سطح استان ثبت شده است.

رئیس اداره تحقیقات کاربردی هواشناسی خراسان رضوی افزود: میانگین بارش کشور از ابتدای سال جاری تاکنون حدود ۶۲ میلی‌متر بوده که نسبت به میانگین بلندمدت ۶۰ میلی‌متری، نزدیک به سه درصد افزایش را نشان می‌دهد. همچنین درصد تامین بارش از کل سهم بارش سال آبی تا ابتدای دی‌ماه ۱۴۰۴ در خراسان رضوی نسبت به متوسط بلندمدت دوره مشابه، حدود ۸.۹۸ درصد پیشی گرفته است؛ این رقم در متوسط کشوری حدود ۰.۸ درصد گزارش شده است.

وی در ادامه گفت: پیش بینی می شود استان‌های گیلان و اردبیل در فصل زمستان بارشی فراتر از نرمال را تجربه نمایند، در حالی که خراسان رضوی و بسیاری از مناطق کشور شاهد بارش‌هایی در محدوده نرمال خواهند بود.

رسولی همچنین از پیش‌بینی دماهای فراتر از نرمال در ماه‌های پیش‌رو خبر داد و با تاکید بر تشدید پدیده گرمایش زمین، افزایش تبخیر و کاهش منابع آبی را از پیامدهای جدی این روند دانست.

توافقات کشاورزی ایران و افغانستان نیازمند ورود به فاز اجرایی است

در ادامه نشست، موضوع توافقات و تعاملات ایران و افغانستان در حوزه کشاورزی مورد بررسی قرار گرفت و اعضای کمیسیون، گزارشی از نتایج سفر به هرات و پیشنهادهای اجرایی برای توسعه همکاری‌های مشترک ارائه کردند.

همت آبادی، عضو کمیسیون کشاورزی اتاق خراسان رضوی، با اشاره به برگزاری جلسات مشترک ایران و افغانستان در حوزه کشاورزی اظهار کرد: این نشست‌ها به مدت چهار تا پنج روز در شهر هرات برگزار شد و طی آن، بازدیدهای مفصلی از مراکز تحقیقاتی و صنایع وابسته به بخش کشاورزی صورت گرفت که تجربه‌ای مثبت و قابل توجه به همراه داشت.

وی افزود: در نهایت، توافقی میان تیم های فنی و کارشناسی ایران و افغانستان در حوزه کشاورزی حاصل شد که می‌تواند مبنای همکاری‌های آینده قرار گیرد.

وی ادامه داد: توافق برای انتقال دانش فنی، تاسیس آزمایشگاه‌های تخصصی در مراکز تحقیقاتی هرات و کشت محصولات کشاورزی از جمله مهم‌ترین دستاوردهای این سفر بود، با این حال به نظر می‌رسد در ادامه این مذاکرات وقفه‌ای ایجاد شده و لازم است هرچه سریع‌تر اقدامات عملی برای اجرای توافقات صورت گیرد.

همت آبادی با تاکید بر ظرفیت‌های بالای صادرات و واردات محصولات کشاورزی میان دو کشور خاطرنشان کرد: بهره‌برداری از این ظرفیت‌ها نیازمند همراهی و حمایت کمیسیون کشاورزی است تا بتوان قراردادهایی در حوزه تاسیس آزمایشگاه‌های تخصصی و توسعه کشت محصولات کشاورزی منعقد کرد.

وی افزود: کشت محصولات کشاورزی در افغانستان سابقه داشته و امید می‌رود این روند با ورود محصولات جدید و بهره‌گیری از توان فنی ایران، تداوم و گسترش یابد.

ایجاد مرکز رشد فناوری در هرات، مسیر توسعه کشاورزی دانش‌بنیان افغانستان

در بخش دیگری از نشست، شجاعی، عضو کمیته دانش بنیان اتاق مشرک ایران و افغانستان، با تشریح ظرفیت‌های کشاورزی افغانستان گفت: این کشور در بخش زراعت دارای محصولاتی همچون گندم، جو، ذرت، زعفران و کنجد و در حوزه باغبانی دارای محصولاتی نظیر انار، زردآلو، سیب، هلو، بادام و پسته وحشی است. همچنین در بخش دام، دام سبک و سنگین، لبنیات سنتی و فرآورده‌های پوستی از ظرفیت‌های مهم افغانستان به شمار می‌رود.

وی افزود: با این حال، تولید این محصولات به شکل کاملاً سنتی انجام می‌شود و وضعیت کشاورزی افغانستان شباهت زیادی به کشاورزی ایران در حدود شش دهه پیش دارد.

