معیشت در تنگنا

تورم در اقتصاد ایران نه‌تنها یک شاخص آماری، بلکه پدیده‌ای با ابعاد اقتصادی و اجتماعی است که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر تمامی شئون زندگی خانوارها و فعالیت‌های اقتصادی اثر می‌گذارد. در سال‌های اخیر، پایداری نرخ‌های تورم بالا به یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین چالش‌های اقتصادی کشور تبدیل شده است. این روند، با تضعیف قدرت خرید خانوارها و تغییر الگوی مصرف، آثار اجتماعی و حتی فرهنگی رقم زده و شکاف‌های طبقاتی را تشدید کرده است. به‌ویژه در شرایطی که درآمد اسمی بسیاری از گروه‌های جامعه متناسب با افزایش قیمت‌ها رشد نکرده، فشار تورمی بیش از همه بر دوش دهک‌های پایین و طبقه متوسط سنگینی می‌کند.

* افزایش ۴۲ درصدی هزینه سبد خانوار در یک‌سال

بر پایه داده‌های مرکز آمار ایران، شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) در مرداد ۱۴۰۴ به ۳۷۰.۵ واحد رسیده است. این شاخص در مقایسه با تیرماه، رشد ۲.۹ درصدی را نشان می‌دهد و نسبت به مرداد سال گذشته نیز با جهشی معادل ۴۲.۴ درصد همراه بوده است.

نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه، که بیانگر میزان تغییر قیمت‌ها در یک ماه مشخص نسبت به ماه مشابه سال قبل است، در مرداد ۱۴۰۴ به ۴۲.۴ درصد رسیده؛ رقمی که نسبت به ماه پیشین ۱.۲ واحد درصد افزایش دارد. به زبان ساده، خانوارها برای تأمین یک سبد ثابت از کالاها و خدمات در مرداد امسال، باید بیش از ۴۲ درصد هزینه‌ی بیشتری نسبت به مرداد سال گذشته بپردازند.

در مردادماه ۱۴۰۴، نرخ تورم ماهانه نیز با کاهش ۰.۶ واحد درصدی نسبت به تیر، از ۳.۵ درصد به ۲.۹ درصد رسید. بررسی اجزای اصلی سبد مصرفی خانوار نشان می‌دهد که تورم ماهانه در گروه خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات برابر با ۳.۹ درصد و در گروه کالاهای غیرخوراکی و خدمات معادل ۲.۳ درصد ثبت شده است.

*خراسان رضوی در جایگاه سومین استان با کمترین تورم

آمارهای رسمی نشان می‌دهد تورم ماهانه در خراسان رضوی در مردادماه ۱۴۰۴ با کاهش قابل توجهی همراه بوده و از ۳.۵ درصد در تیر به ۱.۹ درصد رسیده است؛ افتی معادل ۴۶ درصد که این استان را پس از همدان و قزوین در جایگاه سوم کمترین نرخ تورم ماهانه کشور قرار داده است. این رقم، پایین‌ترین سطح تورم ماهانه استان از ابتدای سال تاکنون نیز به شمار می‌رود.

*خراسانی‌ها باید ۴۲ درصد هزینه بیشتر برای معیشت‌شان بپردازند

با وجود این بهبود نسبی، نرخ تورم نقطه به نقطه استان همچنان بالا و در سطح ۴۲.۱ درصد باقی مانده است؛ به این معنا که خانوارهای خراسانی برای خرید یک سبد مشابه از کالاها و خدمات نسبت به مرداد سال گذشته بیش از ۴۲ درصد هزینه بیشتری پرداخته‌اند. به‌ویژه، این وضعیت برای خانوارهای با درآمد ثابت و دهک‌های پایین به معنای فشار مضاعف و کاهش پایدار قدرت خرید است.

*مسکن در اوج تورم

تحلیل گروه‌های کالایی نشان می‌دهد مسکن و اجاره‌بها با تورم ماهانه ۲.۸ درصد بیشترین افزایش قیمت در مرداد را رقم زده‌اند؛ روندی که فشار معیشتی سنگینی را بر دوش دهک‌های کم‌درآمد گذاشته است. در مقابل، تورم ماهانه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها به‌طور محسوسی کاهش یافته و از ۵.۳ درصد در تیر به ۱.۶ درصد در مرداد رسیده است. با این حال، در شاخص نقطه به نقطه، همین گروه رکورددار افزایش قیمت بوده و خانوارها برای خرید این اقلام نسبت به سال گذشته ۵۰ درصد هزینه بیشتری پرداخته‌اند.

به این ترتیب، ترکیب تورمی استان حکایت از دو جبهه فشار همزمان دارد: مسکن به‌عنوان محرک اصلی تورم کوتاه‌مدت و خوراکی‌ها به‌عنوان عامل تشدید فشار بلندمدت بر سفره خانوارها.

* بلکه تهدیدی برای تعمیق شکاف طبقاتی

جمع‌بندی این روند نشان می‌دهد که اگرچه کاهش تورم ماهانه می‌تواند نشانه‌ای از آرامش نسبی بازار باشد، اما تداوم نرخ‌های بالای نقطه به نقطه در حوزه‌های حیاتی مانند مسکن و خوراکی‌ها، نه تنها کیفیت مصرف و قدرت خرید دهک‌های متوسط و پایین را کاهش داده، بلکه تهدیدی برای تعمیق شکاف طبقاتی و افزایش نابرابری‌های اجتماعی محسوب می‌شود. افزون بر این، تثبیت تورم بالا در افکار عمومی می‌تواند انتظارات تورمی را نهادینه ساخته، انگیزه سرمایه‌گذاری‌های مولد را تضعیف و زمینه را برای گسترش فعالیت‌های غیرمولد و سفته‌بازانه فراهم کند.