شجاعی با بیان اینکه در افغانستان بذر و نهال اصلاح‌شده به‌صورت گسترده وجود ندارد، تصریح کرد: با وجود برخورداری این کشور از تنوع بالای ژنتیکی، از جمله حدود ۴۰۰ نوع زردآلو و بانک ژن مناسب در حوزه غلات، استفاده مؤثری از این ظرفیت‌ها صورت نمی‌گیرد.

وی افزود: کمیته دانش‌بنیان اتاق مشترک ایران و افغانستان بر این باور است که ایران می‌تواند با توجه به پیشرفت‌های خود در اصلاح بذر و نهال و شباهت اقلیمی دو کشور، نقش مؤثری در این حوزه ایفا کند.

او با اشاره به سنتی بودن سیستم دامپروری افغانستان اظهار کرد: طرف افغانستانی تمایل به اصلاح نژاد دام دارد و امکان همکاری در حوزه دام سبک و سنگین وجود دارد، هرچند خراسان رضوی در بخش طیور با چالش‌هایی مواجه است.

وی ادامه داد: در حال حاضر حدود ۷۰ شرکت دانش‌بنیان و فناور در پارک علم و فناوری استان در حوزه‌های مختلف کشاورزی، نهاده‌ها و سیستم‌های آبیاری فعال هستند و مقرر شده از میان این شرکت‌ها، تعدادی برای ورود به بازار افغانستان انتخاب شوند.

شجاعی با تاکید بر لزوم بازنگری در رویکردهای دولتی نسبت به این حیطه افزود: پیشنهاد می‌شود شرکت‌ها و کارخانجات ایرانی، تولید خود را در خاک افغانستان دنبال کنند.

وی همچنین پیشنهاد ایجاد مرکز رشد فناوری در هرات را مطرح کرد و گفت: ثبت شرکت‌های دانش‌بنیان دو ملیتی، ایجاد مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای کشاورزی، پارک‌های تحقیقاتی، مزارع نمایشی و تحقیقاتی و برپایی نمایشگاه محصولات کشاورزی در منطقه آزاد دوغارون از دیگر پیشنهادهای مطرح‌شده برای توسعه همکاری‌های مشترک است.

دستگاه‌های اجرایی مکلف به ارائه جمع‌بندی کشت فراسرزمینی با محوریت افغانستان شدند

در بخش دیگری از نشست، محمد صبور، دبیر کمیسیون کشاورزی اتاق خراسان رضوی اظهار کرد: استاندار محترم خراسان رضوی در جلسه اخیر شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی استان، تمامی دستگاه‌های مرتبط را مکلف کرده است حداکثر تا پایان هفته آینده، جمع‌بندی خود را در حوزه کشت فراسرزمینی با تمرکز بر افغانستان به معاونت اقتصادی استانداری ارسال کنند.

وی افزود: والی هرات در دیدار با استاندار خراسان رضوی به صراحت اعلام کرده است که در ازای آبی که به سمت افغانستان جریان دارد، این امکان وجود دارد که در خاک افغانستان کشت انجام شده و محصولات کشاورزی آن در اختیار ایران قرار گیرد.

به گفته صبور، زیرساخت‌های لازم برای این اقدام فراهم است و باید از این فرصت به شکل هدفمند و حداکثری بهره‌برداری شود.

منطقه آزاد دوغارون می‌تواند پایگاه شکل‌گیری برندهای مشترک کشاورزی باشد

در ادامه نشست، مجید افشین، مشاور اتاق مشترک ایران و افغانستان، با اشاره به اهداف سفر اخیر به افغانستان تصریح کرد: این سفر با سه هدف کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برنامه‌ریزی شده بود. برای افق بلندمدت، تدوین یک برنامه جامع ضروری است، اما در کوتاه‌مدت، پیشنهاد کشت قراردادی و خرید تضمینی محصولات مطرح شده که در حال حاضر منتظر پاسخ طرف مقابل هستیم.

وی ادامه داد: در بازه میان‌مدت، تشکیل کنسرسیوم‌های تخصصی متشکل از شرکت‌های کشت و صنعت در دستور کار قرار دارد و لازم است کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی پیرامون این موضوع جلسات تخصصی برگزار کند.

افشین با اشاره به توافقات انجام‌شده برای کشت محصولاتی نظیر کنجد، پنبه و چغندرقند در افغانستان در قالب خرید تضمینی، افزود: تحقق این برنامه‌ها نیازمند تامین بودجه است و ورود نخبگان، متخصصان و صاحب‌نظران به این حوزه باید با پشتوانه مالی همراه باشد تا هزینه‌های شخصی بر آنان تحمیل نشود.

وی همچنین از اعلام آمادگی برای تاسیس آزمایشگاه مشترک آب و خاک و ایجاد یک مرکز مشاوره فنی در افغانستان خبر داد و گفت: این مراکز می‌توانند خدمات تخصصی و مشاوره‌ای به طرف افغانستانی ارائه دهند.

به گفته افشین، این همکاری‌ها می‌تواند به تقویت امنیت غذایی و گسترش آن به آسیای میانه منجر شود و در نهایت وابستگی خراسان رضوی به بندرعباس را کاهش دهد.

مشاور اتاق مشترک ایران و افغانستان تاکید کرد: استفاده از ظرفیت منطقه آزاد دوغارون برای ایجاد برندهای مشترک، به‌ویژه در محصولاتی مانند کشمش، نیازمند مطالعات تکمیلی است.

وی افزود: چالش اصلی همکاری با افغانستان در حوزه زعفران است و لازم است با تعامل دوجانبه، زمینه صادرات این محصول به بازارهایی نظیر چین و هند فراهم شود؛ چراکه افغانستان مشمول تحریم نیست و تعرفه‌های گمرکی آن به‌مراتب کمتر از ایران است. این موضوع، بازنگری در سیاست‌گذاری‌های استانی را ضروری می‌سازد.

بدون داده‌محوری، کشاورزی توان خلق ارزش پایدار ندارد

در بخش دیگری از نشست، آرمین اسکوییان، از فعالان بخش کشاورزی در تشریح دستور کار سوم جلسه مبنی بر ارائه گزارش پلتفرم «اگرویار» گفت: بخش کشاورزی با چالش جدی در حوزه تصمیم‌گیری مواجه است و همین مساله موجب شده کشاورزان نتوانند از داده‌های موجود خود به شکل مؤثر استفاده کنند.

وی با اشاره به آمارهای موجود افزود: حدود ۷۵ درصد اقتصاد و سطح زیر کشت کشاورزی کشور در اختیار ۴۰۰ هزار کشاورز است، در حالی که نزدیک به ۴ میلیون نفر در ایران به کشاورزی اشتغال دارند. از این‌رو، داده‌برداری و تبدیل آن به ارزش افزوده کار دشواری نیست، به شرط آنکه به‌درستی انجام شود.

اسکوییان خاطرنشان کرد: پلتفرم اگرویار، تمامی اجزای اکوسیستم کشاورزی از جمله رفتار کشاورز، شرکت‌های مرتبط، فناوری، مزرعه، خریدار، فروشنده، کارشناس و داده‌های هواشناسی را به‌صورت زنجیره‌ای در نظر می‌گیرد.

وی تاکید کرد: مدیریت باید در سطح مزرعه و حتی قطعه زمین انجام شود، چراکه ممکن است یک قطعه دارای بارندگی مناسب باشد اما قطعه مجاور آن با کمبود بارش مواجه شود.

وی مدیریت تولید، مدیریت داده و مدیریت فروش را سه رکن اصلی کشاورزی دانست و افزود: در سطح جهانی، بخش خصوصی پیشگام مدیریت داده در کشاورزی بوده و این امر از طریق تعامل دانشگاه و بخش خصوصی محقق شده است. هرچند در ایران نیز اقداماتی انجام شده، اما این اقدامات عمدتا نقطه‌ای بوده و فاقد انسجام زنجیره‌ای است.

کشت فراسرزمینی بدون پیش‌بینی زنجیره بازرگانی به نتیجه نمی‌رسد

در ادامه، حمیدرضا رضوی‌خبیر، مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی خراسان رضوی، با تاکید بر ضرورت کشت فراسرزمینی در افغانستان گفت: در کشت فراسرزمینی باید تمامی مراحل از تولید تا بازرگانی پیش‌بینی شود تا محصول تولیدشده تحت تاثیر سیاست‌های مقطعی دولت‌ها بلااستفاده نماند.

تشکیل کارگروه کشاورزی مشترک، گام عملیاتی برای تحقق توافقات است

در جمع‌بندی نشست، احمد سلحشور، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق مشهد، با اشاره به شکل‌گیری ارتباط موثر با طرف افغانستانی اظهار کرد: این تعامل یک نیاز دوطرفه است و باید از فرصت ایجادشده به بهترین شکل استفاده کرد.

وی پیشنهاد داد: کارگروه کشاورزی در اتاق مشترک ایران و افغانستان تشکیل شود و نمایندگان سازمان جهاد کشاورزی نیز در آن عضویت داشته باشند تا تفاهم‌نامه‌ها و مصوبات به مرحله اجرا برسد.

ایشان از سازمان جهاد کشاورزی خواست موضوع تسهیلات سرمایه در گردش و امهال تسهیلات تولیدکنندگان را که متاثر از خشکسالی هستند و همچنین تامین بذر و نهاده های مورد نیاز کشاورزان برای کشت دیم و تامین علوفه را با جدیت پیگیری نمایند.